Katalog

T A R T I Ş M A E D İ T Ö R E M E K T U P Şengör'e yanıt Mnrat Türkoglu* C umhurıyet Bılım Teknık Dergısı'nın 525 sayısında TartışmaEdıtore Mektup bolumunde yayımladığınız 'Jurassic Park değil Crichton'un korku tunelı' başlıklı yazı benım daha once dergınıın 518 sayısında yer alan 'Jurassic Park korku romanı değildir' başlıklı yazıma atıflar yapmaktadır Sayın Şengör yazısının son bolumunde tartışma konusu kıtapların kotumser ve karamsar bır mesaı ıçerdığını, bu nedenle Michael Crichton kıtapları okumanın sınır bozucu olduğunu ve tartışmada adı geçen uç kıtabı okumayı zamanı boşa harcamak olarak nıtelendırmış Bu goruşe katılmak mumkun değıl Crichton un kıtaplarının hemen hepsı 1969 yılından berı en çok satan kıtaplar lıstesınde yer almıştır Mesela Jurassic Park 8 mılyon adetten fazla basılmıştır Her ne kadar fılmlerı kıtaplar kadar başarılı olmasa da aralarında The Andromeda Straın, Jurassic Park ve Kongo'nun da bulunduğu sekız romanı Hollyvvood tarafından sınema fılmı halıne getırılmıştır Sayın Şengor'un yazdıkları temelınde bır kez daha belırtmek ısterım kı Crichton'un kıtapları hakemler tarafından değerlendırılıp yayına kabul edılecek veya red edılecek bı lımsel dergı makalelerı veya ders kıtapları değıldırler, bu kıtapların tumu kıtapçı raflarında yerlerını almış ve kendılerını okumak ısteyen gonullu okuyucularını bekleyen kurgu turu romanlardır Bu tur eserlerı sevenler alır ve okurlar Sayın Şengor, CBT'ın 518 sayısındakı yazımda 'uçan dınozorlar' terımını kullanmış olmamın Crichton'un değıl de benım gunahım olduğunu yazmış M Crichton Jurassic Park'ta (Ballantıne Books, New York, 1990) sayfa 279'da 'The flyıng dınosaurs ' terımını kendısı kullanmaktadır ve bunların sıradan Pte rodactyl olmadıklarını erken Cretaceous donemınden buyuk uçan surungenler den Cearadactyl olduklarını Dr Grant'ın ağzından soylemektedır Yanı eğer bır gunah sozkonusu ıse bu gunah M Crıchton'undur Yıne sayfa 94 te kıtabın kuçuk kahra manlarından Tım'ın ağzından yapılan açıklamalar ıle Cretaceous ve Jurassic arasındakı zaman farkı belırtılmektedır Sayfa 119 da dınozorlar ıle kertenkelelerın farkı anatomık temelde vurgulanmak tadır Sayfa 136'da bır kez daha Jurassic ve Cretaceous farkına degınılmekte dır Kıtap hıçbır yerınde ıçınde adı geçen hayvanların Jurassic döneme aıt oldu ğunu ıddıa etmemektedır Her turlu meslekten ve sıradan ınsanların okuyacağı böyle bır kıtapta, kasıtlı olarak ınsanlara yanlış bılgı verıldığını sanmıyorum ve hatta okuyucuları pale ontolojı, genetık teknolo|isı, bılgısayar teknolojısı, mıkrobıyoloıı, bıyofızık, gıbı alanlara maruz bırakarak bılımın ne kadar farklı alanları kapsadığını, okuyucuyu bu farklı alanların ozgun kelımelerıne maruz bırakarak da onların araştırma oğrenme ısteklerını teşvık etmektedır Daha oncekı yazımda (CBT sayı 518) belırttığım gıbı 'The Andromeda Stra ın'de verılen 58 (duzeltme ıçın teşekkurler1) referans hıç de verılmeyebılırdı çun ku bu bır roman, ama verılmış yanı okuyucuya gıdın araştırın okuyun ve bu ro mandakı olayları ondan sonra degerlendırınız denılmıştır Amerıka gıbı bır ulkede bunu yapmak son derece kolaydır yakındakı bır unıversıteden bu referansları bulur ve okuyabılırsınız Yanı bılım duşmanlığı yapılmamaktadır aksıne bılımsel eser okumak teşvık edılmektedır Çunku o makaleyı okuduktan sonra ro manı gerçekçı bulmayabılırsınız ve yazar sıze bu ımkanı sağlamış Bılım duşmanı olan bır kışı asla boyle davranmazdı Jurassic Park kıtabının baş kahramanı bır bılım adamı olan Dr Grant'tır ve kıtabın kurgusu ıçınde saygın bır yere sa hıptır Ayrıca Dr Sattler, Dr Malcolm, Dr Wu hepsı bırer bılım adamıdır Kıtap ta Dr Wu ozel bır bılım adamı tıpını canlandırmakta, çok başarılı, parlak bır ge netıkçı ama hırslı ve bu pahalı proıeyı başarmak onun ıçın tek amaç ve bu nedenle olabıleceklerı derınlemesıne analız etmeden veya başka bır seçeneğı olmadıgından dınozor DNA'sını tamdmlamak ıçın kurbağa DNA'sı kullanıyor ve ardından çogalmaması planlanan dınozorların uremesı bır problem olarak ortaya çıkıyor Dr Malcolm ıse kaos teorısınden yola çıkarak yapay bır sıstem olan Jurassic Park'ın bır şekılde çokeceğını ongoruyor Gerçekte ıse çokuş olayı Nedry adlı teknısyenın guvenlık çıtlerı dahıl parkın her tarafını kontrol eden bılgısayar sıstemını kasıtlı olarak kapatması ıle başlıyor, ama sıstem kendı ıçınde kararsız ve bu nedenle başlatan etkı ne olursa olsun sonuçta çokuş meydana gelıyor Aynı şekılde kendı ıçınde kararsız yapı arzeden bır sıstem herhangı basıt bır dış etkı ıle çokuş surecıne gırebılır, bu karamsar veya bılım duşmanı bır ıfade değildir Onemlı olan bır sıstemın ıç kararlılığıdır Mesela Balkanlar'dakı genel kararsızlık durumu ve Arnavutluğun gorunurdekı bır banker krızının ardından çok kısa bır surede ıç savaşa ve kargaşa ortamına suruklenmesı bence bu konuya canlı bır ornek olarak sunulabılır Ayrıca her karamsar tahmın de sağlam bır temele oturmayabilır örneğın 18 yuzyılın sonlarında dünya nufusunun artış hızı temelınde 50 veya 100 yıl ıçınde tum dunyanın açlıktan kırılacağı ongörulmuştu Oysa nerede ıse 2000 yılına geldık ve bu gunun dunyasında temel sorun besın yetersızlığı değıl ama var olan besın kaynaklarının adaletsız dağılımı veya ıç savaşlar nedenı ıle tarımın ve yıyecek dağıtımının aksamasıdır Sayın Şengor yazısında 'Yanı bız her şeyı kontrol altına almaya gayret ederız Bunu hıçbır zaman tamamen başaramayız, ' dıyor Oysa benım belırtmek ıstedığım şey ıfadesını daha açık olarak James Gleıck'ın Kaos(1) adlı kıtabında bulmaktadır Teorık fızıkçı ve uygulamalı matematıkçı Robert May şöyle dıyor 'Kaos oğretılmesı gereken bır şeydı Bılım adamı olmak ıçın geçılen normal eğıtım surecının ınsanı yanlış hukumlere sevkettığı artık kabul edılmelıydı' Basıte ındırgenmış doğrusal sıstemlerle uğraşan ınsanlar, doğrusalolmayan sıstemlerı ve bunların oluşturacağı cevapları gozardı etme eğılımındedırler Yıne R May şoyle dıyor 'Yalnız araştırma alanında değıl polıtıka ve ekonomı alemlerın de gunluk yaşantısında karşılaştığımız basıt lıneerolmayan sıstemlerde mutlaka basıt dınamık ozellıkler bulunması gerekmedığını bılen ınsanların sayısı artabılseydı bugunkunden daha mutlu bır yaşantımız olurdu' Yanı sonuçta Ju rassic Park'ta Matematıkçı Malcolm'un one surduğu şey bununla ılgılıdır Ben daha oncekı yazımda her şeyın kontrol altında olduğunu ıddıa etmedım, aksıne bır sıstemın ozellıklenne kısmı olarak hakım olan teknısyenlerın sıstemın kontrolune aşırı guven duymalarının yanlış olduğunu anlatmak ıstemıştım Yıne Sayın Şengor'un 14 yuzyılda Avrupa'dakı veba salgını konusundakı ıfadesıne katılmak mumkun değıl Hıçbır şekılde o gunun tıbbının vebaya karşı onlem alabılmesı soz konusu değıldı Tum epıdemılerde olduğu gıbı nufusun genetık olarak dırençlı bolumu hayatta kalmakta ve hastalık dırençsız nufusu yok etmekteydı Avrupalılar'ın Amerıka kıtasını keşfı ıle oraya taşıdıkları vıral enfeksıyonlar da Amerıka kıtası nufusunun buyuk bır kısmını yok etmıştır Hayatta kalanlar tıbbın veya tedavının başarısına atfedılemez Yıne orneğın çıftlık hayvanları arasındakı vıral salgınlar sonucu nufusun bazen % 9O'ı yok olmakta ama bır grup hayvan hıçbır mudahale olmaksızın dırenç gostermekte ve salgından sağ çıkmaktadır bu tamamen genetık farklıiık temelındedır Ancak gunumuz tıbbının kazanılmışbagışıklık yontemlerı ve antıbıyotıkler ıle hastalıklarla mucadeledekı başarısı ayrı bır konudur Son soz olarak şunları soylemek ıstıyorum Bılım kaınatı anlamak ıçın or taya konmuş yontemler topluluğudur ve bılım statık değildir Gunumuz bılımı her şeyı mukemmel modelleseydı ve kur duğumuz modeller ekonomık ve sosyal olaylar da dahıl olmak uzere çok lyı tah mınler yapabılseydı yenı arayışlar ıçınde olmazdık Kaos teorısı bugune kadar oluşmuş pek çok varsayımı değıştırecek ve ıçınde yaşadığımız dunyayı ekonomı, polıtıka ve dığer bılımler de dahıl olmak uzere daha lyı modellememıze yardımcı olacak kuvvetlı bır alternatıf oluşturmak tadır Klasık yontemlere karşı çıkmak ıse bılım duşmanlığı olarak değerlendırılmemelıdır Burada teklıf edılen bılımı reddetmek değıl yöntemlerını sor gulamak ve elden geçırmektır (1) KJOS James Gleıck TUBİTAK Populer Bılım Kıtapları Çevıren Fıkret Uçcan (199b) Sayfa 90 91 "Tel (0216)414 29 62 Faks (0216)345 29 52 emaıl turkoğluömarun edu tr Yabancı dil sorunu azgelişmişlik nevrozu mu? Ahmet Mazlum* U lkemızde son donemlerde yaban cı dıl konusunda yoğun tartışmalar yaşanıyor Burada "yabancı dıl oğretımı mı?", "yabancı dılde oğretım mı?" eksenınde oluşan tartışmalarda gozden kaçırılan noktalara dıkkat çekmek ıstıyorum Gozden kaçırılan temel noktalardan ıl kı yabancı dıl oğretımı yapılabılmesı ıçın çok ıyı bır altyapının olması gereklılığıdır Bu îltyapının oluşumu ıse ancak çok ıyı bır anadıl ogretımıyle olanaklıdır Mıllı Egıtım'ın programı ıncelendığınde goru lecektır kı ılkoğretımden yukseköğretıme dek oluşturulan programların son dere co ılkel, yararsız ve dılı kavratmaya yonelık hemen hemen hıçbır oğe taşıma yan bılgıler yığınıdır Anadılını kavramayan bır ınsana ya bancı dılı ne olçude kavratabılır ya da ona yarar sağlaması nasıl olanaklı olabı lır"? Bu anlayışın sonucudur kı bugun 100 150 kelımelık konuşma dağarcığını aşamayan bıreyler yetıştırılmektedır Buradan şu sonuç çıkarılabıır Insanı mıza kalıtelı, yeterlı bır yabancı dıl oğretımı vermek ıstıyorsak once Turkçe'yı çok ıyı kavratmak zorundayız Bunu ya pabılmek ıçın Turkçe derslerı baştan aşağı olmak uzere eğıtım sıstemının değıştırılerek çağdaş bır ıçerıkle doldurulması ve duşunen, araştıran, sorgulayan bır ınsan tıpını hedeflemesı gerekır Aksı takdırde havanda su dovmeye devam ederız Gozden kaçırılan bır dığer nokta şudur Bılındığı gıbı her dıl bır toplumsal ortamın, kulturun, ortak geçmışın, dene yımlerın bır bıleşenı ve ıletışım ıçın, sımgesel bır araçtır Yanı her dıl ıçnıde yeşerdığı toplumun belırgın ızlerını eşdeyışle patentını taşır O halde bır dılı ıyı oğrenebılmenın yolu o dılın doğdugu kulturu ve toplumsal ortamı çok ıyı bılmek tanımak gerekıyor Aksı takdırde o dılı değıl mınyaturunu oğrenırız Bunun teknık ayrıntısı uzun oldugu ıçın gırmek ıstemıyorum sadece bu konuya dıkkat çekmek ıstedım Yabancı dıloğretımı ıse başlı başına bır azgelışmışlık saplantısı ve nevrozudur Bu durum bır ulke ıçın acınası bır durumdur Kendı dılını, kulturunu, tarıhsel oz geçmışını yadsımak de mektır Bugun dunya dakı ulkelere bakıldığı zaman çağdaş ulkelerın hıçbırı yabancı dılde oğretım yapmıyor Sadece bızım gıbı azgelışmış ulkelerte tartışıl makta ya da uygulanmaya çalışılmaktadır Kendı dılımız varken acaba yabancı dılde oğretım neden'? Başka bır ulkenın dılıyle oğretım yaparak çağdaşlaş ma gerçekleştırılemez Eğer çağdaşlaşmak ıs tıyorsak anadılırnızı yabancı dıl hegemonya sından kurtararak, onu bılım dılı yaparak onu zengınleştırerek, çağ daş bır konuma getırmek zorundayız Yabancı dıl egemenlığı bugun oyle bır noktaya ulaşmıştır kı neredeyse ışe alınan butun elemanlar ıçın zorunlu hale gelmıştır Unıversıteye araştırma gorevlısı olmaktan akademık yukseltmelere kadar yabancı dıl baraı olarak uygulanmakta ve çok değerlı araştırmacı kendını yetıştırmış ınsanlar harcanmakta bundan da ulkemız ve unıversıtelerımız buyuk zarar gormektedır Bu duruma bır an on ce son verılmelıdır Çunku ınsanlarırnız kendı dıllerıyle (Turkçe ıle) araştırma yaparsa ancak verımlı olur Yabancı kaynaklardan yararlanabılme gerekçesıne dayandırılan yabancı dıl sınavı ıstenen sonucu vermemektedır Çunku bugun bılıyoruz kı bu sınavları aşan ınsanlar yabancı dılı yararlanabıleceklerı bır duzeyde kavrayamamakta ve gereklı çevırıyı yapamamaktadır Ortaya (deyım yerındeyse) tarzanca bır çevırı çıkmaktadır O halde dıyebılırız kı bu uygulama ışlevsel değıl, zararı olan ve pratıkte hıçbır yararı olmayan gereksız bır uygulama ve formalıteden oteye geçememektedır Sonuç olarak ul kemızde nıtelıklı ınsan yetıştırmek ıstıyorsak başkalarının dılıyle değıl, kendı dılımızle, kendı kulturumuzle yetıştırmelıyız Kendı kulturunu yadsıyan bır toplum varlık nedenını de yadsıyor demektır Burada şunu soy leyerek bıtırmek ıstıyorum Benım karşı olduğum yabancı dıl oğretılmesı değıl, yanlış yontemlerle ve yanlış uygulamalarla öğretılmeye çalışılmasıdır * Sosyolog Öğretmen 5294