Katalog

TIPARAŞTIRMA PSİKOLOJI Beyin ve Bilim adamları, kekemelerin, şarkı söylerken neden akıcı bir dil kullandıklarının nedenini araştırıyor kifım adamları kekeleyen kışılerın |beyınlerındekı ışıtme, devınım ve "konuşmayı denetleyen bölgelerde olağandışı bır etkınlığe tanık oldular Elde edılen bulguların bu rahatsızlıkla ılgılı kuramlar arasındakı ılışkı konusuna yenı bır boyut getırmesı beklenıyor Bılım adamları yıllardır kekemelığe yol açan nedenlerın ortaya çıkartılması ıçın çaba harcıyor Kımılerıne gore bu durum ışıtme bozukluklarından kaynaklanıyor Kımılerı ıse kekemelığın beynın konuşma ışlevını yerıne getıren bolumundekı anormallık sonucunda ortaya çıktığını ılerı suruyor Bır başka grup bılım adamı da bunu beynın sol yanında bulunan ve dıle egemen olan bolumunun normal ışlevını yerıne getırememesıne bağlıyor Son araştırma sonuçları ıse yukarıda sayılan nedenle rın tumunun de bellı bır payı olabıleceğını gosterıyor Texas Unıversıtesı nden bır grup bı lım adamı 10'u suregen kekeme, 10'u normal konuşan ve tumu sağ elını kul lanan 20 kışının beyınlerını pozıtron yayılımlı tomografı yontemıyle taramadan gecırdı Bu yontemle radyoaktıf ışlemlerle ımlenen kanın beyındekı akışı ızlendı Kan akışının en fazla olduğu bolgeler aynı zamanda beyın etkınlığınln de en yoğun olduğu bolgeler olarak bılınıyor Deneklerın beyınlerı taranırken kendılerınden bır romandan yüksek sesle bır parça okumaları ıstenır Sonuçta, sağiıklı deneklerın hıçbır guçlukle karşılaşmadıkları, tum kekeme deneklerın ıse zorlandıkları gorulur Kekeme deneklerın beyınlerındekı devınımle ıllntılı bol gelerde olağandışı bır etkınlığe tanık olunur örneğın, beyıncığın motor bol gelerının normal deneklere kıyasla iki kat daha fazla çalıştığı gorulur Bılım adamlarına gore kekemelerin beyınlerı konuşmanın 'tasarlanmasında" guçluk çekıyor Bır tumce ağızdan çıkmadan önce kışı çıkartmayı tasarladığı seslerı bır komutla kaslara ıletıyor Bır başka şaşırtıcı bulgu da, beynın ışıtmeden sorumlu bolgelerının kekemelerde ışleve kapalı olduğu Kekemelerin buyuk bır çoğunluğu şarkı sdylerken ya da koro halınde bır şeyler mırıldanırken son kerte akıcı bır dil sergılıyor Bunun nedenini araştıran bılım adamları, şarkı söylerken daha önce etkısız olan ışıt meden sorumlu bolgenın yenıden devreye gırdığıne dıkkat çekıyor (r u ) İşe düşkiin kişilerin psikolojisi Az zamanda çok iş yapar, sigara içer, damar sertliğine yakalanır. M. Emın Cevlan* tıpı davranış gosteren kışıler genellıkle ışe duşkun kışılerdır Olabıldığınce az zamanda, olabıldığınce fazla ış yapmak çabasındadırlar Halk arasında "tez canlı" denılen sabır sız, aşırı canlı, saldırgan ve yarışmacı yapıda kışılık özellıklerı gosterırler Aynı zamanda kan basınçları ve serum kolesterollerı yuksektır Sıklıkla sigara ıçerler Bu on uç bulgu, koroner arter hasta lığını arttıran etmenlerdır Bu kışılık ozellığı gosteren kışıler Batı kulturunde teşvık edılıp odullendırılırler Buna rağmen bu kışılerın koroner arter hastalıklarına karşı duyarlı olmaları, Batı toplumlarını bu kışılığı teşvık etmek konusunda yenıden değerlendırme yapmaya ıtmektedır Çunku A tıpı kışılıklerde koroner arter hastalığı ıkı kat daha fazladır A tıpı kışılık skorîart duşuk kışı lerde koroner problemı yılda % 4 5'luk bır oran gosterırken, yuksek skorlu kışı lerde oran %9'a tırmanmaktadır A tipi davranış ve sağlıklı birey A Olayın fızyolojisı A tıpı kışılerdekı olaylara karşı hızlı ve aşırı cevaplılık, damar sertlığı (ateroıenezız) ıçın tetık çekıcı bır rol oynamaktadır Başlangıçta damarların ıç yuzunde fazla mıktarda hasar oluşmakta, daha sonra da bunu aterosklerotık plakların oluşumu ızlemektedır A tıpı kışıler ısteklerınde sınırsız, kendı kontrollerı zayıf, emosyonları patlayıcı olduğu ıçın, bu duygulanıma fızyolojık olarak yuksek tansıyon ve hızlanmış kalp atımlarının yanında, stres hormon ları olan rkortızol, epınefrın ve norepı nefrın yukseklığı de eşlık eder Bu hor monların ıçınde kortızol, depresyonda da hep yuksek kalır Buna bağlı olarak normal kışılerden farklı olarak depresıf kışılere deksametazon denen bır ılaç verdığımızde normalde baskılanması gereken kortızol baskılanmaz ve yuksek kalır A tıpı kışılerde de aynı hormonun yuksek kalması bu kışılerın maskelı bır depresyon yaşadıklarını ve bu depresyonu yenmek ıçın kendılerınden vazgeçer bıçımde ışe sarıldıklarını, ışı tamam lamanın onlar ıçın hayatı onemde olduğunu ve her boş kaldıklarında depres yonlarındakı maskenın sıyrıldığı ve depresyonun açık hale gelerek kışıyı huzur suz ettığı, bunu ortadan kaldırmak ıçın de kışının tekrar "ışevuruk' hale geldığı ıddıa edılmektedır Yanı A tıpı kışıler, kortızol hormunundakı yukseklığın ışaret ettıgı gıbı alttan alta bır depresyon yaşarlar Kı şılık özellıklerı de as lında bu depresyona tepkı olarak ortaya çıkar denılmekte dır A tıpı kışı lerdekı fızyolojık fak torler ozel lıkle de tansıyon yuk seklığı butun darnarlarla bırlıkte koroner damarların ıç yuzunde hasara ne den olurlar D ı ğ er ğınce psıkoterapıden geçırılmelerı ve rıskten arındırılmaları onemlıdır A tıpı kışılıkler, B tıpı kışılıklere gore daha karmaşık, uzun sure sabırla yuruyandan, noreplnefrlnin kanda artması yen, yarışma ve dayanıklılık gerektıren kolesterolun serbest kalmasını sağlar ve Işlerı ustlenırler A tıpı kışılıkler daha kardamar çeperınde yağ plaklarınm oluşumaşık ve getirısı daha yuksek ışlere komunu hızlandırır Çunku hasara uğramış şullanmış olmalarına rağmen tatmın damar çeperlerının yağ tutması çok daduyguları B tıpı kışılıklere gore daha ha kolaylaşmıştır yuksek değıldır Yanı yaptıklarından tat mın olamazlar ve her zaman daha fazlasını ıstereler Sıcak tepkı A tıpı kışılıkler nasıl değıştınlebılır? Gerçekte onlar değlşmek ısterler mı? Bu Araştırıcılar, strese aşırı kalp damar soruların kolay bır cevabı yoktur Ancak sıstemı cevabı verenlerı sıcak tepkıcıler, bu kışılerın, duygusal patlamalarının, kuolarak ısımlendırmışlerdır Bunlar aslınçuk bır problemı çok buyuk bır krızmış da kalp damar sıstemlerını aşırı çalıştıgıbı ele almalarının, hedeflerını sureklı ran kışılerdır Strese karşı verdıklerı ceyuksek tutmalarının kendılerıne zarar vap herkesınkınden farklıdır verdığını gormelerı gerekmektedır Daha Sıcak tepkıcı kışıler olaylara karşı saaz ener|i harcayarak, beklentılerı duşuk bırsız, yarışmacı, aşırı canlı, duşmanca tutarak, doyuma ulaşmış ve daha az rısk ve saldırgan bıçımde cevap verırler Sıtaşıyan bır yaşam geçırmenın mumkun cak tepkıcıler, fızıksel ve psıkolo)ik stre olduğu gösterıimelıdır bu kışılere Bu yase kalp damar sıstemlerının verdığı cepılmadığı zaman genellıkle değışmeye vapa gore ayrımlanabılırler Genellıkle A dırençlı oluyor kışıler Daha onemlısı, tıpı kışılıkler, sıcak tepkıcı olarak değerbutun bunlar gösterıldığı halde yıne de lendırılırler durumu duzeltmeye yanaşmayan kışıler olabılıyor Değışıklık ıçın çeşıtlı yöntemler var Bırıncısı, Anksı yete ıle Başa Çıkma Eğıtımı'dır Bu eğıtımde kışıye bu ozellıklerının verdığı fızıksel zarar gosterılır ve stres koşullarında gev şeme yontemlerı oğretılır Kas gevşetme ve bunu takıben soluma egzersızlerının yapılması onemlıdır Ikıncı yontem ıse Davranışsal Alternatıfler Gelıştırme A tıpı kişiliğı ortaya çıkartan değerlendırme şu sorulara Eğıtımı'dır Bu eğıverılen evet cevabının çokluğuyla ilgilidir. tımde de kışı bır * Kendınızı çok fazla iş yapabılecek kapasitede hıssedıyor olay karşısında alternatıf davranış musunuz? kalıpları gelıştırme ' Kendınıze daha fazla zaman ayırmayı gereklı gormuyoryı oğrenır Orneğın sunuz değıl mı? * Daha çok, işlenniz tamamlandığında zevk aldığınızı zan aynı anda bırden fazla ışı yurutmenın nedıyorum. yerıne, ışlerı ertele' Gerıde yapacak bır ışınız kaldığında sık.ntı duyar mısınız? * Yaşamınızda sıze yapılan eleştiıileri hiç cevapsız bırak yıp tek tek ele almak çıkan olummadığmızı duşunuyorum. suz sonuçları baş' Bır ışe başlarken, sızı az çok hoşnut eden bır gergınlık taşır ka bır zamanda yemısınız' * Kendınlzi, bir işi bitirmek konusunda zamanla sınııiı his nıden ele almak ve bekleyebılmeyı oqseder mısınız? renmek Sonuç * Kendınızı butunuyle enerjı dolu hısseder mısınız? olarak A tıpı kışılıklerde değışıklık yaratmak, 3 temel strate|inın gerçekleştırılA tıpı kışılıkler daha çok orta sınıf ve mesını onkoşul sayar orta yaş erkeklerden çıkar Aslında hem 1. Kışının, olaylara karşı gosterdığı fız aıle, hem sosyal çevre hem de medya yolojık, davranışsal, duygusal ve bılışsel sureklı olarak yarışmacılığı, ış yapmayı, cevaplarının daha fazla farkında olmasısaldırganlığı bır toplantıda guçlu perfornı ve tanımasını sağlamak mans sergılemeyı ve dakık olmayı on 2. Ortaya çıkan olaylara, eskı davranış plana çıkartıp bu nıtelıktekı kışılerı deskalıpları ıle değıl yenı ve farklı bıçımler teklemektedır Bu kışıler oduller almakde cevap vermesını sağlamak ta, onlara yuksek maaş ve transfer ucretlerı odenmekte ve sureklı gundemde 3. Bu yenı davranış modellerının kalrnaktadırlar Şoyle bır etrafımıza bakkışının kendı ruhsal ve fızıksel sağlıgı tığımızda televızyon kanallarında polıtıuzerınde olumlu etkıler bıraktığını anka sahnesınde, tıcarı ve sosyal gruplalamasını sağlamak malann başında hep bu kışıler vardır Bu kışılere hesapsız ve ıçınden geldığı Yuksek enerjı duzeyı, zıhınsel canlılık, gıbı davranmasını öğretmek, yapılacak duyguların aşırı dışarı vurumu, yarışmacı yanlışların malıyetını odemeye hazır dur ve aynı anda bırkaç ışı bırden yuruten malarını sağlamak davranışı bır şekılde tutum yuksek ış performansı ve pozıtıf otomatıkleştırmek, kendılığındenlığı teş bır yaşam şeklı onumuzde duran bu ınvık etmek, ınsan ılışkılerınde karşılıklılığı san orneklerıyle ılgılı genel karakterıstık değıl, verıcılığı cesaretlendırmek, kendı lerdır yaşamlarına eleştırel değıl destekler bıçımde bakmayı sağlamak, çevreyle Toplum bu kışılerın yetıştınlmesı ıçın dınamık bır etkıleşım ıçınde bulunmayı yuksek malıyet odemektedır Çunku oğrenmek ve butun bunların yanında ıl hepsı hırslı kışılerdır ve lyı bır eğıtım gorgınç olarak aerobık yapmaya başlamak muşlerdır lyı eğıtım gormuş bu kışılerın sanılanın otesınde yararlar sağlar genç yaşta kalp damar sıstemı hastalığı gostermelerı çok onemlı bır toplumsal * Doç. Dr. kayıptır O nedenle bu kışılerın olabıldı 4924