Katalog

HAYVANLARIN DÜNYASI Maymunlarda insest var mı? (2) K afesteki Cercocebes maymunları üzerindeki gözlemler doğumdan 3 yaşına kadar olan dönemde anneyavru ilişkilerinin çatışmalı olduğunu ve bu ilişkılerin geleceğinin yavrunun cinsiyeti ile ilgili olduğunu göstermiştir. önce iki tip çatışma görülür: Birisi annenin çevreyi gözlerken yavruyu biraz ihmal edişidir; diğerı annenin bılinçli olarak yavrusuyla olan sıkı teması gevşetmesidir. Yavru 48 aylıkken anne yeniden cinsel kızışma dönemine girer ve yavruyla bağları koparır. 7 aylık olana kadar annelerine çok bağımlı olan erkek yavrular 1 yıl sonra annelerinden soğurlar ve iki yıl sonra (yani dişilerın büluğundan 2, erkeklerın buluğundan 45 yıl önce) anaoğul ilişkileri anakız ilişkılerine göre çok soğur. Genç erkek annesine yaklaşmaz olur. Anakız ilişkileriyse, arada hır gür olsa da çok daha sıcaktır. Fakat kafes hayatında göç mümkün olmadığından, anne oğullarına büluğdan sonra bile yakındır. Bunun sonucu anaoğul veya erkek kardeşkız kardeş ınsestleri görülür. 23 yaşlarındaki genç dişi ve dığer erışkin dişilere kafa tutarlar; fakat kavgalar çoğu kez "barışma" davranışlarıyla tatlıya bağlanır. Meydan okumalar genç dişilerin toplumla sosyal bütünleşmesini hazırlar. Genç erkekler de olgun dişilere kafa tutabilir; fakat daha sık olarak olgun erkeklere saldırırjar. Bu kavgalar barışmayla bitmediğinden genç erkekler giderek sürüden dışlanır. Bu sürüden uzaklaşan genç erkekler bazen küçük (yeni doğmuş) erkek kardeşleriyle oyun lar oynarlar; faka otorite daima "ağabey"dedir. Yarı özgür şempanzelerde erkekler daıma dığer erkeklere hükmetmeye, dişilerse herkesle olumlu ilişkiler kurmaya bakarlar (buna rağmen doğada göç eden dişi şempanzelerdir). Çok erkek ve çok dişili babuin ve makak gruplarında da cercocebes tipi sosyal davranışlar görülür. Annenin erken yaşlarda oğullarından kopması, gelecekteki bir ınsestı önlemeye yöneliktir. Babakız insestini yakalamak daha zordur; çünkü doğada babayı belirlemek ekseri olanaksızdır. Kafeste yavrulara en sıcak davranan erkeğın ıse her zaman biyolojik baba olması gerekmediği gösteril e içi cinsel yaşaıtı miştir. Bir yavru için baba, kendisine anne gibi sevecen davranan bir erkektir. Çok erkek, çok dişili gruplar halinde yaşayan bazı babuinlerde, anneler cin sel kızgınlık dönemleri dışında bazı erkeklerın yakınhğını tercih ederler, buna "dostluk" denir. "Dostluk" bazen cinsel birleşmeye kadar varabilirse de bu dişiler (daha seyrek olarak) dığer erkeklerte de çıftleşırler. "Dostluk" babakız insesti için büyük bir engeldir; anne "biyolojik babayı" avucu içine almış durumdadır. Kız babaya yaklaşmaya cüret edemez. Eğer "dostluk" gevşekse, kız biyolojik babasını tanıyamaz ve "davranışsal" bir babaya (kendisine ana şefkati gösteren bir erkeğe) bağlanır. Birçok türde biyolojik baba, dişinin cinsel kızgınlık sıra sında seçtığı eştir. Bu sırada genç dişiler pek erkek yüzü görmezler, dişilerle (ana dahil) ve diğer yavrularla dolaşırlar. Bu nedenle genç bir dişi "biyolojik" babasını asla tanımayabilir. Bu durumda babakız insesti kolaylaşır; her ikisi de insest yaptığından habersiz, baba ile kız birleşebilir Erken bir cinsellik Şimdiye kadar gördük kı maymunlarda cinsel davranışlar sosyal davranışlarla bütünleşmiştir; sosyoseksüeldir. Maymunlarda cinsellik çok erken başlar; özellikle erkek çocuklar, erkenden ana larını ve diğer grup fertlerinin cinsel elemelerine maruzdur. Cercocebes'lerde erkek yavrunun penisi doğumdan itibaren anneler ve diğerleri tarafından ellenır ve okşanır. Anne ile erkek yavru arasın daki sıkı temas ve olgun dişilerin küçüğün penisini ellemesi ve yalarnası, peni sin sık sık sertleşmesıne (ereksiyon) neden olur. Genç erkekler cinsel birieşme amacıyla dişinin üstüne binme ve kalçaları öne arkaya oynatma hareketlerini önce anneleri üzerinde denerler. Genç erkekler ayrıca annelerinin ve kendilerine yaklaşan olgun dişilerin cinsel organını görmek ve ellemek ister. Genç erkek daha 1 yaşındayken, yani büluğdan 5 ay önce, cinsel birieşme yapmasını öğrenmiştır. Dağ gorillerinde de cercocebesler gı bi cinsellik erken başlar. Genç erkekler 2 yaş civarında annelerinden bağımsız hale geldiklerinde penisleriyle oynayıp onu sertleştirirler ve cinsel birieşme hareketleri yaparlar. Bu cinsel birieşme denemelerini kendılerınden en az 1 yaş küçük bir dişi üzerinde gerçekleştirirler. Şempanze yavruları "üzüntülü" bir hal alınca, anneleri onları kendisiyle cinsel birieşme yapmaya çağırır. Anne Yavru 48 aylıkken anne yeniden cinsel kızışma dönemine girer bu sırada cinsel ve yavruyla bağlan kopanr. 7 aylık olana kadar annelerine çok kızgınlık (östrus) bağımlı olan erkek yavrular 1 yıl sonra annelerinden soğurtar. halinde değildir. Anne hem oğlurini çok iyi tanır). nu neşelendirmek, hem de ona cinsel birleşmeyi öğretmek istemektedir; bu Zor bir büluğ çağı... gerçek bir insest sayılamaz. Genç maymunlar, goriller ve şempanJapon makaklarında üreme mevsizeler gruptan birinin yardımıyla (ki bu minde, akraba olmayan maymunlar araanne olabilir) mastürbasyon yaparlar. sında menı akıtmayla birlikte olan cinsel Buna karşı yalnız yaşamayı seven oranbirleşmeler çok artar. Bu cinsel birleşgutanlar kendi kendilerini tatmin ederler. meleri yapan dişi ve erkekler, grup içinGenç erkek büyüdükçe anaoğul ilişde zaten sürekli karşılıklı sosyal ilişkiler kileri soğur ve oğlan kendi yaşıtı dişilere içindedir. Anaoğul veya erkek ve kız yönelir. Peki, büluga erişen genç erkek kardeş cinsel birleşmeleriyse geçıcı, fırve dişiler kovulmayıp sürüde kalırsa ne satçı, eksik, östrus'la ilgisi olmayan ve olur? Bunlar anasına, babasına, kardeşsağlam bir sosyal temelden yoksun lerine tecavüz etmez mi? Ipek maymundavranışlardır. Babuın'lerde göç etmelar tek eşli yaşarsa da bazen büyük sümiş erkekler, kendi gruplarındaki östrus rüler oluşturabilir. Ebeveyn yavrulara halindeki dişilerle hiç ilgilenmezler; "yakarşı naziktir; fakat ne gariptir ki ebebancı dişi" ararlar. Hamadriyas babuinveynin mevcudiyeti çocukların seks dürlerinin erkekleri, sürüden uzaklaşan tülerini sıfıra ındirir; ebeveyn varken genç dişileri ısırarak geri dönmeye mecgenç dişiler yumurta çıkarmaz; erkekler bur etmezler; onların etrafta flört etmecinsel birieşme hareketleri yapmaz. Fasine izin verirler. Bu kızlar 1 yaşına ge kat erkeklerin baskılanması (inhibisyon) lince komşu gruplardaki genç erkekler nisbidir; fırsat buldukça kızkardeşleriyle onlarla oynamaya ve onları korumaya çiftleştiklerı gözlemlenmiştir. Yine garipbaşlar. Fakat 2 3 yıl sonra bu genç ertir kı ipek maymun yavruları, ebeveynlekekler büluğa girince iş değişir; bu rinin cinsel birleşmesini yarıda kesmeye gençler dişilerin başına bela kesilirler; bayılırlar; anne cinsel kızgınlık içinde olhele genç dişi biraz uzaklaşmaya görmadıkça buna pek ses çıkarmaz. Işin sun, onu ısıra ısıra geri getirirler. komik yani şudur: Bu sıralar Tanzanya şempanzelerinde büluğa baba maymun büyük oğlueren dişiler, östrus sırasında ana baba nu ne olur ne olmaz diye dinlemez olurlar, bağımsızlığa hasrettirgözaltında tutar (oğlan analer; büluğa eren erkeklerse analarından sının üstüne çıkabilir diye); kopar, bağımsızlaşır ve komşu gruptaki anne maymun da gözünü olgun dişilere yönelir. Bu sırada anneler kızlarından ayırmaz (kocasıküçük yavrularıyla bir arada dolaşır. Bünı ayartabilirler diye). luğa ermeden önce genç dişiler sık sık Tamarin maymunlarında ağabeylerini ziyaret eder; fakat cinsel da benzer şeyler görülür. birieşme yapmazlar. Üçte iki olguda Ipek maymunları "tanıdık" genç dişi ılk östrus'unu yaşayınca bu yüzlerle seks yapmaktan romantik ilişki de bıter. Erkek kardeşle hoşlanmazlar. Genç bir dişi kız kardeş arası cinsel birieşme olası, ipek maymununun erkek fakat nadirdir. kardeşinin içine girmesini Aslında iki taraf da bunu pek istemez reddettiği görülmüştür. Bazı ve daha çok yabancılarla ilgilenir. Erkek tamarinler (Saguinus oedişempanzeler 1 dakika süren 20 kadar pus) "yeni çehre"lerin cinjestle dişiye kur yapar; ama kız kardeşsel frenleri yokettiğine birer lerine kur yapmazlar. Anaoğul ve erkek kanıttır. Kendi grupları içinve kızkardeş arası insest'ler sosyosekde bırakılan 5 tamarin dişisüel açıdan fırsatçıdır. Olgun erkekler sinden yalnız bir tanesi daha yaşlı dişileri seçerler (kızı olması (onun da babası ölmüştü), olasılığı yok); olgun dişilerse aksine çok kendi gruplarından ayrılıp yaşlı olmayan "olumlu" erkekleri seçer"yabancı" bir erkekle baş ler (babaları olma olasılığı yok). Tanzarbaşa bırakılan 4 genç dişiya Gombe Ulusal Parkı'nda 15 yılda tek ninse hepsi, artan cinsellik bir anaoğul insest'i görülmemiştir. belirtisi olarak kokulu vagiŞempanzelerde gerek erkek, gerekse nal salgılarla çevreyi işaretdişilerin, "yeni" (yabancı) bir yüz görünlediler. ce, yıllardır beraber oldukları eşlerini Al yanaklı makak (rhesus bırakarak bu "yeni"ye yöneldiklerı macac) maymunlarının dişigörülmüştür. Insanlarda da bazen yeni leri seks yapmak için "tanıve yabancı olanın, eski ve bıkılmışa göre dık" erkekler yerine, ilk gördaha çok tercih edildiği bilinmektedir. dükleri "yeni" (yabancı) erAncak ınsanlar etik ve vicdan kavramkekleri tercih ederler. Babularına sahip olduğundan, tabii kimayinlerde de durum budur. munlar kadar sorumsuz hareket ede"Yeni çehre"lerin daha mez..Le Recherce'den çevıren: baştan çıkartıcı oluşu, insest'i azaltıcı bir etki yap Doç. Dr. Selçuk Alsan maktadır (akrabalar birbirle 54812