Katalog

BİLİM D Ü N Y A S I N D A N KISA HABERLER Kansere karşı yeni tedaviler etkisiz mi? Kansere karşı savaşta başarılar oldukça az. Bu nedenle koruma önlemleri hâlâ ön planda geliyor... Hormon tedavisi daha uzun yaşamın anahtarı mı? Y apılan bir araştırmaya göre milyonlarca kadın hormon tedavisinin (HT) avantajlarından yararlanmadıkları için, yaşam süreleri üçbuçuk yıl azalmaktadır. Baştan New Eng. Tıp Merkezi'nden Nanado Col ve arkadaşları 12 yıl süreyle, bazıları hormon tedavisi gören 30 ile 74 yaşları arasında 3.000 kadına ilişkin verileri incelediler. The Journal of The American Medical Association (JAMA)da yayımlanan makaleye göre, menopoz sonrası HT gören Amerikalı kadınların çoğunun yaşamı uzayacaktır. Halihazırda yalnızca yüzde 4O'ı tedavi olmayı seçmektedir. Ingiltere'de bu oran yüzde 33 dolayındadır. HT, dişı seks hormonu östrojen düzeyinin düşmesinin yol açtığı osteoporozu yani kemik erimesini önlemek için geliştirildı. Ancak doktorların bulgularına göre, HT, kadınlar arasında önemli bir ölum nedeni olan damar tıkanıklığı riskini azaltırken (Bkz. Şekil), duşuk bir oranda da olsa gögüs ve diğer kanser türlerine yol açmaktadır. Kanserle ilgili endişeler sozkonusu olduğu için, doktorlar, HT'nin yaygın ölarak tavsiye edilmesı konusunda tereddütte kalıyorlar. Bu soruna çözüm aramak amacıyla Col ve arkadaşları, kadınlarda görülen kalp krizi riskine ait verileri kaydederek, bunun kanser olasılığı, dolaşım rahatsızlıkları ve kalça kırığı olasılıklarıyla bağlantısını araştırdılar. Buldukları sonuçlan, tüm Amerikalı kadınların geneline matematiksel bir model yardımıyla taşıyarak, HT'nin yaşamsal önemini belirlemeye çalıştılar. Col'a göre bu model HT'nin, menopozlu kadınların çoğunun ortalama yaşam beklentisini arttırdıöını gösterdi. HT'den en çok yararlanan kadınlar düşük göğüs kanseri riski ve yüksek kalp hastalığı riski olanlar tedavi oldukları takdirde, yaşamları ortalama 41 ay uzamaktadır. Bununla birlikte, başka uzmanlar, tüm kadınlara HT uygulanması için henüz erken olduğunu belirtmekte. Amerikalı kadınlara ait bulgular, bu tedavinin, farklı yaşam tarzları ve beslenme alışkanlıkları olan diğer ülke kadınlarına uygulanması gerekliliğinı goştermiyor. Cambridge Ünıversıtesı Klınık Gerontolojı Bölümü Başkanı Kay Teo Khan, artık uluslararası duzeyde kontrollü klinik bir uygulamanın gereklı olduğuna işaret ediyor. HT hakkında bilgılenen kadınların ise daha sağlıkh bir yaşam tarzına yöneldik NEJM dergisinde yayımlanan bir araştırmaya göre, kansere karşı yeni geliştirilen birçok ilaç ve yöntem ne yazık ki etkisiz kalıyor ve beklenen sonucu vermiyor. Dergide, "Yenilmez Kanser" başlı ğıyla yayımlanan geniş araştırmayı, Amerika'nın önde gelen bıyo istatikçilerinden, Şikago Üniversitesi'nden John Bailar ve arkadaşı Heather Gornik yaptılar. Bu amansız hastalığa karşı verilen mücadelede elde edilen başırısızlıklar ve başarılar üzerine uzun bir bilanço çıkartan araştırmacılara göre, "kanser tedavisini geliştirmek için yapılan araştırmaların önemli bir kısmı ne yazık ki beklenen sonucu vermekten uzak". Araştırmacılara göre, Morbus Hodgkin gibi bazı kanser türlerine karşı başarılar kazanıldı ve hastanın yaşama şansı oldukça iyileştirildi. Ancak, melanom, beyin tümörleri ve prostat kanseri giderek arttı. Bu kanser türlerinde istenilen başarılar henüz elde edilemedi. Amerika'nın eski başkanlarından Richard Nixon'un 1971 yılında "Kansere savaş" ilan etmesiyle yoğunlaşan araştırmalara mılyarlarca dolar harcanmasına rağmen, yaşlılıkla ilgili kanser gelişmesi istatistiklerden arındırıldığında da, ABD'de kanserden ölümler, 1970'li yıllara göre 1994'de yüzde 6 arttı. Araştırmacılar, son iki yılda kanser ölümlerinde hafif gerilemeler kaydedilmesıne rağmen, yeni tedavi yöntemlerinin kanseri yenme konusundaki umutları oldukça hayal kırıcı buldular. İki araştırmacı, kansere karşı mücadelede, erken tanı yöntemlerınin geliştirılmesını ve önleyici yöntemlere ağırlık verilmesini istediler. leri saptandı. Sorun, kalp hastalığı riskinde görülen azalmanın nedeninin, HT'nin kalbe iyi gelmesinden mi yoksa bu kadınların daha sağlıklı bir yaşam surmeye başlamalarından mı kaynaklandığının saptanabilmesidir. Buna daha kesin biçimde yanıtı, Londra Tıbbi Araştırma Konseyi Epidemiyoloji ve Tıbbi Tedavi Merkezi verebllir. Araştırmacılar Avrupa, Güney Afrika ve Avusturalya'dan 30.000 kadın üzerinde, HT'nin kalp sağlığına ilişkin etkılerıyle ilgili genış çaplı bir çalışma başlatmışlardır. Ancak, bu çalışmarlın 20 yıl sonra sonuçlandırılabileceği tahmin edilmektedir. (N.Scıentist, 12 Nisan) Feza Akça G Köpeğiniz kurtlara ne kadar benziyor? D eborah Goodvvln ve ekibi, köpek cinslerinin kurtlarla olan benzerliğini ve her türün kalıtım yoluyla kurtlara benzeyen yönlerini araştırdı. On cins köpek üzerinde yaptıkları incelemeler şonunda, Southampton Üniversitesi'nden araştırmacılar "Birçok köpek aslında gelişmemiş kurttur" görüşüne vardılar. Birçok türün davranışları, vücut dillerinin kısıtlı olmasmdan dolayı kurt yavrularına benziyor. Ancak bazı cinsler hem görünuş olarak hem de vücut dili olarak yetişkin kurtlara benziyor. Kurtlar, onbeş farklı yolla iletişim kuruyor: Boğazlarından çıkardıkları hırıltı, vücutlarını yükselterek dişlerıni gösterme ya da gözlerini dikip bakma, uysal hareketler, dizlerini bükerek eğilme ya da sırt üstü yuvarlanma... Henüz 20 günlük yavrular ise yalnızca boğazlarından hırıltılar çıkarıyor ve uysal davranışlar sergiliyor. tanelerin karamsar ortamı da değişmeye başladı. Amerika'da birçok klinikte hastaların rahatlayacağı gülme odaları kuruluyor. Batı Virginia'da mizahı ön plana hatta kahkaha attıracak önlemler almaya Gülme laboratuvarında yapıalan bir hastane inşa edilmeye başlanbaşladılar. Gülme krizinin tedaviyi iyileşlan araştırmalar, gülmenin veya dı. Gelotologlar, gülme yeteneğinin sadetirici etkileri olduğunun anlaşılması üzerikahkahanın bagışıklık sistemini ce ınsanların değil primatların da genetik ne, hastahanelerde uygun önlemler alınuyardığını ve vücutta olumlu biözelliği olduğunu, insansı maymunların maya başlandı. da gıdıklandıklarında gülme krizine tutulyokimyasal olayları başlattığını Gülme tedavisi ilk kez 196O'lı yıllarda duklarını belirtiyorlar. Berlin Freie UniAmerikalı bir hasta Norman Cousins gösteriyor... versity'de davranış bilimci Dietmar tarafmdan geliştirildi. Doktorlar CoTodt, gülme araştırmalarının başlangıç usins'te bir tur damar sertleşmesi sapülme laboratuvarlarında yapılan noktası olarak gıdıklamayı ele alıyor. tamışlar, son derece ağrılı ve iyileşmesi son çalışmalar çok bilinen bir gergüç olan belkemiğinde kronik yangı beBerlin Hayvanat Bahçesi'nde yapılan çeği doğruladı: Gülme sağlık delirlemişlerdı. araştırmalarda şempanze, goril ve oranmektir. Bunun üzerine, çok ciddi hastaCousins, bilimsel raporlara dayanarak gotanlara yarım saatlik sürekli gıdıklama lıklarda bile doktorlar hastayı güldürecek gönül ferahlığının iyileştirici olseansı uygulandı. Bu seanslar sonunda ması gerektiğini düşündü ve ilk bir bebek goril gülmeyi öğrendi. yaptığı iş berbat hastane odasını 6 yaşındaki çocukların ortalama günterkederek güzel bir otel odasına de ortalama 300 kez güldükleri saptangeçmek oldu. Arkasından, hasdı. Gülme sırasında ses tellerinin ritmik tabakıcılardan ve arkadaşlarındavranışları gözlendi. Kısa bir gülüş sadan kendisine sürekli olarak ko nıyenin onda bıri kadar sürüyor. Kadınlar mik fıkralar, gülünç olaylar anlatve erkekler arasında bazı farklılıklar saptırdı. Tedavi sonucunda Cousins tandı. Erkeklerde ses telleri saniyede sürpriz bir şekilde iyileşti. Böyle270 kez titreşirken, kadınlarda bu iki ce Amerika'da yeni bir bilimsel misline kadar çıkabiliyor. dal ortaya çıktı. Gelotoloji. Yani Aniden çıkan gulme sesleri hemen hegülme öğretisı. men her kişide uyumlu bir özellik gösteKaliforniyalı riyor. Insanlar hah bağışıklık bihah, heh heh, hoh limcisi Lee hoh veya kih kih diBerk şöyle diye gulüyorlar. yor: Hep duyaMaryland Üniverrız, gülmek sıtesi'nden gulme sağlıklıdır diye. araştırmacısı RoŞimdi biz gülbert Provine'e gömenin niçin re, gülmenin, bızım sağlıklı olduğu konuşma dili dedikonusunda gimızden zıyade hızla veriler hayvan bağırışlarıytopIamaya la daha yakın bir başladık". ilışkısı var. Berk ve Buna rağmen Stanford Ünigülme önemli bir versitesi Tıp iletişim aracı. GülFakültesı'nde menin sosyal alannörolog VVilli Bebek goril, gülme terapisinde... da yarattığı imkânam Fry yaptıklar oldukça geları araştırmalarda, gülmenin vunış. Ancak gülme, daha çok bir grup cutta karmaşık biyokimyasal olayı. Ortalama bir insan, bir topluluğa olayları başlattığını saptadılar. kıyasla kendi başına 30 kez daha az güStres hormonu olarak bilinen lüyor. cortisol ve adrenalın gülme soGülmenin bulaşıcı bir yönü de var. Bu nucu azalıyor ve büyüme hornedenle mızah ureticileri televizyonlarmonlarının üretımı kışkırtılıyor. daki komedilerde gülme efekti yaratarak ızleyicileri uyarmaya çalışırlar. Bağışıklık sistemi güçlü bir şekılde vücudun savunma hücreleri Berlin'de 31 erkek ve 48 kadına laboSpanyel cinsi de bunlara benzer davranışolan Thücrelerini harekete geçıratuvarda yapay üretilen kahkahalar dınlar gösteriyor. Avcı terrierler, çoban köpeklerı rıyor; beyin endorfin hormonuyla letildi ve bu kahkahaları değerlendirmeve Fransız buldoglar bu iletişim türlerinden tahrik ediliyor; morfin etkisi yaleri istendi. Sizi güldürüyor mu? Iticı mı yalnızca dört; cocker spanyel altı, iri bir cins pan mutluluk hormonları uyarılıgibi sorulara yanıt arandı. köpek olan Tabrador dokuz, Alman çoban yor. Ciğerlerde gaz dolaşımı ve Bunun sonucunda gülmenin ya da köpeğı onbır ve avköpekleri de oniki kurtlara değişimi uç dört misline çıkıyor. kahkahanın melodisinin belirleyici oldubenzer davranış şekli gösterdi. Sıbırya kızak Gülmek ve güldürmenin tedavi ğu anlaşıldı. Melodisi, kahkahayı ıtici de köpekleri ise kurtlarla tamamen aynı davraedici özelliği ortaya çıkınca haskılabiliyor, gülme krizi de yaratabiliyor. nışları gösteriyor. Gülmenin iyileştirici özelliği üzerine.. 5375