Katalog

HAYVANLAR DÜNYASI Toprak aracılığıyla haberleşme Birçok ağaç kurbağası bitkileri titreştirmek yoluyla haberieşir. Bu, toprakta yaşayan omurgalıların toprak dışında bir şeyle haberleşmesinin ilk örneğidir. (eyaz dudaklı kurbağa (Leptokdactylus albılabrıs) Porto Rıko'nun "bataklık ve hendeklerınde ve dağ ırmaklarında yaşar Gece ortaya çıkar, omru toprakta geçer Erkekler dışılere çağrılarını çamurlu topraklardakı tunellerden veya çurumuş yaprak yığınları ve ot kumelen altından yaparlar Bu kurbağalar yaklaşan bır ınsanın adımlarının yarattıgı tıtreşımı algılayarak hemen susarlar Pekı ama toprağın tıtreştığını nasıl algılıyorlar? Bu kurbağaların ıç kula ğında 20160 hertz arası tıtreşımlere çok duyarlı sınır lıflerı bulundu Bu lıfler yer çekım ıvmesının (9) mılyonda bın kadar bır ıvmeyı algılayabılıyorlardı, bu bakım dan memelı ıç kulağına gore 100 kat daha duyarlıydılar Kurbağalar ve kara kurbağaları, tıtreşımlerı ıç kulak salyangozunda bulunan "kesecık" (Sacculus) adlı ıçı sıvı (lenf) dolu kuçucuk bır organla algılarlar Seyaz dudaklı kurbağada bu organcıkta 600 kadar kıllı duyu hucresı ve bunların uzerınde yatan kalsıyum karbonat krıstallerı vardır Hayvan sarsıhnca hucre den çıkan kıllar one arkaya hareket eder, kesecıkse eylemsızlık (ınertıa) ne denıyle hareketsız kalır Kılların hareketı sınır lıflerınde elektrık akım değışmelerıne donuşur Işte bu sısmometre (deprem ölçer) gıbı çalışan ıç kulak kesecığı sayesınde kurbağa yaklaşan bır canlının adımlarından doğan tıtreşımlerı algılar ve susar (gece olduğundan susunca duşmanları onu bulamaz) Yağmurdan sonra beyaz dudaklı kurbağanın erkeğı arka yarısını çamura gomer, başını ve bacaklarını ıse dışarda bırakır Bu durumda vrak deyınce ağzının tabanındakı kese bırdenbıre şışer ve toprağa vurur Oluşan dıkey tıtreşımler (Rayleıgh dalgaları) toprakta sanıyede 100 m hızla ılerler Bu dalgaların frekan sı, ıç kulaktakı sınır lıflerının en duyarlı olduğu frekansın aynısıdır Beyaz dudaklı kurbağa yaklaşan bır canlının adımlarının tıtreşımını ıç kulağındakı kesecıkle nasıl algılıyorsa komşusu bır kurbağanın sesını de aynı şekîlde algılar. Toprağa çarpan agız altı kesesının tıtreşımlerını ıç kulağında duyar Demek kı, beyaz dudaklı kurbağa, komşularının vrak, vrak sesını hem ses dalgaları, hem de toprak tıtreşım dalgaları olarak ıkı yoldan algılamaktadır Leopar kurbağalarının ıç kulak sınır lıflerı de hem sese, hem tıtreşımlere duyarlıdır (Doğa bu kurbağalarda ıç kulağa hem tıtreşım, hem ses algılama yeteneğı vererek nesBasınç algılama Kurbağalar nasıl haberieşir? Erkek koli kurbağası 95 desibel şiddetinde bir ses/e eşini çağınr. Ûstte dişi Malezya ağaç kurbağası dal üstunde tepinenk erkeklere "yanıyorum, gelin" der. Beyaz dudaklı kurbağaların erkeklen çamurlu toprağı titreşünnk disMeri davet eder. lın devamını garantıtenmstır; dışı kurbağa gök gurultulerı, fırtına vb. nedenle er keğın sesını duyamazsa, onun aği7 altı kesesının şışerek toprağa çarpnıasından doğan tıtreşımlerı aigılayabılecek ve bu yolla eş bulabılecektır (Ç.N.). famıryasından kör fare (Spalax typhlus) veya israıl kostebeksı sıçanı (mole rat) ve ayrıca Amerıka keselı sıçanı (Dıpodomys). Malezya ağaç kurbağasının (Polypedates leucomystax) dışısı suda yuzen brtki yığtnlan Ozennde yaşar ve çıftleşme mevsırmnde bır saz veya kamış ustune tırmanarak arka ayaklarıyla tepınmeye başlar Gecenın karanlığı suları sarmışhr; dtşmın sesı de çıkmamaktadır lyı kı erkeklenn ıç kulağında tıtreşım hıssını algılayan sınır uçları vardır, erkekler "bızımkı yıne azdı" dıyerek tepınmelerın olduğu sazlığa yonelırler, tepınen dışıler ısteğıne kavuşarak sakınleşene kadar sazlığa bır erkek konvoyu akar durur Birçok ağaç kurbağası benzer şekılde, bıtkılerı titreştirmek yoluyla haberieşir Bu, toprakta yaşayan omurgalıların toprak dışında bır şeyle haberleşmesının ılk ömeğıdır Yerı gelmışken belırtelım kı, tavşanlar da arka ayaklarıyla toprağı doverek oluşan ses ve tıtreşımler aracılığıyla haberleşmektedır, buna tavşan tamtamı denır Selçuk Alsan Porto Rico'daki Antiller Ulusal Ormanında dişı kokı kurbağası (solda) erkeğin kendisine kur yapmasını bekler. Bu kur, yedi metre öteden geçen 18 tekerlekli bir ağır kamyonun gurültusu kadar şlddetlı vrak vrak seslendır. Diğer memeliler Memelıler dunyasında ıç kulaklan bir sısmometre gıbı çalışarak toprak tıtreşımlennı algılayan başka hayvanlar da vardır Toprakkazangıller (Bathyergidea) famılyasından kumkazan (Bathyergus mantımus) ve toprakkazan veya Guney Afıka kostebeksı sıçanı (Georhıcous capensıs), korfaregıller (Spalacidae) Asimeiıik basnç farta algılama Basınç farkı algılama Beyin Beyin Beyin Hayvanlar dünyasındaki üç tıp kulak. Memeli ve kuşlarda basmç atgdama (so/) vardır; zarın iç yuzündeki basınç sabittir; dış yüzundeki ses basıncmm değişmelerı ses olarak algılanır. Basınç farkı algılayan kulaklar (orta) böceSderde bulunur. Ses kulak zarının hem iç hem de dış yüzüne gelir v» basmç farta sas olarak algılanır. Tek kulak sesın yönünü belirleyebilir. Kurbağalarda asunetrik basınç farkı algılayan kulaklar vardır. Kulaktan başka ses dalgaları altcüan (göğüs derisinin özel bir bölgesı) kulak zannın iç yuzeyine ses datgalan yoMar ve zardakı basınç farkını ses olarak algılar. r 52012 h