Katalog

G Ü N E Ş VE S A Ğ L I K EĞİTİM Guneş ışıgı kalıcı mutasyona yol açabilir Ultravıyole ışınlan bıtışık pmmıtın tabanlarda, ozellıkle de DNA şerıtı u/ennds ıkı sıtosının (C) bır araya geldığı noktalardakı kımyasal bağları koparabılır Burada oluşan yenı bağlar (kırmızı), ayrılan tabanları tkılt pırımıd'ın adı verılebılecek bır şekılde bırieşır Hucre bolunmesı Her bırı yenı bır şerıde örnek olacam bıçımde çıftlı DNA şentlerının (yeşıl ve mavı) bolunmesı anla mına gelır Yenı şerıt guanın'ı (g) sıtosınle, aderın'ı de (A) ihymın'le (T) eşleştınlmesınden elde edllır Guneş ışınlanndan etkılenmeyen şerıt, normal DNA (soldakı) uretır, ıkılı pırımıtın bulunduğu şerıt zarar gormuş C'lerı G'lerle eşleştırmek yerine A 'larla eşleştmr Bolunmenın surmesı hatanın yınelenmesıne neden olur ve ıklll pınmıt bır kez daha A çıftı ıle eşleşır (sağdakı) ötekı şerıtte (soldakı) bu A'lar T4lerle eşleşır kı bu da genetık mutasyona yol açar Pırımıtın ıkılısı, zaman ıçınde "kesıp çıkarma" yontemıyle yok edılebılır ancak C'den T'ye mutasyon kalıcıdır Bu tur mutasyon kanserlı bır hucrede meydana gelırse habıs tumorler oluşur En gözde uzmanlıklar Kadın doğum, cerrahi, çocuk sağlığı D ramış olduğu artık bılınen ve ur oluşumu nu engelleyen turdekı genler seçıldı Elde edılen tum bulgular p53'un kötu huylu olmayan tum kanser turlerınde ozel bır rol oynadığı yönundeydı Kansere neden gen değil hücre Kanserle ılıntılı olan p53 değışımlerının belırlenmesınden sonra bıle kanserojen sorununa tam bır çozum getırılmemıştı Zıra, kanser olan genler değıl hucrelerdı P53 proteınının kanserı engellemek ıçın normal derı hucrelerınde ışlev gorduğu açıkça bellıydı, ama bunu nasıl gerçekleştırıyordu? John Hopkıns Hastane gelmıştı Massachusetts Teknolojı Enstıtusu'nden Tyler Jacks ve ekıbının fareler uzerınde gerçekleştırdığı bır araştırma programlanmış hucre olumlerının lyı huylu derı kanserlerının onune geçılmesınde son kerte onemlı olduğunu ve p53'un yıtırılmesı durumunda bu surece de ket vurulduğunu ortaya koymaktaydı Şımdı artık bılıyoruz kı, hücrelerdekı değfşimler kansere neden oluyor. ışınlarına tutulmuş hucrelerın p53 proteını uretımıne ıvme kazandırdığını ılerı surmesı önemlı bır ıpucu sayılabılırdı Öte yandan, Israıl'dekı VVeızmann Bılım Enstıtusu uzmanlarından Moshe Oren de p53'un DNA'dakı hasarın onarıma el vermeyecek bır boyutta olması durumunda da kansere engel olduğuna parmak basıyordu Oren ve ekıbı, bır hucredekı çok yuksek duzeylerde p53 proteınının apoptosıse, yanı programlanmış hucre olumune yol açtığını ılerı suruyordu Bu durumda guneşten zarar gormuş bır hucrenın "ıntıharı" o hucrenın kanserlı konuma geçmesının engellemış oluyordu Derı hastalıkları uzmanları derı guneşte yandığında kımı hucrelerın apoptık hucrelerı andırdıklarını uzun bır suredır bılı yorlardı Şımdı sıra p53'ten yoksun olan hucrelerın de boylesı bır ıntıharı gerçekleştırıp gerçekleştırmedıklerını anlamaya sı'nden Michael B.Kastan'ın röntgen Guneşın etkısıne açık olan normal derıde morotesı B aracılığıyla DNA hasarları meydana gelıyor Sellı bır sure ıçınde DNA'larını onaramayan hucre apoptosıs ıle ıntıhar ederek yok oluyor Ancak bır hucredekı p53 genı daha oncekı bır guneşte kalmadan oturu değışıme uğ ramışsa o hucre boylesı bır kendı kendını yok etmeye karşı koyuyor Işte o zaman durum çok daha cıddı bır boyuta ulaşıyor Kanser olmanın eşığınde bır hucre, zarar gorduklerınde apoptosıs uygulayan normal hucrelerle çevrılıdır Bu nedenle olen hucrelerden kalan yerde p53 değışımlı hucrenın gelışmesıne olanak tanınmış olur Sağlıklı hucrelerın yok olmalarına neden olan guneş, p53'un gelışmesıne yardımcı olur S o n u ç t a , guneşın kanser yaratma etkısı ıkı katına çıkar Derı kanserıne kuşkusuz başka etmen ler de neden olur Ne var kı, lyı huylu kanserlerın anlaşılması yolunda elde edılen ayrıntılı bılgıler yenı yenı sağaltım yöntemlerının bulunmasına da olanak tanıyacaktır Bu da kuşkusuz guneşı seven tum ınsanlar ıçın sevındırıcı bır haber olacaktır Kaynak: SA, Temmuz 96 Türkçesı: Rıta Urgan agnostık (38), bıyokımya (36), ıç hasta lıklar (36), goğus hastalıkları (32), urolo|i (30) ve norolojıdır (30) Sekız anabıoçentlık sınav yonetmelığının 1 lım dalına toplam başvuru 287 olurken maddesınde tanımlanmış başbaşvurulardan 99'u (% 31) unıversıte vuru şartlarını taşıdıklarını duşudışından nen adaylar her yıl 15 nısan tarıhıne kadar doçentlık sınavı ıçın unıversıte En çok ıstenılen ılk 12 anabılım dalırektorluklerıne başvuruda bulunmaktana yapılan toplam 533 başvuru, tum dır başvuruların % 51 "ını oluşturuyor Bunlar arasında klınıkle doğrudan ılış1996 yılında yapılan başvurular, kılı olmayan, yalnızca bıyokımya anaozellıkle tıp fakultelerı ıle ılgılı başvurubılım dalıdır ları değerlendırmek amacı ıle jun lıstelerınden ıncelenmıştır 2029 arası adayın başvurduğu anabılım dalları anestezıyolojı (29), kalp1996 yılı doçentlık sınavları ıçın damar cerrahısı (26), kardıyolojı (26), 2701 aday başvuruda bulunmuştur patolojı (25), fızıksel tıp ve rehabılıtas(Tablo 1) Bu adaylardan 2283'u halen yon (25), tıbbı mıkrobıyolo|i (24), derunıversıtelerden bırınde, 418'ı ıse unım a t o l o j ı (23), klınık Dığer bılım alanları Toplam Tıp bakterıyolojı ve enfeksıyon hastalıkları (22), sayı sayı sayı anatomı (21), fızyolojı Unıversıteden aday 742 1541 2283 (20), gastroenterolojı (20) ve noroşırurjıdır Jnıversıte dışı aday 302 116 418 (20) Bu g r u p t a k ı 12 2701 Toplam aday 1044 1657 anabılım dalı ıçın 65'ı unıversıte dışından ol1002 Jurı sayısı 373 629 mak uzere toplam 281 2.7 Jurı başına aday 2,8 26 başvuru var Toplamın % 22'sını o l u ş t u r a n kalan 230 Tablo 1. Aday ve jüri dağılımı başvuru ıse 36 değışık anabılım veya bılım dalında Bunlar versıteler dışındakı kuruluşlarda görev erışkın psıkıatrısı (17), çocuk cerrahısı yapmaktadır (16), plastık ve rekonstruktıf cerrahi En yoğun başvurular tıp alanından (14), nukleer tıp (13), halk sağlığı (13) olmuştur Tıp fakultelerı ıle ılgılı anabıhıstolojı ve embrıyolojı (13), endokrınolım ve bılım dallarında yapılan 1044 lojı (12), goğus cerrahısı (11), tıbbı farbaşvuru, toplam başvuruların % 38'ını makolojı ve toksıkolojı (11), adlı tıp oluşturmuştur Tıp alanında 302 olan (10), nefrolojı (9), çocuk kardıyolojı (19) unıversıte dışı başvuru bu alandakı genetık (8), hematolojı (8) onkoloıı (6), başvuruların % 29'unu dığer tum bılım çocuk nefrolojı (5), bıyofızık (5), parazıdlanlarında ıse 116 olan unıversıte dışı tolojı (5), romatolojı (5), deontolojı ve başvuru bu alandakı toplam başvurutıp tarıhı (4), tıbbı bıyolojı (4), genel ların % 7'sını meydana getırıyor mıkrobıyolojı (4), alerjı (3), çocuk psıkıAdaylar 1002 değışık jurı karşısında yatrısı (3), radyasyon onkolojısı (3), çosınav olacaklar Jurılerın 373'u Tıp ıle cuk hematoloji (3), çocuk norolojı (3), ılgılı bılım dallarında, 629'u dığer bılım neonatolojı (3), ımmunolo|i (2), çocuk alanlarında sınav yapacak onkolojı (2), metabolızma hastalıkları Tıp alanındakı başvurular 60 değışık (1), enfeksıyon hastalıkları (1), çocuk anabılım ve bılım dalında oldu Unıvergastroenterolojı (1), hıjyen (1), vıroloji sıtelerden başvurmuş olan 742 aday (1), bıyoıstatıstıktır (1) Başvuruların halen 32 değışık tıp fakultesınde gorev 138'ı (% 60) unıversıte dışından yapıyor Anabılım ve bılım dalları tıp fakultesı En yoğun başvuru kadın hastalıklabölumlerıne gore değerlendırıldığınde, rı ve doğum anabılım dalında Bu temel tıp bıhmlerı bolumune 160, (% anabılım dalı ıçın 35'ı unıversıte dışın16) dahılı tıp bılımlerı bolumune 426 dan olmak uzere 70 başvuru bulunu(% 40) cerrahi tıp bılımlerı bolumune yor Kadın hastalıkları ve doğum anaıse 458 (% 44) başvuru olduğu gorulbılım dalını 65 başvuru ıle genel cermektedır Unıversıte dışı başvuruların rahi, 57 başvuru ıle göz ve 54 başvuru temel tıp bılımlerı bolumunde 12 (% 7), ıle çocuk sağlığı ve hastalıkları anabı dahılı tıp bılımlerı bolumunde 129 (% lım dalları ızlemekte Bu dört anabılım 30), cerrahi tıp bılımlerı bolumunde ıse dalına yapılan başvurular tıp alanında 161 (% 35) olmuştur kı başvuruların % 23'unu oluşturuyor 246 başvurudan 9O'ı (% 37) unıversıte Tıp alanı ıle ılgılı doçentlık unvanı dışından talebının en çok cerrahi tıp bılımlerınde en az ıse temel tıp bılımlerınde olduğu, 30 ıla 50 arası başvurunun olduğu unıversıte dışından olan taleplerın de sekız anabılım dalı bulunuyor Bu anabenzer ozellık gosterdığı saptanmıştır bılım dalları kulak burun ve boğaz (45), * Prof. Dr. Hacettepe Universitesi ortopedı ve travmatolo|i (40), radyodıtalığın oluşmasına sebep olur Sıcak çarpması hastalığının tanınması çok kolaydır Yeterkı boyle bır hastalığın varlığı bılınsın Sıcak ve rutubetlı havanın bastırdıgı bır gunde kendı ışını goren yaşlı bır kışıde 42°C'ye varan yuksek ateşle bırlıkte, huzursuzluk bılınç bulanıklığı, ıstemsız vucut hareketlerı gıbı norolojık belırtıler varsa bu hastalık akla gelmelıdır Hasta yakınlarından, Parkınson (Para sayma hastalığı) gıbı bır hastalık ıçın ılaç kullandığının oğrenılmesı şupheyı daha da arttırır Klınıktekı ılk ıncelemelerde, ateş yapan enfeksıyoz veya kanser gıbı bır hastalık bulunmaması ve antıbıyotıklere yanıt alınmaması teşhısı guçlendırır Çok onemlı bır klınık bulgu, ateşın yuksek olmasına rağ men kışının terlememesıdır Laboratuvar muayenelerınde, doktoru yanılgıya sevk eden sonuçlar orneğın kan şekerınde ve lokosıt sayısında artma, trombosıt denılen pıhtılaşmada etkılı hucre sayısında azalma ve kas zedelenmesının ışaretı olan kreatının kınaz enzımı yukselmesı olabılır Sıcak çarpması hastalığının tedavısı çok basıttır Hasta soğutulmalı Bu ış, soguk suda banyo, duş ıle yapılabıldığı gıbı vucut once suya batırılmış havlu ıle ıslatıldıktan sonra, fan veya vantılatorler de kullanılabılır Bıldığımız kadarıyla, Turkıye'de yaz aylarında bırkaç kez sıcak hava dalgası olmasına rağmen bılımsel olarak kanıtlanmış hasta sunumu yoktur Zaman zaman yaz aylarında medya kanalıyla kamunun aydınlatılmasının ne kadar yararlı olacağı ortadadır Kaynak: New Eng J Med 1996, 335 8490 ve 126, 127 F Ccılut Tcıınvl* Sıcak çarpması Prof Dr Y Izzettın O LAY: Yalnız yaşayan yaşlı bir kadın, 42°C yüksek ateş ve suur bulanıklığı nedenıyle acıl servıse alınır. Bir hafta boyunca yapılan araştırmalar sonunda koma ve ateş nedenı bulunamaz Tıfo, ıdrar yolu ıltıhabı ve üıger enfeksıyon hastalıklara uygun antıbıyotıkler kullanılmasına rağmen ateş bır turlu kontrol altına alınamaz. Hasta yoğun bakım servısıne çekılır ve ıkı haftaya yakın bır sure de orada kalır. Çeşıtlı radyolojik, mikrobıyolojık taramalara, ıkışer kez kemık ılığı, beyınomurilik sıvısı incelenmesine rağmen sonuç alınamaz. Nıhayet bırısının aklına "Sıcak Çarpması" hastalığı gelir. Hasta soğutulur sogutulm?z ateşı duşer Şuur duzelir gibi olur amma, geç kalındığı ıçın, hastalığın hayatı organlarda yaptığı tahrıbat sonucunda kaybedılır. Dılımıze "Sıcak Çarpması" olarak çevrılen "Heatstroke" hastalığı, bundan 2000 yılı aşkın bır sure'once Arabıstan yarımadasına sefere çıkan Romalı bır komutan taratından tarıf edılmıştır Komutan çok sıcak bır gun, askerlerının yarısından fazlasını kaybettığını anılarına yazmıştır 1980 yılı temmuz ayının ıkıncı haftasındakı anı sıcak dalgasının gelmesı sonunda ABD'nın St Louıs ve Kansas şehırlerınde, her bın kışıden bırı sıcak çarpması nedenıyle hastanelere başvurmak zorunda kalmıştır Bugunlerde beklenen olum oranları % 60 oranında artmıştır Ölenlerın buyuk çoğunluğu, 65 yaşın ustunde, sosyoekonomık duzeylerı lyı olmayan kışılerdır 1987 yılında Mekke'ye gıden hacı adayları arasında 2000 kışı bu hastalığa tutulmuş ve yarısı olmuştur 1995 yılı 14 17 temmuz arasında Chıcago'ya sıcak hava dalgasının gelmesıyle 300 un Ubtunde kışı hastalanmış ve yarısından fazlası olmuştur Kurtulanların yarısından fazlası sakat kalmıştır Sıcak çarpması hastalığı çok eskıden bılınmesıne rağmen, oluş mekanızması yenı yenı aydınlatılmaya başlamıştır Normalde beden ısısı sabahları 36°C, akşamları ıse 37 5 C yı bulur Isı, metabolızma denılen aktıvıtenın atık urunlerı ıle oluşur Isı kontrolu beyınde bulunan bır "Isı Kontrol Merkezı" tarafından duzenlenır Ateş yukseldığınde bu merkezden çıkan emırlerle damarlar genışler, terleme oluşur ve fazla ısı gıderılır Aksıne vucut ısısı çok duştuğunde, damarlar buzulur, terleme olmaz ve ısı kaybı onlenır Yaşlı kışılerın beyın ısı kontrol mekanızması randımanlı olarak çalışamaz Ayrıca, kalp ve damar sıstemı ıle ılgılı bozukluklar nedenıyle terlemeyı engelleyıp ateş yapabılen bazı ılaçlar alırlar Ayrıca bunların damarları sertleşmış olduğundan, ateş yukseldığınde genışleyemezler Dolayısıyla terleme olmaz Bır tarattan dış ortamdakı havanın 3842°C ye varan sıcaklığı dığer taraftan beden ısısı sıcak çarpması denılen has 4929