Katalog

BİLİM DÜNYASINDAN KISA HABERLER Trilobitlerin sorunu 5 00 milyon yıl önce, Kambriyen Dönetn'de butün denizlerde görülen trilobitlerin bugünkü kabuklu akrabalarının tür ve büyüklük zenginliğine sahip bir yaşantıları vardı; ta kı 250 milyon yıl öncesine kadar. Yok olmaları bir yönüyle yırtıcı hayvanlara bağlanıyor. Michigan State Üniversitesi'nden Paleontolog Danita Brandt., "Yırtıcılar arttıkça çeşitlilik azalmış" diyor. Yine de tek neden bu değil, çünkü günümüzde bu türler kabuklularla aynı sularda bulunabiliyor. Diğer etken, büyume boyunca aralıklarla tekrarladıkları sert ve koruyucu dış iskeletlerini atma yöntemleri olabilir Brandt'a göre. "Her seferinde ciddi sorun yaşarlar" dıyor Brandt, "işlem süresince yırtıcılardan her an zarar görebilirler; yeni iskelet henüz yumuşak olduğundan saklanmaya çalışırlar. Ayrıca vucudun bir uzantısı dış iskelete sıkışarak hayvanı yaralayabilir." Bu yüzden birçok modern kabuklu türü belli bir yöntem benımsoı "Hep aynı yolu izliyor ldl y o r Brandt, "K arides, ıskeletin ön kısmı ile sırt aras ınd a oluşan açıklığı kullanır çıkmak için. Y e ngeçte de benzer bir işlem söz konusudur." 400 milyon yıldır hemen hemen aynı kalan atmalı yengeci de yöntemıni belirlemiş kabuklulardandır. Trilobitler bu bakımdan talihli görünmüyor pek. Brandt Flexicalymene takımı fosillerinın dış iskeletlerini incelediğinde, kafanın ortasında oluşan açıklığın çıkış olarak kullanıldığını buldu. Ancak başarısız olunabiliyor ve göğüs bölmelerinin üzerinde oluşan bir çatlak bu ışı üstlenebiliyordu. Bu da trilobit için işlerin karışması demektı. Bir düzine tür üzerinde yapılan incelemelerde de belli bir işlem sırası benimsemiş canlılara rastlanmadığı belirtiliyor. "Verimsizliği açık olan iskelet değıştırme alışkanlıklarının trilobitleri yok ettiğini söylemek fazla ıddialı bir söz olur" diyor Brandt, "Böyle olsaydı, baştaki çeşitlilikleri ortaya çıkmazdı. Demek istediğim, bu iskelet değiştirme tarzlarının yırtıcılarla beraber telafi edemedikleri birkaç darbe vurmuş olabıleceğidır." (Discover, Eylül"97 B. Ç.) Bebeği uzun süre emzirmenin de zorlukları var, örneğin kadında cinsel isteğin azalması gibi... Bebekler anne sütünden Savaşta Yoğun Bakım ne zaman kesilmeli? S mecazi anlamda o çocuğun göbek bağını kesmemek demektir. Çocuk bu süre içinde anneye bağımlı hale gelir ve sonradan bağımstz bir varlık olarak yaşamını sürdürmesi güçleşir. Bu da pek çok soruna davetiye çıkartır. Pek çok çocuk bu nedenle bakıcısını reddeder, yuvaya gitmekte direnir veya sabahlan annesi işe gıderken sinir krizleh geçirir" diye konuşuyor. Annenin çocuğunu gereğinden uzun emzirmesi ayrıca aile içindeki rol dağılımını da etkiler. Uzun süre anne sütü emdiği için annesine daha düşkün hale gelen çocuk, işi dolayısıyla çocuğuna yeterli zaman ayıramayan babadan giderek uzaklaşır. Bu durumda hep geri planda kaldığını hısseden baba, anneyi suçlar ve aile içi sürtüşmeler başlar. Modern toplumlara özgü bu gelişme ilkel toplumlarda görülmez, çünkü ılkel toplumlarda aile bireyleri i gun boyun"• ca birlikte olma şansına sahiptir. Dolayısıyla A; em z irm e s ü re s i n i n uzaması anY ne ve babanın rollerinde kaymalara yol açmaz. Sık sık ve düzenli olarak emzirme kadınlarda hipofiz bezinin fonksiyonlarını da baskı altında tutar. Hipofiz bezinin baskılanması sonucunda yumurtalık fonksiyonları azalır. Yumurtlama durur ve cinsel istek azalır. Teorik olarak yumurtalıkların çalışmaması ilerı yaşlarda osteoporosis olasılığını arttırabilir. "Düzenli ve sık stk emzirme mükemmel bir korunma yöntemidir. Yalnızca yumurtlamanın durması ve libıdonun azalması değıl, çocuğun anne babanın yatağını işgal etmesi de doğal bir doğum kontrol aracı vazifesi görür" diye konuşan Dr.Lewis, çocuğun 3.5 yaşına gelmeden yalnız yatmayı öğrenmesi gerektiğine dikkat çekiyor. Anne sütünün bebekler için ideal bir besin kaynağı olmakla birlikte demir ve başta D vitamini olmak üzere bazı vitaminler açısından yetersiz olduğunu belirten uzmanlar, özellikle çocuk yürümeye başlamadan önce anne sütünün yanısıra diğer gıdaların da verilmesini öneriyor. Çeviri Servisi nne sütünün bebeğin ilk dönemlerinde ne denli yararlı olduğu ko nusu tartışmasız kabul edilirken, annenin emzirmeye ne zaman son vermesi gerektiği konusunda farklı görüşler öne sürülüyor. Çoğunluğa göre hem çocuk hem de anne sağlığı açısından çocuğun uzun süre anne sütüyle beslenmesi sakıncalı. Gereğinden uzun süre anne sütüyle beslenen çocuklarda psikolojik ve fizyolojik sorunlar ortaya çıkarken, meme veren kadınların hipofiz bezi fonksıyonlarında da aksamalar meydana geli A Anne ve çocuk sağlığı uzmanları kadınlara, çocuklarını anne sütüyle beslemeleri doğrultusunda her türlü yardım ve desteği sağlarken, doğumu izleyen günlerde emzirmeye engel oluşturan güçlüklerın aşılması gerektiğini vurguluyorlar. Psikolojik ve fizyolojik nedenlerle çocuğunu emziremiyen kadınlara da, çocuğun ana sütünden çok anne sıcaklığına ihtiyaç duyduğu açıklanıyor. Uzmanlara göre anne, çeşitli nedenlerle çocuğunu emziremese bıle bebeği ile yakın bedensel temas kurarak bu eksikliğı giderebilir. Ingiltere'de yapılan bir araştırma, kadınların üçte ikisinin çocuklarını emzirdiğini, ancak bunların yarısının bebek üç aylık olduğu zaman anne sütünden kestiğini gösteriyor. İlk üç ayda çocuğun bağışıklık sışteminin gelişmesi açısından anne sütünün ne denli gerekli olduğuna dikkat çeken uzmanlar, bu aşamadan sonra anne sütünün yalnızca midebarsak enfeksiyonuna karşı bebeğin direncını güçlendirdiğini ileri sürüyor. avaş alanında zarar gören Amerikan askerleri için sedye üzerine yerleştirilebilen yeni bir yoğun bakım birimi geliştiriliyor. Geçtiuımiz ay Londra'da halka tanıtılan Travmalçin Yaşam Destek ve Ulaşım Birimi'nin (LSTAT) önümüzdeki yıl hizmet vermesi beklenıyor. Yaralı bir asker için en riskli dönem onun hastaneye taşınması sırasında yaşanır. Şiddetli bir darbeyi izleyen ilk 60 dakika "altın saat" olarak bilinir. Bu süre içinde gerekli bakım sağlanırsa hastaların yüzde kırkının yaşamları kurtarılabilir. Amerika'da yapılan istatistikler savaş alanında meydana gelen ölümlerin yüzde doksanının gerekli bakımın hızla gerçekleştirilmemesinden kaynaklandığını ortaya koyuyor. Işte LSTAT bu amaçla geliştirildi. Iki kişi tarafından taşınabilen ve çağdaş teknolojiden elden geldiğınce yararlanan bu sistem havalandırma düzeni, kalp atış hızını düzenleyen bir aygıt, bir elektro, bir cerrahl tulumba ile damara sıvı verme pompası içeriyor. Derınliği yalnızca 20 santimetre olan, sedye boyutlarında ve 280 kilo ağırlığındaki birim kendi oksijen ve güç kaynağına sahıp olmakla birlikte dışarıdan da ek güç sağlanabiliyor. Birim hastayı ilk andan başlayarak denetim altında tutuyor. Hasta ile ilgili veriler birim içindeki bilgisayar aracılığıyla sürekli olarak ekrana yansıtılıyor. Birime son olarak bir de radyo bağlantısı eklenerek, hastaneye hastanın son durumu ile ilgili ayrıntıların önceden iletilmesi tasarlanıyor. Söz konusu birimin değeri yaklaşık 110 bin dolar. Ancak yetkililer bu miktarın savaş alanına bir acil bakım servisi kurulmasından çok daha düşük olduğunu belirtiyorlar. Yeni geliştirilen yoğun bakım birimine Ingiltere ve Fransa da sıcak baktyor. Birimin doğal afet durumunda da gerekli yardımı anında sağlayabileceği bildiriliyor. (n.s. ru) Hızlı yemek kilo aldırıyor Ya uzun süre emerse Anne sütünden kesilmemiş 3.5 yaşında bir hastasını örnek gösteren Londralı çocuk doktoru Barry Levvıs, "Birçocuğu 3.5 yaşına kadar anne sütüyle beslemek, künyanın önde gelen tıbbi araştırma Imerkezlerinden John Hopkins Üniversitesi'nde gerçekleştirilen bir çalışma, vücut kilosunun yemek yeme hızı, yemeğin yenildiğı ortam ve kiminle birlikte yemek yenildiğine bağlı olarak farklı lık gösterdığini ortaya çıkarttı. Araştırmaya göre kilosuna dikkat edenler şu hususları göz önünde bulundurmalı: •İHızlı müzik, yemek yeme hızını arttırır; dolayısıyla kilo alma eğilimi artar. Müziksiz bir ortamda dakikada ortalama 4 lokma yutan kişi, hızlı tempolu bir müziğin eşliğinde lokmaları dakikada 5'e çıkartır Hızla yenilip yutulan bir yemeğin sonunda mide dolu olduğuna ilışkın sınyal gönderecek zaman bulamadan, kişi ikinci tabağı Damar içine ışınlı yay Damar tıkanmaları radyoaktif fosfor içeren stenler sayesinde önlenebilecek, radyoaktif fosfor istenmeyen hücre büyümelerini engelleyecek ve damar tekrar tıkanmayacak. ilyonlarca insanın her yıl kalp krı zinden öldüğü biliniyor. Nedeni, genellikle, kalbe kan taşıyan da marların tıkanması ve kan akışına yeteri kadar izin vermemesi. Bugüne kadar doktorlar ve cerrahlar metal ya da plastikten silindir biçiminde elemanlarla tıkanan kan damarını açmaya, çeperleri genişletmeye çalışıyoriardı. Ancak çok sık olarak mekanik desteklenen damarlar hücre büyümeleri nedeniyle yine tıkanabilıyordu. Şimdi ise, bu yeniden tıkanmalar radyoaktif fosfor içeren stenler sayesinde önlenebilecek, radyoaktif fosfor istenmeyen hücre büyümelerinı engelleyecek ve damar tıkanmayacak. Birkaç yıldır süren hayvan denemeleri lyı sonuç verdi ve ilk kez Almanya'da bir Daralmış damar balon kateter ile açılıyor I hastada fosfor stenler denendi. Heidelberg Üniversitesi klinığıne yapılan denemeyi, kardiyolog doktor Christoph Hehrlein başarılı olarak nitelendirdi ve hastanın durumunun lyi olduğunu açıkladı. Işınların vücuda zararının ise olmadığı, fosfor 32'nin 3 mikro Curie dozuyla izin verilen sınırın çok altında bulunduğu belırtılmekte. Damar yine bir stentle açılıyor. Yeni yöntemde fosfor ışınları damarın yeniden tıkanmasını önlüyor yemeğe başlaııııştıt üıle. Mıde dolu olduğunu bildirme fırsatını yakaladığı zaman artık çok geçtir, çünkü tıkabasa doldurulan mide isyan bayraklarını çoktan açmıştır. Hazımsızlık ve aşırı şişkinlik hissi dayanılmaz boyutlara ulaşınca hazım ilaçlarından ve maden sulanndan medet umulur. •Yemek yenilen mekanın dekoru iştahı büyük ölçüde etkiler. Kırmızılar, turuncular ve sarılar iştahı körüklerken, soğuk renkler açlık hissinı bastırır. •Aile bireyleri ve dost çevresiyle yenilen yemeklerde kilo alma tehlikesi yüksektir. Zengin bir sofrada uzun sohbetler eşliğinde yenilen yemeklerde kişi, midesinden gelen olumsuz sinyallere kulaklnrı nı tıkama eğilimi gösterir; ne yediğine ve nasıl yediğine dikkat etmez. •Aşırı ve hızlı yemek yiyen kişilerle birlikte yenilen yemeklerde aşırı ve hızlı yeme riski yüksektir. Özellikle rejim dönemlerinde bu gibi kişilerden uzak durmakta fayda vardır. Çeviri Servisi 5495