Katalog

PALEONTOLOJİ ARAŞTIRMALAR I Dinozorların örnek aile Paleontologların yaptığı araştırmaya göre anne babanın yeni doğan yavrunun çok yakınında bulunduğunu gösteriyor. Ayrıca erişkinlerin ve yavruların birbirlerine yakın iskelet yapıları içermeleri ebeveynlerin küçük dinozorların bakımını üstlendiklerini ortaya koyuyor. I nsanoğlunu her zaman ürkütmüş olan dinozorlar masallarda hep dev ve korkutucu canavarlar olarak yer almışlardır. Onların iskelet yapıları uzun zamandır biliniyordu; günümüzde ise paleontologlar bu ılginç yaratıklarla ilgili çok önemli keşifler yaptılar ve ilk defa olarak, cenin içeren dinozor yumurtaları buldular! Dinozorlar gruplar halinde göç ediyor, yavrularına iyi bir aile babası gibi sahip çıkıyorlardı. Kısacası 80 milyon yıl önce gezegenimize egemen olan bu tür son derece düzenlı bir soyal yaşamı temsıl ediyordu. Paleontologlara göre, dinozor yumurtaların olgunlaşmasına son derece elverişli bir ortam sunan Ikinci Zaman sonunda dinozorlar yumurtlamak ve yavruları büyutmek için olasılıkla koloniler halinde toplanıyorlardı. Bu yumurtlama devreleriyle ilgili sırlar henüz aydınlatılmadı. Ama bazı bulgular bu sürüngenlerın bazılarının dikkatli ebeveynler olabileceklerını ortaya koyuyor. Kanada'da, Alberta'nın Badlands bölgesinde yapılan çahşmalarda, 10 binyıl önce son buzulların erimesıyle ortaya çıkmış iki hadrosaure sert bir kabukla süslü yassı bir kafaya sahip dinozor türünün yuva kalıntıları bulundu. Bu yuvalar Hypocroasauru ve sözlük anlamıyla "iyi anne kertenkele" demek. Dişi olgun bir hadrosaure yaklaşık olarak 3 ton ağırlığında, yumurta ıse çatlamadan önce 200 gramdan daha az tutmaktaydı. Yumurta son derece küçük, kabugu ise oksijeni geçırebilecek kadar inceydı.Şımdıye kadar bulunan en büyük yumurtalar olasılıkla, 11 metre boyundaki Hypselosauru'ya aitti. bu yumurtaların çapı 25 cm'di ve içerdikleri sıvı oranı yaklaşık olarak 3.3 lıtreydi. Dinozorların yuvaları kalın bir bitki tabakasıyla örtüyüldü. Hayvanlar, yumurtlama sırasında sıcaklık ve nem sağlayabilmek ıçın bu bitkilerin fermantasyonundan yararlanıyorlar, güneş kavurucu olduğunda da yuvaların arasına girerek gölge oluşturuyorlardı. Paleontologların buldukları yuvalar onar metre aralıklarla dizilmişlerdi; bu da erişkin bir anne dinozorun ölçülerine uygundu. Böylece Hadrosaure'ler yuvanın trafında dolaşırken bu diziliş biçimi komşulann üzerine basılmasını engelliyordu. Bu durum aynı zamanda anne babanın yeni doğan yavrunun çok yakınında bulunduğunu gösteriyor. Ayrıca erişkinlerin ve yavruların birbirlerine yakın iskelet yapıları içermeleri ebeveynlerin küçük dinozorların bakımını üstlendiklerini ortaya koyuyor. Bu varsayım yumurtadan çıkan yavruların hassas yapısıyla da Ani ve korkunç bir kum fırtması pek çok dinozor türünün fosilleşmesine neden oldu. Üstte, felaketl gösteren bir çizim, yanda ise, fırçayla bir dinozor yuvasını dikkatle temizlemeye çalışan paleontolog Mark Norell görünüyor. söylenemiyor. Ne yazık ki, paleontologların elindeki örneklerin az oluşu yavruların yetiştirilmesı ve anne babanın davranışlarıyla ilgili genellemeler yapılmasını engellıyor. Kısacası, dinozorların sosyal yaşamı ıçerdığı ilginç sırlarla keşfedilmeyi bekliyor. Paleontologların bu konudaki hayali, çeşıtlı dinozor türlerine ait dişilerin yuvalarında çok fazla sayıda yumurta bularak eskı çağlara damga vurmuş olan bu yaratıkların yaşam bıçimını aydınlatabilmek. Science et Vie/ Aralık 1996 Özet Çeviri: Anahid Hazaryan Kum fırtması doğrulanmaktadır: Yavru Hadrosaure olgunlaştıktan sonra uyluk kemığınin ağırlığının 1500 kat, vücut ağırlığının ise 16000 kat arttığını gösteriyor! Sonuç olarak, ebeveynlerı ve düşmanlarıyla karşılaştırıldıklarında son derece cılız olan yavrular hemen öldürülebileceklerı için yumurtadan çıkar çıkmaz hareket edecek durumda değildiler ve bu nedenle anne babanın onlarla beraber kalması gerekıyordu. Yavrular neyle besleniyordu? Amerikalı paleontologlar John Horner ve Robert Makela'nın elde ettiği bulgular Maiasaura'larm yavrularına gösterdikleri özenin sanılandan çok daha karmaşık olduğunu ortaya koyuyor; Bu dinozor türleri son derece düzenli bir aile yapısı sergiliyorlardı. Araştırmacılar Montana'da ortaya çıkardıklan bir yuvada onbeş yavrunun fosillerini buldular. Dinozorlar çok fazla yumurtladıklan için önemli olan bir yuvada onbeş yavru bulunması değil, bunların olgunlaştıktan sonraki boylannın doğum sırasındaki ölçülerin üç katına erişmiş olmasıydı. Nitekim aynı bölgede yer alan diğer yuvalardaki yavrular doğumda 30 cm civarındayken onbeş Maiasaura'nın ölçüleri 90 cm'i aşıyordu. Bu bul^v lar, yavruların dc ğumdan ıtibaren belli bir süre yuvada kaldıklarını ve bu süre içinde anne babanın onları beslediklerinı gösteriyordu. Bu davranış biçimleriyle Maiasaura'lar, "iyi anne kertenke1"" sıfatını fazlasıyla hakediyorlardı. Ebeveynler yavrulannı beslemek için belki bitkilerden yararianıyorlardı. Ancak bu noktada da kesin bir şey Yeni doğan yavru ne kadar küçükse, erişkin o derece büyük Olgun dinozorların vücut ağırlıklarının doğum sırasındaki tartıyla ters orantılı olduğu düşünülüyor. Nitekim, 40 kg ağırlığmdaki "küçük" Protoceratops (üstte) 250 g'lık yavrular doğururken, 3 ton ağırlığmdaki Maiasaura'lar 200 g'dan daha az gelen yavrular doğuruyortardı. Maiasaura yavruları tüm dinozoriardan daha çabuk büyüyorlardı. Oviraptor zamanında yaşam Yuvasmm üzerinde bulunan Oviraptor'un keşfiyle anno baba dinozorların davranışlarıyla ilgili önemli bilgiler elde edildi. Ancak bu tür bir hazineye hayran olmadan önce fosili çevreleyen katılaşmış kum kutlesi temizlenmelı. Bütünün ağııiığı ve kırılganlığı göz önüne abndığında bu işlemin büyük bir dikkatle yapılması gerekıyordu. Paleontolog Mark Norell tümunün kuyruklu bir piyano kadar ağır olmasından şikayat ediyor. 529 12