Katalog

İNSAI Son bulgular ışığında ins "Altı milyon yıl önce, birkaç maymun topluluğu Afrika ormanlarında yaşamaya savaşırken, bazılan iki ayağının üzerine kalkıp yürümeye başladı ve bunların torunlan dünyaya hakim oldu. dörtavaklı daha nce. uzvrtuğu 1 maymun banzan bsyin I nsanoğlu, tüm canlılann en başarılısı olarak adlandırılmayı hak eder Her kıtada kolonıler kurduk ve teknolojı mız, kulturumuz, ıletışım yeteneklerımızve dunya kaynaklarını kullanma becerı mız, bızlerı, dunyadakı dığer hayvanlardan çok farklı bır konuma sokar Yıne de en yakın akrabalarımız olan şempanzelerle bırçok bıyolojık benzerlıklerımız bu lunmaktadır Kımse evrımımızın kesın olarak nerede başladığını bılemıyor Bunun kanıtını bul mak ve yorumlamak zor Dolayısıyla, ınsanoğlunun evrımıne ılışkın modeller su reklı olarak tartışılmakta ve değıştırılmekte 1859 yılında, Charles Darwın'ın yazdı ğı Turlerin Köklerı adlı kıtap, maymun atalar duşuncesını bılımsel bır varsayım olmaya zorladı O gunden berı, Darwın ın kuramının kanıtını oluşturacak yuzlerce fosıl ve onbınlerce taş alet bulundu Bu tarıh oncesıne aıt delıller, bugunun ınsanı ıle dığer hayvanlar arasındakı kar şılaştırmalar ve kulturumuzun ıncelenmesı, Afrika ormanlarından başlıyarak çağ daş yaşama varana kadar katettığımız uzun yola ılışkın yenı bırşeyler oğrenme mızı sağlamaktadır Insanlar, atlar, fareler ve yunuslar gıbı memelıler sınıfındadır Daha kesın olarak belırtmek gerekırse bızler, bırçok maymunu kapsayan ve varlıkları 60 milyon yıl oncesıne dayanan bır grup memelı olan prımatlardanız Prımatların en buyuk ozellığı ıse ağaçlarda yaşamalarıdır Daldan dala atlamak ve tırmanmak buyuk becerı keskın goruş ve olağanus tu bır muhakeme yeteneğı gerektırır Bır ağaçtan duşmenın sonucu olum olabılır Bu rıskın yanı sıra yıyecek bulunan ağaçları ve boceklerı bulmak, hatırlamak, top lamak ve yakalamak gerekır Prımatların donanımlı bır beyınlerı vardır Yıyecek araçlarını ellerıyle ıdare edebılırler Ço ğunlukla her gebelığın sonunda tek yav ru doğururlar ve dolayısıyle yavruya bu yuk bır özen gösterırler Bu da, yavruların uretkenlığe ulaştıkları yaşa kadar ya şama şanslarını arttırır Prımatlar kendı boyutlarındakı dığer memelılere oranla daha uzun yaşarlar Şempanzeler kırk yaşlanna rahatça ulaşırken daha ırı yapı dakı bır at yırmı yaşındayken yaşlı kabul edılır tada uyum sağtarreş otrr ıgarakir Ayak bacağı dık açıyla ve b r topukte bağtefcr. Kalçakemığı. kann bökjesa organlannı taşıyabılmek ıçın yuvarlak bıçOTÎidr. Omurga, baş vekoflarm ağrbğn taştyabiecefc biçımde Sşekhnde egicbr ve çoğu dort ayaMı hayvandan farMı otarak kafatasrtm arkasında değıl altında yer alır Aynca, oldukça tuysüzdur (en azından çoğu muz), Kıskaç gıbı baş parmaktarmvz bulunur ve bnncı ve tancı parmaklanmızla nesneten rahatça kavranz Dışa çtkık çeneien olan maymunlannkınden larklı olarak yüzlenmız duzdur Genç ınsanlarda ergenlıkte gözlenen gelışme dığer pnmatlarda gozJenmez. Son olarak da, bıze son derece karmaşık atetten kı#anabttme olanağı veren son derece goİçıraş bır beyine sahıbtZ Insan beynının bo yutian ve yapısı, dri üretıp kullanmayı, sait cinseKk, açkk ve saldygaohk gta bıyoJoı* gudutarle değıl. karmaşık dü şüncenr. planlar ve felseİGİerie febsvn kurma mızı sağlar Insanoğlu nun kütturü ve yaşamın çeşıtlı evretenm adetlerte belirleme ozellığı hay vaniann dunyasında tek tr Maymunlar ve ınsan araandakı zrtcmn kayıp halkası henüz buluna keletlermızın her kemığı aynıdır ve şem mamıştır Ancak bflmen şudur kı. araştı panze ıle ınsan arasındakı genetık uzakrılması gereken dönem. 6 mıtyon yıl öniık, proteın benzerlığı ıle olçulduğunde cesının Afnka'SKJr En yakm akrabalan yuzde 1 'den azdır mız, hâlâ, Afrika'da yaşarlar ve en eskı, Bu çok ufak fark çok buyuk değışıklık 25 milyon yılUk, tnsan fosılen burada, dı lerı gızler Maymun atamızı kanımızda, ğer bölgetere oranla daha çoktur bedenımızde, ellerımızde ve davranış bıŞempanzeler ve dığer maymunlar, en çımımızde tanımlayabılmemızle bırlıkte, der olarak ban koşuOarda ıkı ayak üstun tarıh öncesı, ınsanoğlunun ne zaman, de yürürler Dolayısryta ortak atatanmızın Içimizdeki hayvan ağaçlarda nasıl ve neden ayağa kalkıp yuruduğünü dört ayaMı oknası doğaldr Ortak atalan yaşam ve bu tur harekete uygun ıskelet yapısına mız, 6 milyon yri önce 4 5 milyon yıl onsahıp olma nedenını açıklamaya çalışma cesı b r zaman dffimmde ayağa kaUanış Prımatlar genelde sosyal hayvanlar lıdır Bu özellık ıçın bedenın pek çok noktır. olup yuz mımıklerı, havlamaya Ikı ayak ustunde benzer sesler ya da homurtuyürümek, ılk ınsan larla ıletışım sağlarlar Sosyal Kafatası boyutu örneğı olan "homı topluluklar ıçınde yaşıyanları, kafatası nıd'lenn ılk gerçek çoğunlukla sosyal statulerı bekapasıtesını verır aşamasKJır Bu gru lırleyıcı katı bır hıyerarşı sergı ba. bugün yaşayan lerler Vahşı hayvanlara karşı Kemıklerdekı tepeler tum ınsanlar, buntaçene kaslarına ılışkın nn ayağa kalkmadöbılgı verır nemıne kadar uzanan atalan ve daha Dışlerın mıkroskobık sonrakı zaman dıbm Jtf Fosıller zor bulunur ve en analızı lermde tamamen yok Australopıthecus ufak bır kemık kırıntısı bıle olan bazı ıkı ayaklı homo erectus boıseı detaylı ıncelemeye alınır Bır türier daMdr fosıl çenesı ve dışı, yuzun alt Ilk homınıdler bölumune ılışkın bılgı verır Dışın bıçımı, boyutu ve aşınmasının mıkroskopık ıncetenmest Australoprtekus yanı "güneyb maymun* yenılen gıdaları saptamaya yarar Kalça veya başka bır organ kemığı boy ve ağırtığa, iki soyundan gekrler En yenm 4 miyon yriayak ustunde yurume surecının aşamasına ışaret edebılır Kemıkler ustundekı tepe ve dan eskıdr Bu tanhı ızteyen 3 miyon yıl oyuklar, genelde kasların bağlantı noktalandır ve atalarımızın anatomık yapısının kanrtboyunca bırçok australopıtekus evnmte larını sunar Kafatası ıçındekı ızler ıse beyın yapısına aıt ıpuçlandır. uğrannş ve bazılan atalanrraza donuşur topluluğu koruyan erkekler dışılerden daha ırıdırler ve köpek dışlerı daha buyuktur Prımatların yaşam bıçımlerı onları vahşı hayvanlardan korur ve ağaçlann sunduğu zengın besınler prımatların bır bırlerıyle ıletışım kurmaları ıçın zamana sahıpı olmalannı sağlar Gunun çoğu za manı tımarla, arkadaşlık kurmakla ve sosyal etkınlıklerle geçer 25 milyon yıl oncesınden 5 milyon yıl oncesıne kadar, pek çok maymun turü vardı Bu zaman dılımı maymunlann dönemıydı denılebılır Afrika ve Asya'nın buyuk bolumunde ıklım sıcak ve nemlıydı ve eskı dunyanın tropık ve yarı tropık bolgelerı ormanlarla kaplıydı Ancak, 7 milyon yıl once, ıklım değışmeye başladı Sıcaklıklar duştu, ormanların azalmasıyla bırlıkte maymunlar da azalarak ızole oldular Çayırlar ve fundalıkların artması da maymun nufusundakı azalmaya neden oldu Afrika maymunları, gorıller ve şempanzeler, bızım en yakın akrabalarımızdır Onların ve bızım ıs iri. güçB oanai n. guç» çeneh Soyun luhonnıssi ken, diğerien yok obnuştur Ortak Atalar Yakm Akrabalar Büyük bir beyin sosyolojik ve teknolojik açıdan daha avantajlıdır. Sosyal ilişkileri öğrenme ye yiyecek temini ile avlanma sırasında işbiriiği yapabilme önemli zihinsel yeteneklerdir. I: Kamtl&pııı Yoruntu Ilk austratopıtekustar bıle ıkı ayak tünde yuruyebılıyodardı Bununla bıı en eskı orneklerde bulunan bazı b < kemığı turlerı, bunların, yıyecek ara ıçın ağaçlara tırmandıkları sonucunı karmâktadır En lyı bılınen ılk homınıd buluntul dan btn "Lucy"dir Lucy, 3 milyon yıl cesı australopıtekus'lardandır ve nes 9a ayaklının ortaya çıkışından başlay 1 milyon yıl boyunca surmuştur A kendısını bulan, Insan Kokenı Ens sü'nden Donald Johansonun dınk meşrıur Beatles şarkısı "Lucy ın The W i t h Dıamonds"a borçludur Lı 1974 yılında. Etıyopya'da, Doğu A Vadısı'nın kuzeyındekı Afar Hadar'da lundu Boyu yaklaşık 1 07 metre ı Lucy'nın ağırlığının, ortalama bır ır dtştanın ağırlığının yansı kadar yanı laşık 30 kılogram olduğu tahmın < mektedır Lucy'nın kalça kemığı, onun bızler becenklı bır yüruyuşçu olduğunu or çıkanr Ancak beynı, bır şempanze kınden daha buyuk değıldır Yıne de lerı maymunlardan ayıran ılk ozelhğın yın farkı değıl de ıkı ayak ustunde y me ozellığı olduğunu unutmamalıyız Pekı bu farklılık atalanmıza, dort a > çağdaşlanna oranla ne gıbı bır ustu sağter? Lıverpool Ünıversıtesı'nden P« Wheeter'e gore ıkı ayaklılık, sıcak el lor kuşağında daha kolay yıyecek maya yonedk bır değışımdır Çoğu A memelısı guneşe maruz kalan bede yuzunden gun boyu aşırı sıcağın sıkır nı çekerler Bu nedenle de sıcak golc çekıterek, akşam ya da sabahın ılk s tennde avlanırlar Özellıkle beyını s tutmak zordur ve beyın ne denlı bt oiursa o kadar çok ısınır Bırçok memednın, burnunda nem ı akları ve buharlasmayı hızlandırmak sık nefes aldıklan sırada kanı serın maya yonelık bır ısı alışvenş sıstemı dır Ancak bu, soğutma sıstemlerını leştırebıleceklen bır burun yapısına s olrriuyan homınıdler ıçın geçerlı değı ama bedenı örten tuylenn azalmas başın üst bo.umunü ortenlerın artn sorunların çozumu olabılır Ikı ayak tünde yürumek gün ortası güneşının, denın daha az bır yuzeyını etkılemes mektır, bu da ısının daha hızlı kaybın. her tur esıntının terın buharlaşmas bedenın soğutulmasını sağlamasına açması anlamına gelır Başın ustunı ve belkı de omuzlardakı tuyler gum doğrudan temas eden bolgeler ıçır kalkan gorevı yapar Beden sıcaklığının denetımındek geiışme, atalanmızın, daha az rakif vahşı hayvanın ortalıkta dolandığı ( saaHennde dolaşabılmesı anlamına ç 5456