Katalog

A B D ' D E ARG E ABD'nîn teknolojide öncülüğu ve savunma ARGE'si ENIAC'dan RlSC'e; ARPANET'den INTERNET'e; ABD savunma araştırmalarının teknolojinin gelişmesindeki öncülük rolüne götüren yapılanmaları Hüseyin Vural1 Yolun Başı belli başlı beş kurum mevcuttur: Insan Sağlık Bilimleri (HHS), Uzay Bilimleri (NASA), Enerji Bakanlığı (DoE), Savunma Bakanlığı (DoD), Milli Bilim Kurumu (NSF). Araştırma projelerinin (sınıflandırıldığı orijinal şekliyle): 6.1 Temel araştırma, 6.2 ön geliştirme (veya uygulamalı araştırma, exploratory development), 6.3 lleri geliştirme, 6.4 Mühendıslık geliştirme şeklinde gruplandırıldığını hatırlayarak önce bir ıkı ıstatistike gözatalım: Şekil 1'de, 1995 rakamlarıyla Federal Hükümetin temel araştırma ve ön geliştirme 6.1+6.2 programlarına sağladığı desteğın dağılımı görülmektedir. Şekil 2'de ise tüm projelerin dağılımı görüluyor. Birkaç noktayı vurgulamak gerekirse, DoD'nin payı toplam ARGE'nın yüzde 45'ıne ulaşıyor. Ancak, gerek DoE, gerek NASA desteğinin önemli bır bölümünün; hatta NSF desteklerinin bir parçasının savunma konularını ilgilendirdiği gözardı edilmemelidir. Rahatlıkla tüm ARGE faaliyetlerinin yarısından fazlasının savunma kökenlı olduğunu soyleyebiliriz. 1995'deki yaklaşık 70 milyar dolarlık federal desteğın yanında bir o kadar da endüstrinin harcadığı belirtilmektedir. Rakamların milli gelir, nufus, yüzey alanı, komşu ülke sayısı gibi çeşitli kriterlerle normalize edilerek ülkemız rakamlarıyla karşılaştırılmasını ekonomist ve siyasal bilimcılere bırakalım. Üniversitenin payı temel ARGE'de (6,1) yüzde 60'larla liderlikten, ön geliştirme (6.2) projelerınde aşağı sıralara, yüzde 10'lara düşmekte olduğu görülür. dir, (FFRDC). Bunlar kâr amacı gütmeyen kuruluşlardır. Bazı raporlarda yukarıda bahsi geçen DoE'ye baglı milli laboratuvarlarla bazı özel amaçlı araştırma merkezleri de (sağlık bilimleriyle ılgilı olanlar da dahil), FFRDC yapısı içerisınde gösterilmektedir. Tablo 2'de SARGE'yle doğruaan ılgilı 12 merkez ve bu Şekil 1: 1995 toplam Federal ARGE: $28.2B merkezleri destekleDoD Savunma ($4.2B)\ HHSSağlık (S10.1B), NASAyen kuruluşların ismi Uzay ($3.7B), DoE Enerji (S3.4B), NSF Genel Bilim görülmektedir. Bun($2.2B), Diğer. ($4.6B) lar içınde Lincoln Laboratuvarı, MassacDiğer husetts Teknolojı Enstitüsü (MIT); Yazı45% lım Mühendıslıği Enstıtusu (SEIJ Carnegie Mellon Üniversitesi tarafından işletilmektedir. 1950'lerin başında kurulan Lincoln Laboratuvarında SSCB füze hücumuna karşı erken uyarı sıstemleri ve buna bağlı radar NASA teknolojisı ıle, olası ABD karşı hücumunda SSCB hava saŞekil 2:1995 toplam Federal ARGE: S69.4B vunma uyarı sistemDoD Savunma ($3O.7B)\ HHSSağlık ($11.5B), NASAlerini çökertecek Uzay ($8.6B), DoE Enerji ($6.4B), NSF Genel Bilim araştırmalar gerçek($2.2B), Diğen ($5.8B) leştirilmiştir. 1970'lerın başında sivil hava sevıyedeki öğrenciler olacağı için en iyi trafiği konularına da açılan kuruluş, raöğrenciyi alan üniversiteler ayrı bir artı dar ışınlarından gizlenme maksatlı Stepuanla desteklenmektedır. Sonuçta alth teknolojisinin geliştirilmesinde de desteklenen kişilerin ılerıde şırketlerde pay sahibidir. Teknik konularda faaliyet çalışsa da, kamu kuruluşunda yeralsa gösteren Lincoln Laboratuvarı, SEI, ve da, üniversıtede akademısyen olarak Aerospace Co. dışındakı merkezler sakalsa da; gene de SARGE'ye yonelik davunma strateji, analiz, ve lojistik konulaha kaliteli işleri çıkarabıleceklerı düşürında kuvvet komutanlıklarına ve diğer nülmekte, her yonuyle iyi yetiştirilmelekamu kuruluşlarına destek vermektedir. rinin gerektiği ve bu nedenle de sağlalabloda gorulen C3I, komutakontrolnan desteklerın uzun vadeli üstünlüklerin komünikasyon entegrasyonuna yönelık dinamosu olduğu vurgulanmaktadır. kurulan bırımi temsil etmektedir. Aynı Aşağıda bu yaklaşımla DoD'nin 1993 tablodaki DARPA ve ARPA, zaman ıçınmali yılında üniversitelere sağladığı desde ısım değıştıren DoD içindeki aynı ortek mıktarı görülmektedir. ganızasyonu, lleri Savunma Araştırma Proje Koordinasyon Merkezi'nı (Defense Savunma Bakanlığı'nın Üniversitelere Advance Reseach Project Agency) temSağladığı Destek (93 Mali Yılı) sil etmektedir. Desteklenen Universite Sayısı: 309 Desteklenen Öğrenci Sayısı • Temel Strateji 9248 SARGE konusunda ABD'lı uzmanların Sağlanan Destek Mıktarı: 1.6 Milyar sunuşlarında her zaman birinci strateji Dolar olarak insana yatırım öne çıkarılmaktaBu desteğe diğer kuruluşların katkıları dır. Burada konusunda uzman olan indahil değildir. sanlar, yaş ve unvanlarına bakılmadan öncelik kazanmakta, nihayetinde çalışUniversite Araştırma mayı yapacak üniversitedekı lisansüstü Şekil 4. Bazı bilim dallarma destek sağlayan kuruluşların S1.200 $1,000 $800 * A BD 1898'de Ispanyollara savaş ilan ettığınde Kuba, Porto Riko ve Fılipınler'de savaştı. llk defa böylesine deniz aşırı cephelerde doğrudan ABD'yı ilgilendirmeyen sorunlar nedeniyle savaşılması kamuoyunda eleştirilmiş, kararı veren Başkan McKinley ise "ABD'nin kabuğunu kırması gerektiğini" vurgulamıştı. Savaş sona erdiğınde artık ABD bir dünya deviydi. Bu savaşla biriikte ABD yepyeni stratejıler belırledi. Bugünkü süper devlet yapısı çok değişik taktik ve teknik stratejilerin bır sonucudur. Eskı SSCB'nin çöküşünde bu taktik stratejilerin payı inkâr edilemez. Artık, bır zamanlar filmlerde izlediğimiz CIA ajanlarının Rus bilim adamlarını kaçırmasına bugün hiç gerek kalmamış, çöken bir sistemle Doğu Bloku ülkelerinin pırıltılı beyinlerinin bir bölümü, kendiliğinden, yenı dünyada, Amerika'nın askeri gücünü daha erişilmez kılmak için yerlerini almışlardır. Dünya tek kutuplu bir yapılanmaya geçmesıne rağmen ABD askeri ustünlüğünü her alanda sürdürebilmek için 2010 ve 2025'dekı yenı ürün, yeni teknolojileri hedefleyen Savunma ARGE (SARGE) planlamasına çoktan işlerlik kazandırmıştır. Yeni teknolojileri bir başka yazıya bırakıp, teknolojiyi en üst düzeye taşıyan SARGE faalıyetlerinin, hangi yapılanmalarla yürütüldüğünü ıncelemek bazı çıkarımlarda buiunmamız açısından yararlı olabilir. Incelenen ülkenin ABD oluşu, günümüze ulaşana kadar sağlanan birikımin zaman boyutu ayrı bır tartışma konusudur. Ancak, düşündürmeye sevkedecek hususları, bulacağınızı ümıt ederek, özellikle üniversitenin rolünü vurgulamak amacıyla yazıyı kaleme aldım.2 DoE'ye bağlı 9 milli laboratuvar mevcuttur; Tablo 1'den görüldüğü gıbı bunABD'de araştırma projelerini dağıtan ların bır kısmı üniversitelerce işletilmekte, bir kısmı da şirketler tarafınLaboratuvar tşlcton Kuruluş dan çalıştırılmaktadır. Milli laboratuLavvrence Kaliforniya varın sahibi Enerji Bakanlığı, yönetici ve araştırıcıları ise ünıversıte elemanBerkeley Üniversitesi larıdır. Milli laboratuvarların hayatiyeLavvrence Kaliforniya tini sürdürmesı için minimum sürekli Livermore bır desteğin yanı sıra, proje bazında Üniversitesi da DoE bütçesinden yararlanmaktaKaliforniya Los Alamos dırlar. Bu laboratuvarlar sivil çalışmaÜniversitesi ların yanında önemli savunma projeIovva Eyalet Ames lerini yönetmektedirler. Belli başlı nükleer silah •eknolojileri sözkonusu Üniversitesi laboratuvarların ürünüdür. Ağırlıklı Şikago Üniversitesi Argon nükleer teknolojinin yanı sıra aksela9 Universite Ortak Brookhaven ratör, iyon çarpıştırıcı, foton kaynağı, yoğun kesikli nötron kaynağı konulaLockheed Martin Idaho rından elektronık harp, roket, tank Lockheed Martin Oak Ridge teknololojilerıne kadar çeşitli savunLockhoed Martin ma konuları çalışma alanları içerisinSandia dedir. Bir zamanlar; binaları yıkmayaTablo 1: Enerji Bakanlığına (DoE) bağlı cak, insanları öldürecek bomba diye milli laboratuvartar popüler düzeyde lanse edilen "nötron bombası", belki de bu laboratuvarlarDestekleyen Kuruluş Araştırma Merkezi da büyük gizlilikle M1T Lincoln Laboratuvarı Hava Kuvvetleri yürütülen "nötron biYazıhm Mühendisliği Enstitüsü ARPA lımi" araştırmalarının (SEI) sonucu olarak karşımıza çıkabilir. Aerospace Co. Hava Kuvvetleri NASA'nın şemsiSavunma Analizleri Enstitüsü DARPA yesi altında da Savunma Analizleri Knstitusü C3I Komutanlığı DoE'ye benzer milli Savunma Bakanlığı laboratuvar yapılanSavunma Analizleri Enstitüsü ması sözkonusudur. (DoD) Pasadena'daki NARAND Hava Kuvvetleri SA'ya bağlı Jet Itki RAND Deniz Kuvvetleri Laboratuvarı (JPL), Çalifornia Teknik RAND Kara Kuvvetleri Üniversitesi tarafınl.ojistik ldaru Enstitüsü Savunma Bakanlığı dan işletilmektedir. MITRE C3I Komutanlığı Bır başka sıvıl yapı Denizcilık Analiz Morkezi Deniz Kuvvetleri Federal Hükümet tarafından desteklenen Tablo 2: Federal hükümetçe desteklenen araştırma araştırma merkezlerimerkezleri (FFRC) Laboratuvarlar $ M *»<> V400 $200 M soi 1 L 1. L I11 I I •*• I B1 • • Hilgisayar Malzeme F.lektrik Müh Havacıiık 1 H 1 NSF m • NS AA DL r i o Matematik 5298