Katalog

PSİKOLOJl ELEŞTİRİ P S I K O LO J l Yalan! Ama niçin? M Emın Ceylan* Boyun eğmeyi önerlyorum Bır toplumun uyeterı kaltten ın adaletın lyılıuin estetiğin ve geleneğın önunde boyun eğmeyl bilmelldır Yoksa bunu becermış başka toplu Tilann Önunde boyun eğmek 2orunda kaiabılırlerl WŞMU k ya da boyun »0an v*f m ? • ŞOyto bu dutunMm K A U yapan • •Urüeüftrtn İ M t k n M arabun CMn I M M tMnd haklıl klartn. b^J^.r.k kabd mmwf ç*hş>ri« B ıtu* • •» <* lar «bartmaaa üc «y »onnı •p«flmârı n kfU olur Jamnmt dtyim yanndayM Oururt «r ndan k l «IQ rmaı Butun G unluk hayatımızda hepımız ırılı ufaklı yalanlar söylerız Bu davranışımız o kadar eskıdir kı bu dunyada ınsanın ortaya çıktığı ılk gunlerden bugune yalansız hıçbır sanıyenın geçmedığını soyleyebılırız Buna rağmen toplum sureklı yalanı reddeden, yalan söyleyenı lanetleyıp yeren bır tavır gehştırmıştır Kuşkusuz bu durum, yalanın bu kadar yaygın olmasından kaynaklanmakta ve zayıf bı reye karşı kendını koruma amacını gutmektedır Zayıf bırey dıyorum, çünku yalan kışının kendını zayıf hıssettığı durumlarda daha sık ortaya çıkar Bunun ne anlama geldığını yazının ıçınde açık lamaya çalışacağım Bu kadar evrensel ve ınsanın doğasındakı bır olaya toplumun karşı durmaya çalışmasının altında yatan neden şuphesız toplumun kendını bıreye karşı korumaya çabalaması ıle ılgıhdır Yanı yalan soylememek toplumu bıreye karşı korur Çunku hıçbır toplum sadece yalan soyleyen bıreylerın uzerınde duramaz Ama çoğu kez yalan soylememek de, doğrudan bıreye zarar verır özellıkle hıçbır şeyın doğru duzgun ışlemedığı ve herkesın yalan soyledığı bir toplumda bu daha da böyledır Bu durum pekçoğumuza ters gelse de ne yazık kı doğrudur Orneğın arabanızı bır trafık polısı kontrol noktasında çevırdı Ehlıyet ve ruhsatın tamam olduğunu görup, geçmenızı soyledl Ama sız doğrucu davranıp stop lambalarının yanmadığını soyleyıverdıniz Ve dıyelım kı, sonuçta polıs arabanızı bloke ettı ve gıttığınız ış goruşmesınden sızı mahrum bırakarak ışsız kalmanıza neden oldu Bu ornekde, doğru söylemek topluma doğrudan ve mınımum bır yarar sağlamıştır, ama sıze doğrudan ve maksımum zarar vermıştır Bu ornektekı gıbı davranan var mıdır demeyın Buna benzer davranışlarıyla, toplumu ayakta tutup, otuzlu yaşlarda kendını depresyona sokan sessızlıklerı nedenıyle hıçbır sosyal ortamda farkedılmeyen hatırı sayılır bır grup vardır Hıçbır zaman yalan soyleyemeyen, her zaman kendınden once başkasını duşunmemeyı ve yardım etmemeyı ayıp goren ve butun bu nedenlerle sureklı başkalarının esırı durumundakı "lyi kalpli" kölelerımızden bahsedıyorum Bu kışılerın prototıplerı şöyle venlebı llr Evde münakaşa çıkmasın dıye kocasının her soyledığını yerıne getıren kadın Işyerınde yapılmayan her ışı kendı sorumluğunda gorup yapmaya çalışan ışçıler, memurlar Her gun kavga eden anne ve babasına karşı, bır de ben sorun otmayayım dıyen ve her turlu masum ısteğınden vazgeçen çocuklar Uzun sure çocuğu olmayıp da sonunda kırk yaşında çocuğu olan ve çocuğuna kul köle anneler Bu kışılerın ortak ozellığı, "ben önemlı değılım" demelerıdır Daha doğrusu "benden once, arkadaşım, annem, hocam, kocam, toplum önemlıdır, benım değerım, benım kendıme verdığım değerle değıl de, onların bana verdığı değerle olçulur" demelerıdır O nedenle de ben once onlara değer vermelıyım ve hatta daha da ılerı gıderek onlara gore kendımı olabıldığınce önemsızleştırmehyım kı, onlar bu hıç problem çıkartmayan fedakâr ınsandan vazgeçe mesınler Pek çok annenın "sız benım Toplum kahramanlarının depresyonu nedır, nasıl olur? Bu kışıler başlangıçta kendılerını var hıssetmemektedırler Ya fızıksel yapılarını beğenmezler Ya despot bır anne ya da babanın olumsuz tutumu altında var olamamışlardır Ya kendınden sonra doğan kardeşlerının anne ve babaca daha çok sevılmesı nedenıyle, kendılerını tekrar dıkkate değer yapabılmek ıçın kardeşlerıne karşılıksız ve aşırı fedakârlıklarda bulunduğunu anne ve babaya gostermek zorunda kalmışlardır Ya da oksuz bır çocuktur ve bulun toplumu kendıne anne baba yapabılmek ıçın topluma fedakârlık onun ıçın kaçınılmazdır Ya da kocası tarafından çok horlanmış ve yok edıl mıştır ve kendını butunuyle çocuklarına vererek bır başka şekılde ve çocuklar aracılığı ıle var olmayı seçmıştır Buna benzer daha bırçok durumla beraber kendı gözlerınde kendı varlıkları zedelenmıştır ve ayakta kalan yönlerı ıle başkalarını toplumu, çocuğunu, anayı M t.mtn Ceylan* m*k damahlır £Q*r b«n Dvcsrlm* mannvyorwm t»o«rikatzllQlmln wt«y« ç k m i m u çn »ya kk göcunurılnı BOyl«c« hm Imm kmt gurunmaMan k ırtutu h«m d t u ı b göfunum U U n m (çunkü Q*Wna« *r ayan *d«nt«r« kutu an amlv vuktatnvhlsd ) Boyun loplumu d«Q' k*nd lwn ( h nandır Boyun eğmek mi? Sayın Orhan Bursalı, Dr Emın Ceylan'ın 4 Ekım 1997 tarıhlı Bılım Teknık Dergısı'ndekı "Boyun Eğmeyı önerıyorum" başlıklı yazısının her paragrafı tek başına uzun, olumsuz eleştırıyı hak eder nıtelıktedlr En lyi nıyetle, değer yargılarındakı yozlaşmadan ve ınsanın kendı kulturune yabancılaşmasından yakınan bır yazı olarak planlandığı, fakat bu amaca ulaşmayı beceremedığı duşunulebılır Fakat yazarın eğıtımı, konumu, mesleğı bunu kendısıne yakıştırmamıza engel olmaktadır « Esas olanın, yazarın toplumsal ve ekonomık gelışmelerın doğasını, bunların bırey ve toplum uzerındekı etkıle rını yeterınce değerlendırememesı olduğu da duşunulebılır Herhalde en kotu olasılık, tutucu, baskıcı seksıst (cınsıyetçı) bır bakışın oznel değerlerle harmanlanmasının urunu bır makale ıle karşı karşıya oluşumuzdur Bırtakım değer yargılarına saygılı olmakla, emre ıtaat ve "boyun eğme" bırbırlerıyle karıştırılması guç olan kav ramlardır Savlananın akslne, "boyun eğenlerın" ne gelışıme katkıda bulunması, ne de urettiklerınden hakça pay alması beklenemez Tarıh boyunca 'en buyuk zaferlerı" kazanmak ıçın emre ıtaat eden askerler olume surulmuş, koleler ınşaasında çalıştıkları pıramıtlerın taşları altında ezılmıştır Sonuçta zafer komutanların, pıramıtler fıravunların adıyla anılmıştır "Boyun eğerek varolmayı surduren çok köklu ve soylu uşaklarından vazgeçemeyen" Ingılızler, Irlandalılar'ı açlıktan oldurmuştur Çunku, "boyun eğdırenler" bunu becerıksızlıklerınden değıl, pastadakı buyuk paydan nasıplerını almak ıçın yapmışlardır "Yılanın başı kuçukken ezılır", "erken öten horozun boynu koparıhr" gıbı atasözlerımız makalenın özune gayet lyi uymaktadır kanımca Eğıtımde esas alınabılırler (') Turkıye'nın ana sorunu, insanların aşırı ıtaatkâr oluşuyken, yaşanan yozlaşmaları insanların boyun eğmez oluşlarıyla açıklamaya çalışmak, eğer tutu cu ve baskıcı bır goruşun ıfadesı değıl se, açık bır aymazlıktır Bu yazının Cumhurıyet Bılım Teknık Dergısı'nde yayımlanması da herhalde okuyucunun dıkkatını sınamak ıçın olsa gerektır Yoksa benzer ıçerıktekı ıletılerı hepımız çok farklı kaynaklardan, çok farklı amaçlarla dınleyıp durmaktayız Bunların arasında Cumhurıyet Bı llm Teknık Dergısı'nı gormek ıstemıyoruz Saygılarımla Dr. Figen Eşmeli Tokuçoğlu VALLA lyi kalpli köleler D P ünyada yalansız bir saniye bile yok! eki neden bu kadar yalan söylüyoruz? gıbı saçını süpürge eden anne nerede bulacaksınız" dedığını hepımız bılırız Evet kendını yok ederek varetme dedığımız şey ışte budur (Kuşkusuz konu psıkodınamık olarak hıç bu kadar basıt değıldır Burada konu popularıze edılebılmek ıçın bır allegorı yaratılmıştır) Klasık ahlak anlayışı, tam doğruluğu sınırsız hoşgöruyu, en yuksek dereceden sorumluluğu ve her zaman özeleştırıyı telkın eder "toplumun kullarına" Bu anlayış butunuyle toplumu koruma ya dönuktur Bu davranış ıçınde, bırey yok olup gıtmış ya da ağır depresyonların pençesınde yere serılmış pek onemlı değıldır toplum ıçın Belkı şöyle denılebılır "lyi ama bu kışıler ıçın pek çok toplumsal ovguler dı zılıp, madalyalar verılır buna ne demelı?" Bana gore bu ovguler, o kışıyı ödullendırmekten çok, fedakârlıkta bulunabılecek başka kışılerı kendınden vazgeçırıp topluma adamaya cesaretlendırmek ıçındır Butun madalya törenlerı toplum onunde yapılır ve madalyalar çoğunluk la maddı bır değer ıçermez Ustelık butun bu tur organızasyonlar topluma hıçbır fedakârlıkta bulunmamış, ama toplumsal yapılanmadan rant sağlayan kı şılerce organıze edılır babayı, arkadaşım, ıdeolojısını var ederek dolaylı bıçımde var olmaya çalışmaktadırlar Bu aslında kötu bır durum değıldır, sadece bır bıçımdır Kışı kendını bir şekılde boyle var hıssedebılecekse, varsın kendını boyle varetsın Ama durum beklendığı gıbı sonuçlanmamaktadır Dostoyevski bır romanında "Ah acımak denen hastalık" der Evet bunun bır hastalık olduğu çok geçmeden anlaşılır Çunku gunun bırınde var etmek ıçın her şeyını verdığı oğul, kardeş, arkadaş ya da toplum onu, ınkâr edemeyeceğı şekılde "kazıklar" Işte o zaman butün hayatını vererek varettığı bu şeyın aslında kendısı olmadığı gıbı kendısınden de olmadığını ınkâr edılmez bıçımde fark eder ışte bu"son" demektır O noktada ıntıharın gelmesı şaşırtıcı değıldır Çunku kendını verdıklerının "haınlığı"nı on ların yuzune vurmanın en kolay yolu kendını oldurmektır Ve karşıdakıne "ben ne yaptım" dedırtmektır Bu toplumun gerçek anlamdakı ıkıncı sınıfları ışte bu kışılerden oluşur Bunlar ne zaman toplumu taşımayı bırakırlarsa, Işte o zaman toplumda gerçek bır seçılme ve saçılma yaşanacaktır Çalışmadan yaşayan, çabuk yorulan, haketmeden yukselen ne kadar kapasıtesız ınsan varsa ışte o zaman kendıne gelecek ya da yok olup gıdeceklerdır Şımdı hamallıkarı nedenıyle bırakın yokolmayı hepımızden daha fazla varolmakta ya da var olmaya çalışmaktadırlar Kımbılır, belkı bızımde bırer hamalımız vardır ya da belkı, bız de bırer hamalızdır' * Doç. Dr., Bakırköy Ruh ve Sinir Hastalıkları Hastanesl Cumhuriyet BİLİMTEKNİK • No 552 özur Sayın Emın Ceylan ın son ıkl yazısında akademık unvanı prof olarak belırtıldi Ceylan Doçentlr Bızden kaynaklanan bır hata nedenıyle özur dılıyoruz 18 Eklm 1997» Basan ve Yayan Yenı Gun Haber Ajansı A Ş • Genel Yayın Yönetmenı Orhan Erinç • Genel Yayın Koordinatöru Hıkmet Çetınkaya • Yazı Işlerı Mudurlerı Ibrahim Yıldız , Dlnç Tayanç • Sorumlu Yazı Işlerı Muduru Fıkret llkiz* Yayın Yönetmenı Orhan Bursalı • Grafık Yönetmenı Hasdemir • Reklam Medya C. Tules 5523