Katalog

TIP Prof. Dr. Şükrü Bozkurt'un anısına... Yıl 1985, Astronomıye çok emek vermış olan hocamız Prof Dr Abdullah Kızılırmak'ın anısına bır kıtap çıkarmak ıstedık Kıtabı baskıya hazır ettık Kıtapta hocamızın yırmı kadar öğrencısı guncel astronomının değışık alanlarını ele almış, bır butun ortaya çıkmıştı Adına "Herkes ıçın Astronomı" dedık Dedık ama Turkıye'de genelde kıtabın değerı olmadığı ve kıtaba harcanan emeğın karşılığı sıfır olduğu ıçın "Herkes Içın Astronomı" kıtabı basılamadı Yıllar geçtıkçe basılmayan bu kıtap ıçımıze dert oldu Geçen yıl kıtabı sıl baştan guncelleştırdık ve unıversıtelerımızden bırınde bastırabılır mıyız dıye gırışımde bulunduk Sonuç yıne olumsuz Şımdı sponsor arıyoruz Ne olur, bırısı bassın bu kıtabı, ınsanlar bıraz da uzak çevrelerını öğrensınler, dunyaya bıraz da dışardan bakabılsınler Aşağıda bu kıtap tan kısa bır bolumu sunuyorum Bolumun yazarı Prof Dr Şukru Bozkurt Yazısını hocamız Prof Dr Abdullah Kızılırmak'ın anısına ıthaf etmıştı Geçen za man ıçınde kendıst de zamana yenık duştu Prof Dr Şukru Bozkurt'un şımdıye kadar hıçbır yerde yayımlanmamış olan bu yazısını sevenlerı adına kendısı ne ıthaf edıyorum Evren ve içindeki yerimiz tığımız yere dönerız Bu bır Dunya turu dur Varsayalım kı Dunyamızdakı tum ulkelerı oğrendık, sularını, karalarını, or manlarını her şeyı bılıyoruz Bu kez bır bulutun bızden ne kadar uzakta olduğunu merak ederız Acaba Ay ve Guneş bızden ne kadar uzaktalar? Gezegenler, kuyrukluyıldızlar ve dığer gok cısımlerı? Meteorlar (Göktaşlart) nerden gelır nereye gıderler? Bır zamanlar doğduğu kuçuk çevreyı oğrenmeye uğraşan ınsan bır de bakmışsın kı kendını oylesıne bır kaptır mıştır kı, şura senın bura benım derken ansızın uzayda dolanmaya başlamıştır bı le Prof. Dr Osman Demırcan Evren ve İçindeki Yerimiz Prof Dr Şükrü Bozkurt U cu bucağı bılınmeyen bır boşluğun ıçınde yaşıyoruz Doğduğu koy den, kasabadan şehırden başka hıçbır yere çıkmamış bır kımse ıçın en uzak yer, komşularının koylerı, yaylası bu kımse bır koylu ıse surusunu otlatmaya gıttığı dağlar, koyune en uzak yerler olarak algılanır Koyunden kasabaya, ılçeye gıdıp gelmeye başlayan bu kımse ıçın uzaklık kavramı değışmeye başlar Çocukluğunda buyuk bır uzunluğu ta nımlamaya çalışan bırı ıkı kavak boyu, 3 kavak boyu vb dıye duşuncesını somut lamaya çalışır Bu kışının zamanla, yaşayarak ya da eğıtım yoluyla yargıları gıderek bıçımlenmeye başlar Orneğın çocuklar başlan gıçta her şeyı buyuklerıne sormaya başlar nedır? neden"? nıçın gıbı sorular bırbı rını ızler Okulda, evde çevrede gunden gune bılgılerı artan ınsan koy kasabaılçeıl ve tum ulke boyutları derken komşu ulkelerın toprakları, sınırları ve onların komşula rı, karalar, denızler dağlar gıde gıde çık Bırkaç yuzyıl once yaşayan bır ınsan Dunyanın bır yerınden sozederken ta Mı sır, ta Yemen, ta Çın dıyordu Ama bu ta lar sabah kahvaltısı ıle oğlen yemeğı zaman dılımıne ınerek ufaldı Dunya uzerınde ta ıle tanımlanacak yer yok artık YerAy uzaklığı da bu tanım ıçıne gırdı Şımdı ta yıldızlara kadar dıyoruz Ama hangı yıldızlara? Hangı araç la? At, araba kamyon, otobus, uçak, fu ze gelışımı mesafeyı kısaltmış, yıldızlara da çok çok uzaktayız Boyutlarını bılmedığımız bır evrende yaşıyoruz Bu evren (uzay) ıçıne değışık boyutta ve değışık bıçımlerde mılyonlarca gokadası (Galaksı) dağılmış bır durumda Nedır gokadası? De kı bır köy, bır ka saba, bır buyuk şehır, bır ulkenın tum koylerı, kasabaları şehırlerı ve gıderek uzerınde yaşadığımız Yer yuvarlağının (Dunya) nesı varsa ışte osu Ama yıne yetmez Butun bunlar 10 bın koyun ıçınde bır kuzu gıbı kalır gokada yanında Gokbılım (Astronomı) hakkında bırçoğumuzun kulaktan duyma da olsa bılgılerı vardır Bır kuyrukluyıldız gorulmuş ardın dan "Seferberlık" ılan edılmış Bır Italyan bılgın Dunya dönuyor demış başına gelmedık kalmamış, papazlar, dın adamları, uzun sure bunlarla uğraşmanın (çevreyı algılamanın) kafırlık olduğunu ılerı surmuşler Yasaklar konmuş, ışkenceler ya pılmış buna uymayanlara Bılımdekı hızlı gelışmeler, aletlerın yapımını hızlandırmış, dev teleskoplar yardımıyla çok uzak komşular yıldızlar, yıl dız kumelerı, bulut yığınları gokada kumelerı onların bıreylerı araştırılmaya başlanmıştır Gozlemsel ve kuramsal bılgıler bır akıl suzgecınden geçırılerek yorumlar yapılmıştır ve daha da yapılmaktadır Içınde bulundugumuz gokada yanı Samanyolu galaksısı 30000 parsek çapında ve 5000 parsek kalınlığında yassı bır dısk gıbı Şımdı parsek ne demek dıyeceksınız Bır parsek kaç kavak boyu eder? Bır parsek YerGuneş uzaklığını bır açı sanıyesı altında goren cısmın uzaklığıdır Anlamadınız degıl mı? Kaç kavak boyu ettığını ben de bılmıyorum ama bır parsek 3 26 ışık yılı edıyormuş, yanı bır parsek, ışıgın 3 26 yılda aldığı yol kadarmış Varın sız bulun kaç kavak boyu ettığını Yandan bakıldığında ust uste kapanmış ıkı tabak gorumunde veya bır mercımek tanesı (oyle bır mercımekkı hıçbır kaba, kazana sığmaz cemı dunya yese bıtıremez) Bu gokadamıza, halk arasında Samanyolu Kabe yolu dendığını bılırsınız Yabancılarda buna "Sut Yolu" dıyorlar Bır adı da "Galaksfdır Bız onun bır uyesı olduğumuz ıçın bızım galaksı, bızım Goka da mız ya da kısaca Gokada'mız dıyoruz Bızım dedığımız bu gökadanın çok ku çucuk (devede kulak bıle denemeyecek) bır koşesınde, bır ucunda, Guneş'ımız, gezegenlerımız, meteorlarımız ve teker gıbı Ay'ımız, Guneş Dızgemız var Okyanus ıçınde bır damla bıle sayılmayacak bır yer kaplıyoruz gokadamızda Koylunun dığer koylerde yaşayan komşuları başka koyluler, bızım komşularımız dığer gezegenler 9 buyuk, bınlerce kuçuk gezegen, onların uyduları gazlar, tozlar, bulutlar Dığer gezegenlerı (yıldız uzaklığına gore kol mesafesınde olan gezegenler) tanımaya çalışıyoruz Oralarda da yaşam var mı' Savaşbarış var mı? Bır şaırın dedığı gıbı ruşvet karaborsa ıhanet var mı? Arsa spekulasyonları oluyor mu? Kımbılır'? Varsa ergeç bır gun onları da oğreneceğız Onlar da bızı kurgubılımler belkı de bır gun gerçek oluverır Mılyonlarca gökadasından neden sadece bızımkısının bır zerresınde yaşam ve bu kadar alavere dalavere olsun da başka yerde olma sın " ? Bız şımdı ıçınde bulundugumuz goka damızı nıçın daha lyı tanıma şansına sa hıp olamıyoruz? Karamsar düşuncelere gırmeden, kısaca ozetleyelım Gökadamız sarmal (spıral) bır yapıya sahıptır Merkezde bır çekırdek ve bu çekırdekten çıkan sarmal kollar vardır Guneş dızgesı bu sarmal kollardan bırının ıçınde bulunuyor Sarmal kollar uze rınde bınlerce yıldız, gaz ve toz vardır Bulundugumuz yerden merkeze doğru baktığımızda çok daha yoğun bır madde goruyoruz Dığer yıldızlardan gelen ışık bu soğurucu (emıcı) madde tarafından kesılır Bu nedenle tek olanağımız (habercımız) olan ışık bıze ulaşamaz veya çok zayıflamış olarak ulaşır Boylece gokadamızın merkezı kısmında maddenın nasıl dağıldığını çok sağlıklı bılemeyız Gokada duzlemının yukarısı ve aşağısı bıraz daha kolay ıncelenır Çunku oralarda soğurucu ortam çok yoğun değıldır Gokadamızın genel şeklını ortaya koymak ıçın bırçok bılımcı uğraş vermış ve çeşıtlı yollar denenmıştır Bugun maddenın gokadamızda kuresel bır dağılım gos. terdığı bılınıyor Ilk kuşak ve ıkıncı kuşak yıldızların dağılımı ayrıntılarıyla ortaya konmuştur Yıldızlar yıldız kumelerı hare ket halındedır Guneş Apeks denılen bır noktaya doğru buyukçe bır hızla hareket etmektedır Ayrıca gökadamız da tumuy le donmektedır Bu hareketlere katılarak, başka gökcısımlerını ıncelemek, gozlemlerı ındır gemek, onları yorumlamak bu konuyla uğraşan emekçılerın sabırlarını tukete mez Onlar yorucu çalışmaları ve gozlemlerı, tartışmaları doyurucu olmadığı zaman, yenı yolları denemeyı, çevreyı algılamayı her şeye rağmen başarmak ısterler Bırçok kımse ve çoğu zaman Gokbılım derslennı dınleyen oğrencıler "Tum bu uğraşların ne yararı var?" sorusunu yoneltırler Bu soruya herkes kendıne gore yanıt verebılır ama, bu çalışmalar çevreyı ve evrenı algılamada genel uğraşın bır parçasıdır Pratık yararı olur ya da olmaz onemlı değıldır Sosyolojıde bır aıleyı tanımak, bıreylerını her yonuyle anlamak nedenlı guç ıse, gokbılımde de bır yıldızın doğasını ortaya koymak, kımyasal bıleşımını oğrenmek, fızık koşullarını sağlamak, nasıl oluşup gehştığını ve nasıl son bulacağını kestırmek oldukça karmaşık bır sorun dur Astrofızıkçıler bu konuyu oldukça aydınlatmışlardır Hangı olanaklarla ışık salmaya başlayan bır yıldızın nasıl sona ereceğı yuzde 80 bılınır Genelde gok yuzunde bır duzen ve değışmez denılebılecek kadar bır ahenk vardır Yer (Dunya) ve dığer gezegenler Guneş yöresınde dolanırlar Gokyuzu, atmos ferımız, ne kadar çalkantılı bulutlu, yağmurlu, fırtınalı olursa olsun Guneş yıne de doğar Içınde bulunduğu fızık koşullara dayanamayıp patlayan yıldızların (Novalar ve supernovalar) yerıne yenılerı oluşur ışık salmaya başlar, fakat perde kapanmaz, genel ahenk bozulmaz surer gıder En minik tümörleri saptama # m Posta JF^Idaresı, Mk Posta için elektro oto filosu Iman unıh Urolojı Klınığı Laser Araştırmaları Laboratuvarında çalışan araştırmacılar, Alman Laser Tıbbı bırlığı'nın 11 toplantısında sundukları bıldırıde, fotodınamık teşhıs ve tedavı sıstemlerının ılk kez klınık uygulama olgunluğuna geldığını haber verdıler Yöntem, oncelıkle ve ozellıkle, bronşıyal, sıdık tor I bası ve yolları tumorlerının erken tanısına ve mınımal gırışım teknıklerı uygulanma sına ızın verıyor örneğın sıdık torbası kanserınden muzdarıp hastaya verılen bır madde (5 amınolavulınasıt), tumor çevresınde toplanıyor özel bır lambanın yaydığı mavı ışık ışınlandırıldıktan sonra, en mınık tumorler bıle gorunur hale gelıyor onumuzdekı sonbahardan 'tıbaren kullandığı 15 bın benzın veya dızelle çalışan arabasını, elektrıkle çalışan arabalarla değıştırme kararı aldı Daımler Benz'ın elektero otosu ve ve Opel Corsa Kombı ıle yapılan testler olumlu sonuçlar verdı Arabalar, Israıllı şırketın urettığı elektro akulerle donatılı ve zehırlı gaz uretmıyor Her dolduruşta 350 km yol alabılıyor Bıten aku, dolu aku ıle 7 dakıkada değıştırılebılıyor 5378