Katalog

E D İ T Ö R E M E K T U P T A R T I Ş M A Eğitimde kalitenin geliştirilmesi Arij Yükseler* I ugun, eğitimde kalitenin ne olduğu nasıl gerçekleştırıleceğı konu'sunda farklı yorumlar vardır Kalıte kavramını sınıf oğretmeni başka, okul yonetıcısı başka, ekonomıst başka, polıtıkacı başka yorumlayabılmektedır Bu yorum farkından kurtulmak olanaklı değıldır ve aslında gerekte yoktur denılebılır Çunku eğıtımın toplumsal boyutları, eğıtımın hızmetını dığer mal ve hızmetlerden ayırmaktadır Ayrıca, eğıtımın kalıtesının gelıştırılmesı ıstenıldığınde, ulke gerçeklerı ve gereksınımlerı ıle tutarlı bir polıtıkanın oluşturulması, durumun genış bır açıdan ıncelenmesı gereklılığı de bulunmaktadır (Fıdan, 1987, s 16) Kalıte, sozluk anlamıyla, bır şeyin lyı veya kötu olma özelliğidir (Turkçe Sozluk, s 769) Ansıklopedık Egıtım Sozlu ğu'nde ıse "Bir şeyın ozellık veya ayırım bakımından nasıl olduğunu belırten hal" bıçımınde belırtılmıştır (Alaylıoğlu, Oğuzkan, 1976 s 218) Kalıte değışık özellıklerı kapsayacak bıçımde de tanımlanabılmektedır (özdemır 1995, s 378) Örneğın, * Kalıte, bır malın ya da hlzmetin tuketıcısının ısteklerıne uygunluk derecesıdir. * Kalıte, lyı bır urün için aranılan özellıktir. * Kalıte, sureklı başarı demektır. lyının de lyısı vardır * Kalıte, uretılen bır malın eksığını bulmak değıl, onu ekslksız üretebilmektedir. Kalıte kavramına değışık açılardan yaklaşılsa da ortak olan kalıtelı ya da nıtelıklı denıldıgınde o şeyın özellıklerı arasındakı onemlı ve değerlı olanlardan soz edılme sıdır (Bayraktar 1991 s 192) Özetle kalıte "var ya da yok" demekten çok bır dereceyı belırtır. Bu derece, kotuden lyiye, duşukten yukseğe doğru gelışir (Fıdan 1987, s 16) Gunumuzde bılgı ve teknolo|i hızla gelışmekte bılınmesı gerekenler her yıl bır kaç katına çıkmaktadır Yenı bılgılenn zamanında oğrenılmesı ve uygulanması zorunlu hale gelmektedır Dolayısıyla bılgı ler, eğıtım sıstemının kaldıramayacağı kadar çok olmakta ve hızla da gelışmektedır Bu durum, sıstemın butunluğunu, yapısını, mezun ettığı urunun kalıtesını doğrudan etkılemektedır Kalıte, kalitenin geliştirilmesi sorununa, sistem duşuncesı ıle bakmak gereğı ortaya çıkmaktadır Sistem duşuncesı, bir butunu gorme dısıplınıdır. Parçalardan çok, karşılıklı ılışkılerl, statik enstantenelerden çok degışım duzenlerini görmek İçin bir çerçevedır (Senge 1993, s 20 23) Sistem yaklaşımı, ıncelenen bır sorunu ya da bır durumu bır butun oluşturacak bıçımde, bırbırlerıyle ve çevrelerıyle ılışkılı olarak ınceleyen ve açıklayan bır bakış açısıdır (Senge 1993, s 15) Bu yaklaşım, eğitimde yonetım, planlama, uygulama ve değerlendırme etkınlıklerınde butunluk sağlayan ortak duşunce ve kararlara ulaşmaya olanak veren dısıplınlı bır yakla şım olarak açıklanabılır Sistem yaklaşımı ıle bakıldığında eğıtım örgutlerının okulların kalıte durumu aşağıdakı boyutlarda analız edılebılır Tam ogrenme okulda beklenen başarılı yuzde 75 ıle yuzde 90'a hatta yuzde 95'e çıkaran bır örğenme surecı olarak tanım lanır Bu oğrenme modelı, hemen hemen tüm oğrencılerın okulların amaçladığı tum yenı davranışların oğrenılebıleceğı goruşu uzerıne temellendırılmıştır (Demırel, 1991 s 141) Tam öğrenme Modeh'ne gore, planlı oğretım hızmetı sağlanır, öğrenme guçluklerıyle karşılaşanlara yerınde ve za manında yardım edılır, oğrenmelerı ıçın yeterlı zaman ayrılırsa hemen hemen bu tun oğrencıler yuksek duzeyde oğrenme gucu gelıştırebılırler (Bloom 1979, s 4) Okulun kalıtesının değerlendırılmesınde genellıkle ıkı grup olçut kullanılır Bunlar, ıç olçutler ve dış olçutlerdır Sıstemın ıç kalıtesı, hedeflerını/amaçlarını ne derecede lyı gerçekleştırdığı ıle olçulur Yukarıda da gösterıldığı gıbı bunun hareket noktası Tam öğrenme Modelı'nı qerçekleştırmek olmaktadır Sıstemın dış kalıtesı ıse, urunun toplumun gereksınmelerıne uygunluğu ıle ka rarlaştırılır Eger bır sıstemın ıç kalıtesı duşukse onun dış gereksınmelere uygunlu gu da soz konusu edılememektedır (Fıdan, 198/, s 18) Bir okulun kalıtesini gosteren temel kanıt olarak, öğrencilerın sahıp oldukları başarı duzeylerı kabul edılmektedır. Okulda oöjencının rolu "yuksek duzeyde başarılı oğrencı" yanı "tam drğenmış oğrencı" olarak tanımlanmakta dır(Balcı 1993 s 12) Bılgı toplumunda "oğrencı merkezh" bır yapılanma ve sureçlerın de kalıte yo nunden sureklı gelıştırılmpsı gerekmektedır Çunku eğıtımın kalıtesı, sureçlerı oluş turan tum ogelerın kalıtesıne de bağlı olmaktadır (Alkan 1991 s 184) Bır okulun kalıtesının değerlendırılmesınde ve yeterbizlık alanlarının belırlenme sınde yardımcı olmak uzere aşağıda lıs telenmış on soruya yanıt aranarak başlangıç yapılabılır (Bılgın, 1993/4, s 141 143) 1. Okulda amaçlara ılışkın bır görüş bırlığı var mı? 2. Okul, uyumlu yonetsel polıtıkalara sahıp mı? 3. Okulda açık bır ıletışım var mı? 4. Çalışanların yonetıme katılması ozendırılıyor mu? 5. Yonetıcıler, olumlu denetsel davranışlar gosterıyor mu? 6. Eğıtımoğretım etkınlıklerı oğrencı merkezh olarak planlanıyor mu? 7. Okul, çalışanları sureklı değerlendırmek ıçın yapıcı bır sısteme sahıp mı? 8. Okul meslekı gelışme programları uyguluyor mu? 9. Okulda, her öğretmene saygı duyuluyor mu? 10. Okul, her yonuyle bır ışbırlığı kultu rune sahıp mı? Kalıteye onem veren ve kaliteyi gelıştır meyı amaçlayan okullarda, oğrencı ve oğretmenler ıçın tam oğrenmeyı gerçekleştırmek uzere yardım ve ışbırlığı merkezlerı bulunur (Balcı 1993, s 4951) Yardım merkezlerı şu şekılde sıralanabıhr 1. Bılgısayar Desteklı Merkez: Bılgısayar teknolojısını oğretım ortamına uy gulayan uzmanlardan oluşur Her dersın unıte ve konu bazında programlı oğretım paketlerı hazırlanır ve öğrencilerın kullanımına sunulur 2. KendıKendıne Oğretım Merkezı: Bılgısayar desteklı oğre tım paketlerı ve kendı kendıne oğretım paket lerı bırlıkte kullanılır Bu paketler konu uzmanı oğretmenler ıle dığer uzmanlarla bırlıkte ha zırlanır ve oğrencıler ıle ogretmenlerın hızmetıne sunulur 3. AraştırmaGelıştırme M e r k e z r Bu merkezde oğrencıler, kışısel çalışma ve araştırmalarını yaparlar Bu merkez çok gelışmış bır kutuphane gıbıdır Araştırma merkezınde değışık alt merkezler Kalitenin Geliştirilmesi. Kaliteyi değerlendirme de bulunur Bunlar aşağıda sıralanmıştır * Becerı Merkezlerı: öğrencilerın te mel becerılerı kazandıktan sonra (anadıl, matematık, yabancı dıl gıbı) onları pekıştırmelerıne ve gelıştırmelerıne yönelık oğretım sıstemı onerırler ve uygulama olanağı yaratırlar * Akademık Merkezler: Fen, matematık estetık, ınsan bılımlerı gıbı alanlardan oluşur Bu merkezde öğrenciler ıçın akademık danışmanlar bulunur ve oğrencıler danışmanlarla bırlıkte çalışırlar * Uygulamalı Sanatlar Merkezı: Resım, muzık, tıyatroyaratıcı drama, televızyon ve fılm yapımcılığı, dans, bale vb glbı sanatsal etkınlıklere yer veren bır merkezdır 4. Araç Gelıştırme Merkezı: Bu mer kezde, öğrencilerın öğrenme gereksınmelerını karşılayacak gorsel ve yazılı mater yaller buiunur Bu materyaller, uzmanlar ve profesyonel kışıler tarafından (sanatçılaryazarlar) uretılır 5. Insan llışkılerı Merkezı: Bu merkez oğrencı, oğretmen ve dığer personele danışmanlık ve ınsan ılışkılerınde yetışme sağlar 6. Danışma ve Rehberlık Merkezı: Öğrencilerın kışısel ve eğıtsel sorunlarıyla ılgılenen bır merkezdır 7. Program Gelıştırme ÖlçmeDeğerlendırme Merkezi: Bu merkezde prog ram qelıştırme yaklaşımı ıle ders planları hazırlanır Genel yaklaşım tam oğrenmenın qerçekleştırılmesının sağlanmasıdır Gelıştırılen porgramlar doğrultusunda olçme değerlendırme (hazıroluşızlemedonem sonu testlerı) çalışmaları yapılır Bıl gısayarda soru bankası oluşturulur Bu merkez dığer merkezlerle ışbırlığı ıçerısın de çalışır Kalitenin geliştirilmesi ıçın okul yapı sında gereklı olan bu merkezlerın temel hedefı, sıstemın de temel hedefı olan tam oğrenmeyı gerçekleştırmektır Kalıtelı okulun orgutlenmesınde şu ılkelerın dayanak alınması onerılmektedır * Oğrencı rolu, yuksek duzeyde başarı gosteren oğrencı olarak tanımlanır * Oğrencı, öğrenmesı ıçın ödullendırılır. * Oğretmen sadece hoş, ınsancıl kışı, oğrencılerı seven olarak değıl, tum öğrencilerın ogretmenı olarak tanımlanır. * Oğretmenler tum öğrencilerın tam oğrenmelerını sağlamaları ıçın ödullendirılir (Balcı, 1993, s 48) Tembel akademisyen.ik olmaz O Sistem yaklaşımı ile bakış Sonuç önemlıdır Her oğrencı her konuda yardım ve destek alabıleceğı bır ortam ıçınde oğrenım yaşantısını surdurur Bir konuda yeteneklı ve becerıkh ıse bunları daha da gelıştırme olanağına sahıptır Her oğrencının, bireysel gelışme profılı çıkarılır, bır konuda nerede oldukları ve nerede olmaları gerektığı gosterılır oğrencı çalışmaları yakından kontrol edılır Velıler uygulama larla ılgılı duzenlı bılgı alırlar Gunumuzde okullar bılımsel, teknolojık gelışmeler ve toplumsal değışmeler karşısında farklılaşmak zorunda kalmaktadırlar Bu farklılaşma kendını, okulun yanı oğrencının kalıtesınde gosterır Kaynaklar Kalıtelı okulda, bireysel farklıhklar Ahylınğlu Ru^en Oğuzkan Ferhan A Anslklopedlk Eğltlm Sözlügü Bılım ve Kullur Eserlerı Dlzısı Inkılap ve Aka Kıtabnvlflrı Kulektll ŞırKelı Ankara 19/6 Alkan Cevat Egıtlmde Nltellk Oelisttrme Metodolojısı Olarak Bıreysel Ögretlm Teknolo|l»l Eg tımde Arayışlar 1 Sempozyumu Egltımde Nltellk Gelıştırme Özel Kultur Okulları Eğıtım Araştırma Geilştır me Merkezı Istanbul 13 l4Nısnn1091 Balcı, All Etklll Okul (Kuram, Uygulama ve Araştır ma) Ankara 1991 Bayraktar Fmel Egitlmln Nltellğlnl Etkllemen! Bakımından Eflltlm Ortamını Oluşturan Öğeler Egıtım cip Arayışlar 1 Sernpozyumu EğıtııiKİtî Nıtehk Gelı^tımıe CVpl Kııltür Okulları Eğıtım Ara^tırma Gelıştırme Merkezı Islanbul 13 14 Nısan 1991 Bılgın Muall ı Okul ve Yonetıcı Etkinllği Sorunu Vnrımlılık Dergısı Mıllı Produktıvıte Merkezı Yayını An kara 1993 Bloom B b Inıan Nltellkleri ve Okulda Öğrenme (<,ev D Alıözçelık) MEB Basımevı Ankara 1979 Demlrel Ö?can Egltlmde Nltellk Oellştjrmede Işblr Itğıne Dayalı Oğrenme ile Tam Ogrenmenin Ysrl ve Önemı Eğıtırrıde Arayışlar 1 Srmpo/yumu Eflıtınıde Nıtellk Gellştlrmp O?H Kültur Okulları Eğıtım Araştırma Gnlıştırme Merkezl Istanbul 11 14 Nısan 1991 Fıdan Nurettın Eğitimde Kallte Egıtımde Kalıte Sem pnzyumu Bıldlrılerı Hacettopo Unıverbitesı Egıtım Fakul t e j vn Özel Yııksolıv Kolp|i Aııkara 1987 Ö/demır Servet Egitımde Verımlilik ve Toplam Kallte Yönetlml PEGEM Eyiepe Egıtım Yönetımı Yıl 1 Sıyı 3 Ankdrj Guz 1995 Smıge Peter M Betıncl Dlslplln (Çev Ayşegul II deni7 Ahmet Dogukan) Yapı Kredı Yayınlan 2 Baskı Is tjrıbul 1994 * Mudur Yrd. TED Ankara Kolejı Vakfı Ozel llkokulu Kurtuluş/Ankara ncelıkle yayımlanması Içın gönderdığım ve CBT'nın 513 sayısında yayımlanan eleştırım başlıksız olup "Yabancı dılı beceremeyen akademısyen olmamalı" başlığı edıtör tarafından konmuştur, bu başlığa katılmadıöımın bılinmesını ısterım Eğer bır başlık koymak ısteseydim, örneğın "Tembel Akademisyenlik Olmaz" başlığı kanımca eleştlrllerlme daha uygun duşerdı Sayın Sofu benım zekı, çalışkan ınsanların yabancı dıl sınavlarında başarılı oluyor tezımı reddetmektedır O halde kendısını bu ıddlasını (yabancı dıl sınavındakı başarı ıle zekânın ılışkısı olmadığı) ıspatlamaya davet edıyorum Kendısıne unıversıteye gırış sınavlarında yuksek puanla oğrencı alan bolum mezunlarının bu dıl sınavlarında başan durumlarını ıncelemesını salık verırım Dunya sanayl toplumundan bılgı toplumuna geçış surecı yaşamaktadır lletişım olanakları hızla artmakta, dunya global leşmekte, kuçulmekte, sınırlar ortadan kalkmakta ve serbest dolaşım yaygınlaş maktadır Ulke olarak Avrupa Topluluğu (AT)'na girmek ıçın buyuk çaba harcamaktayız Bu durum pekçok alanda oldu ğu glbl eğitimde de verılen unvanların (akademık unvanlar dahıl) standardızasyonu ve akredıtasyonunu gerektırmekte dır Butun bunların yabancı dıl olmadan gerçekleşmesı çok zor gorunmektedır Gerek sayın Saçlıoğîu ve gerek Sayın Sofu yabancı dıl oğrenmemızın uzerımızde uygulanan sömurgecılık polıtıkalarının bır sonucu olduğunu ıma etmektedırler Bu konuda kendılerıne katılıyorum, konuyla ılgılı gerekçelerım CBT'nın 513 sayısında yayımlandığı ıçın burada bır daha tekrar etmek istemıyorum Her ıkı yazar da Turkıye'de nasıl bılim yapılacağı (yabancı dılsız) konusunda hıçbır onerıde bulunmuyorlar Her akademısyene bir tercuman tahsıs edemeyız Kaldı kı tahsıs etmek de yetmez doğru meslekı çevırı yapabılmesı ıçın o tercumana mesleğı de oğretmenız gerekır Doğal olarak bunun uygulama şansı yoktur ve hıçbır ulke de bu yola gıtmemektedır Bugunku koşullarımızda yabancı dılsız bılım olamayacağına gore bunu daha lyı öğretmenın yollarını aramanız daha yararlı olmaz mı? Ömeğın her yıl yurtdışına lısansustu oğrenım ıçın bınlerce oğrencı gönderıp mılyarlarca lıralık dövız harcayacağımız yerde, çok özel sahaların harıcınde lısansustu eğitlmi ulkemızde gelışmesını kanıtlamış unıversitelerımıze bırakıp dığer taraftan her oğretım elemanını yurtdışına 3'er ya da 6'şar ay göndererek yabancı dıllerını lyı leştırme mesleklerınde de bılgl, görgulerını artırma, ufuklarını genışletme olanakları sağlanamaz mı? Hem ulke olarak hem de bilimsel olarak gerı olacaksınız, eğıtıme gelışmış ulkelere oranla çok az mıktarlarda (butçe yetersızlığı, yanlış sıyasal tercıhler nedenıyle) pay ayıracaksınız ve bılımsel gelışmesını ust duzeylere taşımış ulkelerın çalışmalarından da dıl eksıklığıyle yeterınce yararla namayacaksınız bu durumda bılımsel sevıyemızı artırmak mumkun mudur' Her akademısyenın kendı alanındakı lıteratüru takıp edebılecek sevıyede bır yabancı dılı bılmesı gerekmektedır Bugun Almanya ve Fransa gıbı gelışmış, dunyada dıllerı çok konuşulan ulkeler dahı kendı dıllerını fngılızcenın yanında bılım dıll olarak lanse edemezken bızım Turkçeyı bılım dılı ola rak ıddıa etmemız bıraz abartı olmuyor mu? Ne zaman ust duzeyde bılımsel çalışmalar yapar ve ulke olarak ağır lığımızı kabul ettırırız ışte o zaman çalışmalarımızı Turkçe yaparız ve yabancı ul keler de bızim dilımızı öğrenmeye mecbur kalırlar Her Ikı yazar da merkezı sınavların kaldırılmasını ısterken, YÖK gelışmış ulkelerdekı uygulamalara paralel olarak Lısansustu Eğıtım Sınavını (LES) koymuştur Boylelıkle gerek lısansustu öğretıme oğrencı alırken gerekse araştırma gorev lısı alımlarında bıraz daha nıtelıklı elemanların alınması ve daha adıl davranılması sağlanacaktır YÖK'un bu uygulamalarını da olumlu karşılıyoruz •Doç. Dr.. 19 Mayıs Univ.Muh.Fak. Jeodezı ve Fotogrametri Muh. Bölümü Sebahatün Bektas* •• ^r 5374