Katalog

AN S AĞ Ll Ğ I n zararları umı ve Insan sesi 2502000 Hz frekans aralığındadır. Erkek sesi daha düşük (250500 Hz) ve kadın sesi daha yüksek (10002000 Hz) frekanslardadır. Bu frekans aralıkları, bellı bir eğitim ya da doğuştan gelen bir yetenek sonucu, erkek şarkıcılarda genellikle daha düşuk frekaıîslara ve kadın şarkıcılarda genellikle daha yüksek frekanslara doğru genişleyebilmektedir. Gürültünün zararları nılmaz ibaren ları. ukluğu Dış kulak anme asyon konuşmah »ssîzlik r a (pascal) stel arttığı tmaktadır. a (1u=10" ;i çok büsel) birimi n ses balogaritmaerans ses r. Örneğın jelen yakOrtalama ir. sıdır. Ses <ı kendini 00 Hz frejâr sesleri r , "sesaltı" 'ilcımın çı•sler, "seItrasound) andırılır. ı her freşı duyarlıdeğildır. an kulağı anslarda, dette ışıtine sahipıkle 1000arasındaki a 4000 Hz ki seslere a duyarlıher ınsaşik düzey stakı sessı farklıdır. sn, müzık n "equaly;siyonuna nlar tercih inleyen kiıa en hoş skans ve yarlayabıl ekansıö\r. Yukanda daha önce bahsedıldiği gibi, yüksek düzeylı gürültülerın ınsan sağlığına çeşitli zararları vardır. Burada üzerinde durulacak en önemli zararı, kulağa olan zararıdır I8O (Uluslararası Standartlaşma Organizasyonu) tarafından 1971 yılında alınan kararla 90 dB ve üzerindekı gürultü düzeyi insan sağlığına zarariı kabul edilmiştir. Bir diskoda yaklaşık 110 dB müzik (ya da gürültü) düzeyinde, orada kaldığınız müddetçe kulağınızın göreceğı zararı bir düşünün! Bir kişinın günlük gürültüye maruz kalma süresi Resmi Gazete'nin 11 Aralık 1986'da yayınladığı 19308 nolu sayısında, aşağıdaki gibı verilmiştir. Bir işçi, 80 dB gürültü düzeyinde günde 7.5 saatten, 90 dB gürültü düzeyinde günde 4 saatten GUrtlltUya maruz kalma süresi (saat/gUn) Maktlmum gOrültü düzeyl (dBH) ve düzey her 5 dB yükseldiğinde bu zamanın yansı kadar bir süreden daha fazla kalamaz. Yukarıdakı tabloda verilen değerler bazı ülkelere göre ± 5 dB değişıklık göstermektedir. Henüz ohak bir noktaya varılamamışıtr. Daha önce de söyledığımız gibi, uzun süre şiddetlı gürültüye maruz kalan kişilerde geçıci veya sürekli işitme kayıpları oluşur. Geçici işitme kaybının gıderılmesı ıçın gürültüye maruz kalma süresınınin 1030 katı kadar bir lyıleşme suresi öngörülür [6]. örneğin 90 dB'lik gürültüye 100 dakika maruz kalan bir kişide, fısıltılı konuşrnaları duyamayacak kadar, yaklaşık 1820 dB geçici işitme kaybı oluşur ve lyıleşme süresi yaklaşık 1000 dakikadır. Daha yüksek düzeyli gürültulerde ise işitme kaybı ve iyıleşme süresi katlanarak artmaktadır. Gürültülü ortamlarda çalışan insanların bahsettığimiz iyileşme sürelerıne sahip olmaları özellikle endüstride mumkün değildir. Gürültüye 8 saat maruz kalan bir çalışanın en fazla 16 saatlik bir dinlenme süresi olduğundan, oluşan işitme kayıpları yığmalı bir şekilde artarak dönüşümsüz işitme kayıplarına neden olurlar. Insan kulağı 4000 Hz cıvarındakı seslere karşı daha duyarlı olduğundan ilk işitme kayıpları bu frekansta oluşur. İşitme kaybı sınırsel tıpte bir kayıp olduğundan, lyileşmesi mümkün değildir. Gürültünün önlenebilmesi için öncelıkle ortamdaki gürültü kaynakları saptanmalı ve mümkünse ses yalıtıcı malzemelerle veya değişik tasanmlar la gürültü düzeyi azaltılmalıdır. Ayrıca gürültülü ortamlarda çalışanların işitme kayıplarına maruz kal mamatan içâı uygun kufakkk veya tıkaç kullanmaları gerekir. Kutakkk ya da ttkaçlar, insan kulağı 4000 Hz ci vanndakj seslere karşı daha d u yarlı olduğundan genellıkJebu frekanstaki gündtuyü daha fazla bastırmak uzere dizayn edılmişlerdir. Ancak çalışılan ortamda bulunan gürultu kaynaUanran gurüttü duzeytan dK ğer frekanslarda daha yuksek otabılır. Boyle bir durumda, bufrekanstaki guruttüyü daha fazla basnracak kutak lık ya da tıkaç kullanılmalıdır. Bu yuzden. çafcGünuftu ölçümlerinin doğru yaptlması, gürültünün önlenebilmesindeki ilk şarttır. şılacak ortamdaki gurulta kaynaktannın frekans anaizl gürüRü öiçumlen yapdmah, hangi frekansta gürültü düzeyi daha fazla ise, o frekanstakı gurultuyü daha fazla yalıtacak kulaM* veyatakaçtercirt edimelidir. Hepsinden daha önemlisi. çalışantan gürültünün zararlan konusunda bigiendvecek ve guruttü den korunma konusunda bilinçlendvecek eğrtm programian dü zenienmelîdB*. Gürültü ölçumlennjn doğru ya pttması. gurultünun önlenebilmesindeki * ; şarttar. Ortamdaki gürültü kaynaklan ve düzeyleri iyi behrtenmei. bunun yana sıra o ortamda bulunan kışılenn gürültüden ne kaâar eddendikten geliş tjrilmiş sss dÜDBByi ötçer ve dozimetreler ile doğru olarak öJçuhnei ve gerekırse frekans analızi yapdmabdr. Aknan değerler kullanılarak gürültü haritalan çricanlmabdr. Aslmda bu tıp ötçümler, valiliklere bağlı çevre koruma vakıHan. beledıyeter. sağlık müdüriükleri ve ünıversıteJer tarafından yapılmaktadır. Ancak kullanılan cınazlann kafibrasyonlan yapılmadığı için farkh değerler elde ediebümekteydı Son bir kaç yıkJır bu kuoriuşlar cihaziannı düzenli olarak laboratuvanmua kakbre ettirmeye başlamıslardır. Bunun yanı s«a gurültu He ıtğriı daha fazla bilgi edinebimek ıçm L M (eşdeğer ses düzeyi), Max P (tepe duzeyî), Max L (maksvnum basınç düzeyi) ve Mkı L (minimum basınc düzeyi) değerleri de ölçülmeida*. Doğru ötçum yapmak ıçın, kullanılan cihazlann duzenh araMdaria kalibrasyonlannın yapılması ve sertiflkalandriması şarttar. Kakbrasyon yapmak, dhaz ya da dönüştürücü yu (rnkrofon gibi), doğrukığu daha yüksek ve birincfl standartda n4eneb*r veya birincıl standart bir cthaz ya da standartta karşalaşbrmak demektir. Son ytfara kadar gurültu öJçümlerinde kullanılan cihazlann kalfcrasyonlannı yapacak bir laboratuvar Türkiye'de bukmrnuyordu. Cıhazlar, ya kalıbrasyonsuz kutarabyor ya da kakbrasyonunun yapılabilmesi için buyük masraftar edilerek yurtdışına göndenbyordu. 1993 yıhndan beri bu cihaz ve ci haz üzerinde kullanılan rmkrofonun kalibrasyonu ve akustik üe igpi diğer kalîbrasyonlar Türkiye'de TÛBtTAK Musal Meteorotoji Enstitusü (UME) Akustik m THra^im Laboratuvan'nda yapılmaktadr. Bu amaçto UME Akustik ve Tıtresım Laboratuvan, birinci standartlan olusturmuş, bunu ıkincil ve çahşma standartlanna aktararak ülke ıçınde ızlenebilniik zincirini kurmuş [7\ ve ölçum bırliğini sağlamaya yöneHc çakşmaktadır. Laboratuvanmtz, endüstriden ve diger kuoıluştardan gelen kafebrasyon ve ölçüm ısteklerini gıderek artan bir performansla karşılamaktadır. Aynca ülkemizde, gürultü ve ötçumter ve bu ötcümlerde kıHlarulan ahazlann kaNbrâsyonu ile ilgılı eğıtırn eksıkhğmı kapatmak için, her türlü uygulamalı eğitim ve darKşmanfck hîzmeüen de verilmektedır. UME'de, akustik alanında dünyada bellı başlı merkezlerde kuHanrfan lurşıhkhk tekniği ile Brüel & Kjaer 4160 bp 1" ve 4180 tıp 1/2" mıkrofonlann kaHbrasyanunun yapdması ile havada ses basınç birimi gercekJeşontefek birincil standart oluşturul muştur(8.9] 1996 Nisan ayında Almanyanın Meteoroloji Gürultu ölçamleri Enstitusü PTB ile uluslararası karşılaştırmaya gırilmiş, alınan sonuçların belirtilen belirsizlik içinde olduğu gösterilmiş, bu şekilde UME Akustik ve Tıtreşim Laboratuvan'nın birincil seviye bir laboratuvar olduğu uluslararası düzeyde kanıtlanmış ve dünya akustik metroloji sıstemıne entegrasyonu tamamlanmıştır. Laboratuvarımızın gerçekleştirdiğı tüm kalibrasyon ve ölçümler birincil (ulusal) standartda izlenebilırdir. Endüstriden ve diğer kuruluşlardan gelen istekler doğrultusunda laboratuvarımızda ıstenen belirsızlikte kalıbrasyon ve ölçüm hizmetleri sunulmaktadır; ' Çeşitli çaplarda kapasitif mıkrofonlann karşılıklık ve karşılaştırma kalibrasyonu ve frekans cevabının belirlenmesı * Ses düzeyi ölçer kalibrasyonu, Pıstonfon (ses kaynağı) kalibrasyonu, Ses düzeyi kalibratörü kalibrasyonu * Gürültü dozu ölçer kalibrasyonu, Odyometre kalibrasyonu, Ses güç düzeyinin belirlenmesi ( L * Ses şiddetı ölçümleri (I), Gürültü ölçümlerı ve frekans analizi (Lgn , Max P, Max L, ve Min L) Endüstride tahribatsız muayene ve tıpta teşhis ve tedavi amacıyla kullanılan ultrasonık ölçüm cihazlarının kalibrasyonları önümüzdeki yıllarda kurulmaya başlanacak olan ultrasonik laboratuvarında yapılabilecektır. Referanslar [1] S Kurra ve N. Tamer, "Ulasım Gürültülerlnden Etkllenme Analızlen", (1. Ulusal Gürültü Kongresı), 1994, Uludağ Unıversitesı, Bursa [2] Z. Karabıber. "Gürültülnsan Etkileşımı", (1 Ulusal Gürultü Kongresi), 1994, Uludafl Ünıvorsıtesı, Bursa. [3] O Cura, "Gurultu ve Sağlık", (1. Ulusal Gürültü Kongresi), 1994, Uludag Unıversitesı, Bursa [4] Finke H.O., "Acoustıc Metrology", IV Internatıonal Semcnar On Noise Control, 1723, 1992 15) E. Bllgıç ve E. Sadıkhov, "Gurultu ve Tıtresım", Tubıtak UME Akustik ve Tıtreşım Laboratuvan. UME 94006, GebzeKocaelı, 1994. [6] H. H Sabuncu, "Ses Fızyolo|isı, Gürultü İle Oluşan Işıtme Kayıpları ve Korunma Yöntemleri", (Çevre, Yapı ve Endustn'de Akustik Sorunlar ve Gurultu Kontrolu), İTU, Istanbul. 3.. 1994 [71 B. Karaböce. E Sadıkhov ve E Bılgıç, "Akustik Meteorok>|ısi, Standartlar ve Izlenebılırlık", 2. Ulusal Akustik ve Gurultu Kongresi, Antalya, 1996 [8] "Precısıon Mothorl for Pressure Calıbratıon of Oneınch Standard Condenser Mıcrophones by the Renıprocıty Technıque", Internatıonal Electrotechnıcal Commıssıon, IEC 327, 1971 Thıs standard ıs shortly replaced by IEC 1094, part 2 (9) E. Sadıkhov ve B Karaböco , "Ses Basınç Bırımı Standardının Gerçokleştırılmesı", 1. Ulusal Ölçüm Bılım Kongresi, Eskışehir. 1995. WA) 5527