Katalog

HAYVANLARIN DUNYASI Maymuıdapda insest var mı? Maymunlarda anaoğul ve babakız arasında cinsel ilişki nadirdir. Acaba bu nasıl sağlanıyor? Çocukluğundan itibaren maymunlar inseste karşı nasıl eğitiliyorlar? Buluğ çağında nasıl "aile dışından" bir eş seçmeyi öğreniyorlar. I Butun maymunlarda az veya çok dallamış bır sosyal ha yat vardır Prımatologlar (maymun uz manları) başlıca 3 tıp sosya yapıdan soz eder Tek eşlı (monogamık) çıftler (bır dışı bır erkek) "harenV'ler (bırçok dışı ıçın bır erkek) ve bırçok dışı ve bırçok erkekten oluşmuş gruplar (resım 2) Monogamıye şu maymun larda rastlıyoruz Jıbonlar (G Asya ve Fılıpınler'de yaşayan uzun kollu kuyruksuz, gurultucu şebekler), Sıya manglar (symphalangus syndactyls) ıpek maymun (mar moset) gıbı yassı burunlu, uzun kuy ruklu G Amerıka Cercocebes maymunları, Habe veya şıstan'da yaşayan mangabey ıkı Gereza veya mu Colobıde turu (Nasalıs concolar ve Presbytıs potentzı anı) ve Afrıka uzun kuyruklu maymun larından Brazza cercopıthecus u Harem hayatı şu turlerde mevcut Afrıka uzun kuyruklu maymunlarının (Cercopıtherus) çoğu (orneğın or man mavı maymu nu ve savan pata Maymunlarda uç tıp sosyal yapı vardır. Monogamlk ç/ftfer (bır erkek+bır dışı), "harem" (bır erkek ve bırçok dışı) ve çok erkeklı, maymunları), Afrıka çok dışılı gruplar Bu sosyal yapılara yassı burunlu (platınnıen) colobıde turu maymaymunlarda Yenı Dunya (G Amerıka) maymunlannda ve Eskı munlar (Gerezalar) Dunya (Asya ve Afrıka) maymunlannda (darburunlu maymunlar ve Asya langur katannıen) rastlanır, bu sonuncu gnıba sımıan'lar ve antropoıd maymunları (resım (ınsansı) maymunlar da gırer . Oklar sosyal yapılann degışmez 3) Nıhayet dışı er olmadıgını, bırbırlenne dönuşebıleceğını gostermektedır Uluyan kek karışık grup maymunlarda, langur'larda ve gonllerde "harem" ıle çok erkeklı halınde yaşayan grup arasında donuşumler olabılır (oklar) Çok erkeklı gruplarda maymunlara gelheryaştan erkek bulunursa da tek bıryaşlı erkek surunun babası dık Onlar da şun (lıden) durumundadır Ikı ozel durum vardır Çolde yaşayan jela lardır Uzak Doğu da ve hamadnyas'lar çok sayıda "harem"den oluşan çok buyuk makak maymunla "harem"ler oluştururlar Çok gelışmış bılışsel ozellıklere sahıp rı, vervetler cerco şempanzelerde ıse çok erkeklı gruplardan değıl, "toplum"lardan cebesler, Afrıka soz edılır Erkeklenn "kararlı bır çekırdek" oluşturduğu bu top yeşıl renklı babuın lumlarda dışıler rahatça gelişme olanağı bulurlar. nsanla hayvanlar ve ozellıkle may munlar arasındakı en onemlı farklar dan bırı, ınsanda tabuların (Yasakla rın) oluşudur Arthur Draper Yozlaşmış Hayvanlar kıtabında şunu sorar 'Tabu suz ınsanlar olabılır mı?" C. Levı Straus "Ebeveynlığın Elementer Yapıtları adlı kıtabında bu soruya "hayır" cevabını verır bu sırada ozellıkle ınsest (akraba larla cinsel ılışkı) yasagı veya bır erkeğın annesı, kızkardeşı veya kızıyla evlenme yasağı uzerınde durmaktadır Ona gore bu bır yasaktan çok bır değışım kııralıdır anne, kız kardeş veya kız bır başka erkege aıt olmalıdır Boylece ınsestın sosyolo|ik bır kokenı olduğunu ve ınsest tabusunun doga ıle kultur sınırını çızdıgını ılerı surer Dığer yazarlar, orneğın Edvvard Westermarck (1992) ınsest yasağını bıyolojık bır kokene baglarlar Çocukluktan berı bırhkte buyuyenler arasında cinsel arzu mınımum olmaktadır A.P. Wolf ve J. Shepherbu tezı Tayvan'dan (çocuklukta nışanlanıp bırhkte buyuyenler arasındakı SımPua evlılıklerı) ve Israıl'dekı Kıbutz'lardan (Kıbutz'larda çocuklar bır arada buyutulur) aldıkları orneklerle desteklemışlerdır Ancak ınsest yasağının bıyoloıık gerekırcıhğını (determınızm) kulturel gozlemlere bağlamak çelışkı olacaktır Maymunlarda ınsest yasagının ınce lenmesı ınsestın bıyolojık kokenı uzerı ne ışık tutabılır Maymunla hem karma şık ve lyı orgutlenmış bır toplum yapısına sahıptır, hem de egzomatıktır (cinsel eşını doğduğu grup dışında arar) Egzogamı kemırıcılerde ve kuşlarda da mev cuttur Insestın kelıme anlamı Latınce ınces tustan gelır, "saf olmayan" "namuslu olmayan" demektır Insest yakın akra balarla cinsel bırleşme veya onların cın sel organlarıyla oynamak demektır In sest erışkınler arasında, erışkınlerle gençler arabinda veya gençlerın kendı aralarında olabılır Insanda ınsest kap samına gıren yakın akrabalık 6 nesle kadar uzanır Bu nedenle ınsest teşhısı soyağacını bılmeyı gerektırebılır Tabıı kı vahşı dogada soyağacını bılmek çok zordur Doğada anaoğul ve erkek kar deş kız kardeş ılışkılerı nısbeten kolay saptanırsa da babalığı saptamak hemen hemen olanaksızdır Maymun ınsestı uzerınde az yayın olmasının nedenı bu dur Ancak bugun maymunlarda ınsest ve ekzogamı uzerıne yeterınce yayın bulunmaktadır Kuyruksuz şebekelerin monogamisi lerı ve bazı G Amerıka maymunları (sın cap maymunu, uluyan maymun) Afrıka gorıllerı harem oluşturur fakat grupta bırçok erışkın erkek de bulunabılır, ancak gumuş rengı sırtlı tek bır erkek var dır, lıder odur Gumuş rengı sırt 12 yaşında belırır Bu tarıf edılen sosyal yapılann değışmez olduğu sanılmamalıdır Haremse lamlık hayatı yaşa yanların bazı (makak lar, cercocebesler, vervetler) monogamı ye kayabılır Bazı çev re koşullarında hare me erışkın erkekler karışabılır Marmoset gıbı bazı G Amerıka maymunları ıkız bır doğumdan sonra monogamıyı bırakarak 20 kadar erışkın ıçe ren bır aıle grubu kurabılır Çıllerde yaşa yan ıkı tur babuınde (leladalar ve hamadrıyas turu mavı kafalı, yelelı Afrıka maymunları), bırçok haremın bırleşmesınden oluşmuş çok buyuk ha remlere rastlanır Şempanze ve gorıl lerde şema karmaşıktır Erkek şempanze ler, erışkın dtşılerle Maymunlar bır veya bırçok erkek, bır veya bırçok dışı ve yavruyavruların yaşadığı lar içeren gruplar halınde yaşarlar. Yavrular yavaş buyur ve bırçok bolgeyı bırden uzun süre annelerıne bagımlı kalır, bu sırada ıçınde doğduklan kontrol ederler grubun sosyal etkılerı altında kalırlar. Resım 1 'de uzun kuyrukOrangutanların sos lu makak dışısı yavrusuyla beraber goruluyor. yal yapısı da şempanzelerınkıne benErkek ve dışı buluşunca bırhkte bır "du zer, aradakı fark erkek orangutanların et' yaparlar (ıkısı bırhkte şarkı soyler), dığer erkeklerle geçınemedığı ıçın yalbır sure sonra dığer gençler de şarkıya nızlığı seçmesı ve dışı orangutanların katılır ve "anne"nın şarkısı koro halınde yalnızca yavrularıyla yaşamasıdır tekrarlanır Hamadrıyas maymunları genç erkek Gençler sürüden kovulur lerı kovar Genç dışılerın durumu ıse bıMaymunların sosyal yapılanma şekılraz farklıdır Bu turde erkek lıder, "suru lerı inseste uygunsa da gerçek bunun davranışı" (ranserman) denen bır |estle tam aksıdır Maymunlarda ınsest nadırsurunun dağılmamasını sağlar, şoyle kı dır, kural egzogamıdır, yanı suru dışınbır dışı, gruptan fazla uzaklaşırsa lıder dan bırıyle cinsel ılışkıde bulunmak onu takıp eder, ısırır ve suruye gerı don Anaoğul ve babakız ınsestlerı yok gı durur Fakat lıder bu davranışı kızlarına bıdır Bunu nasıl sağlıyorlar? Çok basıt. karşı uygulamaz Kızlarının suruden Genç erkekler haremden kovuluyor uzaklaşmasına ızın verır, bu şekılde do Monogamık maymunlarda hem dışı, laylı olarak babakız ınsestı onlenmış hem de erkek gençler yuvadan kovuluolur Bu genç dışıler kısa zamanda ken yor Maymunlar anasına, babasına veya dı gıbı "surgun" edılmış yalnız erkeklerkardeşlenne "kotu gözle bakacak" (onbularak yenı bır grup kurarlar Patas ve lara arzu duyabılecek) genç erkek ve dılangur maymunlarıysa terorısttır Suruşılerı suruden uzaklaştırıyorlar Jıbonlar den kovulan genç erkekler bır "çete ' ve sıyamanglar gıbı monogamık turlerde kurarlar ve haremı basarak lıden kovar baba oğlunu anne de kızını kovuyor Bu lar lıderın yerıne çeteden bır erkek ge kovma ışlemı ozellıkle gençler buluğa çer (resım 3) Dışıler eskı lıderın kovul erışınce artıyor Seks yapmaya zorlayamasında ve yenısının seçılmesınde aktıf bılır Ebeveyn ne olur ne olmaz dıye te rol oynar Burada da ınsest onlenmıştır cavuze uğramadan once evlatlarını koçunku lıderın başta olduğu yıllarda genç vuyor Şu soru hatıra gelebılır, oğlunu dışıler henuz buluğa ermemıştır kovduktan sonra babaya bır hal olursa Mavı maymunlarda ve langurlarda (olum kaybolma vb ) durum ne olur? toplum sayısı tek erkeklı bır haremle çok Sumatra'ya yakın Mevtavveı Adaları'nda erkeklı bır harem arasında değışır, fakat R Tılson'un gozlemlerı şunu gosterdı ılgınçtır kı hareme yenı katılan erkekle Baba uç oğlunu evden kovduktan sonra daıma yalnız gezen yabancı" erkekler ortadan kayboldu Ogullarından ıkısı geden oluşur ozellıkle haremde olgun dışı rı donup annelerıyle cinsel ılışkıde bu sayısı fazlaysa, hareme ' yabancı' er lundular kekler çagrılır Haremde yalnız genç erkekler kovuBu tur davranışlara ozellıkle babuın ve lur Kovulan erkekler ya yalnız gezerler makak gıbı bırçok erkek ıçeren bıseksu (gorıller, uzun kuyruklu orman maymun el gruplarda rastlanır Bunlarda suruden ları) veya her yaştan kovulmuş erkekler kovulan genç erkekler bır sure yalnız bır suru oluştururlar (Afrıka patas, Habedolaştıktan veya yabancı grupların etra şıstan jelada ve Hınt langur maymunla fında dolandıktan sonra bır başka gruba rı) Hamadrıyas babuınlerının genç er gırerler Kovulmuş genç erkeklenn bır keklerı suruden kovulduktan sonra başka gruba gırmelerı, o grubun erkek uzaklara gıtmez, surunun cıvarında do lerı ve dışılerı tarafından arzu edılır ve laşır Genç erkeklenn haremden kovulkolaylaştırılır Bu şekılde yabancı erkek ması, anaoğul ve erkek kardeşkız kar lerı bır gruba katmak da ınsest azaltıcı deş ınsestını çok azaltır bır yontemdır, ozellıkle babakız ınsestıBırçok dışı ve bırçok erkek ıçeren kar nı onler ma gruplarda ıse kımse suruden zorla La Recherce'den çeviri: Doç. Dr. kovulmaz Buna rağmen burada da sık Selçuk Alsan lıkla genç erkekler guzellıkle (kendılığın den) veya bıraz ıtıp kakarak suruyu ter ke zorlanırlar Burada da amaç ana oğul ve kardeşkardeş ınsestını onlemektır Bazı maymunlar ıçınse babd kız ınsestı daha 'fecı"dır bunlarda ınsestı onlemek ıçın genç dışıler suruyu terke dıp bır başka gruba gırer bu duruma şempanze gorıl, colobe, langur, başlıklı makak ve uluyan maymunlarda rastla nır Butun bu gozlemler gosterıyor kı maymunlar ınsestı onlemek ıçın buluğa ermış genç dışı ve erkeklerı suruden kovmaktadır Kovulan gençler yenı gruplar kurarlar Kovulan genç jıbonların oykusu çok ılgınçtır Jıbonlar tek eşlıdır, ebeveyn kız ve erkek çocuklarını kovar Ormanda yalnızlığa mahkum kovulan erkekler "acıklı şarkılar' soyleyerek kendılerı gıbı yalnız kalmış genç dışılerı davet eder I 54612