Katalog

TAS AR Zekâ ile yaratıcılık düzeyi doğru orantılı değildir. Düşünce zenginliği ve orijinal düşünme arasında bir ayrım yapmak gereklidir. Yaratıcılıkta her ikisi de rol oynamasına karşın kullanım alanları ve düzeyleri farklıdır. Nigan Bayazıt(*) Yaratıcılık rthur Koestler yaratıcılığı "gızil kalmış fazladan bir potansiyelin gerçekleştirilmesi" olarak tanımlar. Birçok yazar ve bilim adamı insanın kullanılmayan potansiyelinin maddi kaynaklar gibi harcanmaması gerektiği kanısındadır. Her insanda belirli konularda yaratıcılık potansiyeli vardır. İnsanın bu açıdan kendi kendisini tanıması ve kendi yaratıcılık potansiyelıni harekete geçirecek alanlarda çahşması başarısı açısından çok önemlidir. Yaratma kavramı Türkçede yoktan var etmek; güzel şeyleri yapmak, kurmak; doğurmak, olmasına yol açmak anlamlarında kullanılmaktadır. Türkçede yaratıcılık Ingilizcedeki "creativity" kavramı karşılığı olarak kullanılır. Yaratma anlamına gelen "to create" sözcüğünün Latince aynı anlamda "creare", eski Yunancada başarmak, "krainein" anlamında kullanıldığı görülmektedir. Yaratıcılık, yeni olan bir şeyı bulma ya da ortaya çıkarma yaratabilme, var etme yeteneğı olarak tanımlanmaktadır. Tasarlamada yaratıcılık tasarımın tarihı kadar eskidir. Psikolojide yaratıcılık, her kişide var olduğu kabul edilen ve her kişıyi icad etmeye, maddi, zihni, duygusal vb. yenilikler ortaya koymaya iten varsayımsal yatkınlıktır. Yaratıcılık kavramı genellikle bir sanat yapıtının oluşturulması için kullanılırsa da, bir soruna getirilen çözüm, yeni bir Yaratıcılık ve tasarım eğitin yöntem ya da yeni bir aracın ortaya çıkarılmasında da yaratıcılık rol oynar. Yaratma çeşitli anlamlarda kullanılmakta olup, thesaurus karşılıkları da değişmektedir. Bu anlamları sırayla, yenilik, orijlnallik, kendisi için yani olmak, buluş yeteneği, kalıplardan kurtulma, deneylere açık olma, beklenmeyen değişiklik, üretme, yapma, ei işi, ürün performansının başarısı, bitmiş ürün, hayal gücü, buluş, oluşum, önceki deneyimi aşmak, bir kaynağa göre yeni olma durumu, formüle etmek, moda, doğurmak, keşif, etki, biçim olarak görülmektedir. Yaratıcılık kavramı ise "kişiler, ürünler, süreç" için durağan olmayan, hayal gücüne dayanan, yeni, değişik, standart dışı, yetenekli, dahice, orijinal, yeni fikir, beceri, ustalık, işçilik, buluşçuluk, kompozisyon, uzmanlık, rafine olma, elegans anlamlarında kullanılmaktadır. A Kahire Mısır Müzesi'nden birkayrola sından önemli farklılıklar vardır. Tasarım sözcüğü Ingilizcedeki "design" ve Fransızcadakı "projeter" sözcükleri karşılığı olarak kullanılmaktadır. Design sözcüğü Latınceden gelmekte olup de ve sıgnare köklerınden oluşur. Signare, işaret etmek demek olup signum, işaret kökünden türetilmıştir. Sözlük anlamı, bir plan ya da eskizi yapmak üzere zihinde canlandırmak; biçim vermek ya da üretilmek üzere zihinde canlandırılan bir plan ya da bir şeydir. Bir sonucu hazırlayan adımların ortaya konulduğu zihni bir proje ya da şemadır. Sanatta ilk eskiz, resim, bına ya da dekorasyon gibi yapılacak bir şeyin esas özelliklerinı özetleyen şekil; bir sanat eserini meydana getirecek eleman ve detayların düzenlenmesı anlamına gelir. Tasarım soyuttan somuta doğru insan tarafından üretilen bütün ürünleri kapsamı ıçine alır. Insanlığın yarattığı maddi kulturün oluşmasındaki temel mekanizmalardan birisi tasarımdır. Tasarlama ınsana özgü kültürün, insana özgü eylemidir. Insanlığın kültür ye uygarlıgının gelişmesi tasarlama eylemine verilen önemle yakından ilişkilidir. İnsan bilimsel bir deneyi, edebi bir şiiri ya da romanı, bir makineyi, bir aleti, bir organizasyonu tasarlayarak yeni bir yaratıya, esere, ürüne yani tasarıma ulaşır. Tasarım, bütünüyle içlnde bulunulan kültürün sonucunda ulaşılan bir aşamadır. Yaratıcılık=Zekâ mı? Yaratıcı kişilerın genellikle çok zeki oldukları, sorunlara ıçgüdülerlyle çozum aradıkları, akılcı olmayan çözüm ve kavramlara önem verdıklerı düşünülür. Zekâ ile yaratıcılık düzeyi doğru orantılı değildir. Düşünce zenginliği ve orijinal düşünme arasında bir ayrım yapmak gereklidir. Yaratıcılıkta her ikisi de rol oynamasına karşın kullanım alanları ye düzeyleri farklıdır. Bir mühendis için çözümleyicı akıl yürütmeye gereksınım varken, bir sanatçı için düşünce zenginliği önde gelir. Yaratıcı kişinin sorunlara karşı olağanüstü bir duyarlılığı olduğu görülür; kendine güveni ve bağımsızlığı tamdır. Çevresindekilerden bağımsızdır ve daha baskındır. Çeşitli farklı ilişkileri vardır. Karmaşıklık ve çelişkilerden hoşlanıriar. Hatta delice denebilecek yenilikler peşindedir. Yaratıcılık sürecinın en önemli öğesinin benzersizlik ya da özgünlük olduğu düşünülmektedir. Tasarlama yaratıcı bir eylem olup, daha önce var olmayan yeni ve kullanışlı bir şey yaratmayı kapsar. Tasarım kavramı, teknik alanlarda bilimsel prensiplerden, teknik bilgilerden ve hayal gücünden yararlanarak bir ürünün oluşumunda bir yapıyı, bir mekanizmayı ya da belirli bir fonksiyonu gerçekleştiren bir sistemi tanımlamada kullanılır. Tasarım doğrudan doğruya var olmayamn zihinde canlandırılarak var edilmesidir. Ancak edindiğimiz bilgilerle mevcut olaylardan gelecekteki olanaklara tasarlama yardımıyla hayalı bir atlama yaparız. araçlann araştırılmaya başlandığı görülı Bir çomakla toprağı kazma işlemi, gider deneme yanılmayla başka aletlenn geliş rilmesine neden olur. Bir hayvan kemi< nın iğne gibi kullanılması, binlerce yıl alır Bir defa bir şey bulunduğu zaman, ç< uzun süre kullanılmakta olduğu bilinme tedir. Bu devrelerde bilinçli bir görme ; gılama, öğrenme yaklaşımının oldu; söylenemez. Ancak, yaşamın sürdürülm si için gerekenler bir şekilde yapılır. Hat ların cezası ölümdür, yok olmadır. Yapılacak işe uygun araç araştırılma tadır. Basit zihni bir işlem tasarım ve ar, arasındaki bağıntıyı oluşturur. Bu aşam da, karar süreci çok yavaş gelişmekt basit bir tasarlama eylemi başlangıcı ' basit bir kontrol söz konusudur. Henı zanaatkârlık yoktur, kendi kendine bilin lenme ve bugün halk sanatı diyebilece^ Insanlığın ilk Kültür Kültür, bilgi ve görgünün birleşimidlr. Kültür insanın uygarlığın dışlaşmış olanaklarını, bilgileri ve teknikleri özümsemesi, kendi kişiliğinin bir parçası haline getirmesi demektir. Insanlığın evrimiyle birlikte kültürü de, yaptığı tasarımlar da gelişmiştir. Tasanm kültürün dışlaşmış bir parçasıdır. İnsanın yaşamını sürdürmesi için, kendi kendine bilinçlenerek bir ağaç kovuğunu, bir magarayı barınmak için kullanması, tasarımın başlangıç aşamasının ilk örnekleridir. Bir dalı, bir taş parçasını silah olarak kullanmak da bu kapsam içinde yer alır. Bu durumda insanoğlu pragmatik olarak mantık metodunun yardımıyla yaşamını sürdürmüştür. Mantık metodu, malzemeleri deneme yanılma yoluyla kullanarak biçim elde etmek için yapılmış bir tanımdır. Bir kişınin bir çakmak taşını alıp, onu ilk defa bir araç, bir balta olarak, bir dalı mızrak olarak kullandığı tahmin edilmektedır. Neolitik bir adam tarafından, bir mağaranın önüne yırtıcı hayvanlardan korunmak için taş, toprak yığıntısı yapılması, İlk duvarın tasarımıdır denilebilir. Bir sıvri taşın daha da sıvriltilerek mızrak ucu haline getirilmesı, bulunan malzemeyle tasarım yapılmasının ilk örneklerıdir. Bir defa kullanıldıktan sonra, artık uygun taşlar ve Tasarım Tasarım, toplumumuzda son yıllarda geçmışe oranla daha tazla üzerinde durulmaya başlanan bir kavramdır. 2030 yıl önceki Türkçe sözlüklerle bugünküler arasında kayramın kapsamı ve tanımlanışı açı P. Staırck 1990 limon âıkıoısı tasanmı. Örümcektan esinlenerek yaratılmış. llde edilen ürünlerin uzun süre l denenip, aksaklıklarının giderilImesi yoluyla geliştirıldiği görülmektedir. Herhangi bir şekilde elde edilen ürün, kullanılıp denendikten sonra, yenisi yapılırken bazı düzeltmelerin ya da ihtiyaçların değişmesine paralel olarak geliştirmelerin, ürünü etkilediği görülür. Denemeyanılma yoluyla geliştirilmiş yerleşmiş tasarımların yaratılmasına, biçlmsel (Ikonik) tasanm denmektedir. Belirli koşullar altıhda nasıl davranacağı gelenekselleşmiş, bilinen bir tasarımın tekrarlanması risksizdir. Doğa koşullarından kurtulmak için yapılan göl evleri, kara çadııiar, deneme yanılma yoluyla geliştirilmiş tasarımlar olup larıyla karşılaşılmaktadır. Artık tasarım yaparak öğrenilir. Bir ür sahibi olmaya basladıkları ve ustalaştıkla eğitilmiş zanaatkârlar değildir. Binlerce yıl süren teknolojilerle tekrarl; de aynen bir eskimo iglosunda olduğu herkes tarafından bilinir ve yapılabilir, anonimdir. öğrenilen bllgilerin artması, ürün yapı beraberinde getirmiştir. Uzmanlaşan ust raklarına belirli bir düzene göre öğreti değil, ustanın becerisini çırağına öğretmc lâ stüdyo eğitimi bir olçüde ustaçırak iliş Zihinde şekillendirilen biçimin, çizim h aşamada başladığı görülür. İlk çizimler, t çıkmaya başlar. Şehir tipi, konut tipi, va rülür. Mısır, Yunan (Dor, lyon, Korent), Gı ad takdığımız stiller ustaçırak sistemine Altın oran, helezon, perspektif, sime çırağa aktarılan sırlar olarak ortaya çıkmi! Bir zanaatkâr usta oluncaya kadar gt yapısını, kavrar, teknolojıye ve stillere hâkim olur. Usta sahip olduğu bu sırları • . . .. . ., i . 5566