Katalog

ANNE VE ÇOCUK SAĞLIĞI Sigaranın doğurganlığa etkisi Güler Bağbozan Ateşer* Ü l retken çağındaki kadın ve erkeklerin yaklaşık üçte biri sigara içmektedir, bir bu kadar belki daha fazla sayıda pasif içicilerde vardır. Halbuki sigaranın zararları oldukça güncel tartışılan konulardan biridir, hergün gazete ve dergilerde, televizyonda sigaranın zararlanyla ilgili pekçok program izlenmektedir. Ne yazık ki dünya sigara içmeme günü olarak bir gün kutlanmaktayken ve artık sigara içenler dahi sigaranın zarariı olduğunu kabul etmekteyken, diğer taraftan caddelerimiz birbirinden güzel sigara reklam panolarıyla süslenmekte, sinemalarda önce çekici sigara reklam flimleri izlemekteyiz. Sigara satışı özellikle gelişmekte olan ülkelerde artmakta, gençler arasında yaygınlaşmaktadır. 1930'larda kadın ve erkek nüfus arasındaki sigara içmemeye bağlanan yaşam süresi farkı artık kapanmaktadır (1). Sigara dumanı nikotin, karbon monoksit yanında yüzlerce kanser ve genetik değişiklık yapan maddeler içerir. Bunlar zengin akciğer damarları tarafından emilir ve tüm beden dolaşımına aktanlır. Bugun bazı organlarda (akciğer.mesane, gırtlak gıbi) kanserlerle sigaranın yakın ilışkisı iyi bilinmektedir. Ayrıca kalp damar hastalıklan ve solunum hastalıklarını ağıriaştırıp sıklaştırdığını da bilmekteyiz . Sigara içen bir insan içtiği herbir sigarada yaşamının ortalama 5,5 dakikasını kaybetmektedir; böylece beklenen yaşam süresı 5 ıla 8 yıl azalmaktadır (1), Sigaranın bu zararlarının yanında akla gelmeyen zaralarından biride üreme organlanna ve doğurganlığa olanetkisidir. Yazımızda bundan bahsedeceğiz. Sigaranın doğurganlığa etkisi Bu konuda pekçok bilimsel araştırma yapılmıştır. 1985'de Ingiltere' de 17032 kadından oluşan büyük bir grupta günde 16 adetten fazla sigara içen kadınlarda, içmeyenlere göre, gebe kalma oranında belirgin bir düşüş gözlenmiştir (2). Bu sayıdan az içenlerde ise önemli bir etkilenme görülmemiştır. 2016 kadının incelendiği diğer bir çalışmada sigara alışkanlığı olanlarda kısır lık oranı % 21 bulunurken, içmeyenlerde %14 oranında kalmıştır(3). Kısırlığın nedenleri araştırıldığında, sigara içenlerde özellikle tüplerdeki hastalıkların daha çok olduğu dikkati çekmektedir. Tüplerdeki hastalıklar nedeniyle oluşan kısırlık vakalarında grupta sigara içme oranı %38 bulunurken, içmeyenlerde ancak %16dır(4). Sigara ile kısırlık arasındaki ilişki günlük içilen sigara sayısının artışıyla ve erken yaşlarda sigara içmeye başlamayla daha belirginleşmektedir. Sigara, kullandığı korunma yöntemini kesmiş gebe kalmak isteyen kadınlarda, gebe kalma süresini de etkilemektedir. Sigara içmeyenlerin %38 i ilk ayda gebe kalırken, sigara içenlerin ancak %16 sı ilk ayda gebe kalabilmektedir (5). olan blastokist oluşumunu, yuvalanmayı bozar. Yuvalanma üzerine olan bu olumsuz etki nedeniyle sigara içenlerde normal kromozom yapılı düşükler daha sıktır. Halbukı erken dönem düşüklerde genelde kromozomal anomaliler sık görülmekte, duşugun tek nedenı olabilmektedir. Sigara içenlerde normal kromozom yapılı embriyoların kaybı, sigaranın döllenmiş yumurtanın yerleşme ve plasenta gelişiminde sorunlar yarattığını destekler bir bulgudur (6). Ayrıca sigara içimi doğrudan dışide yumurtalıkları, erkekte testısı etkıler. Yumurtanın yaşama kabiliyetini veya döllenebılmesi için gerekli olgunluğu kazanmasını engeller, yumurtaların yok oluş sürecini hızlandırır. Bu, sigara dumanında bulunan nikotin ve polisiklik aromatik hidrokarbonların doğrudan etkisiyle olur. Sigara içen kadınlarda menapoz daha erken olur.(8) Üçüncü ve dördüncü on yıllarındaki kadınlarda adet düzensizliklerının ve buna bağlı operasyonların da ha sık olmasına neden olur. Böylece kadın üreme fonksiyonunu daha erken kaybedebilir(9). \ \) de etkileyerek rahim ve plasentaya yani bebeğe giden kan akımında azalmaya neden olacak adrenalin, noradrenalin gibi maddelerin salgılanmasını artırır. Sonuç olarak fetus oksijeni düşük, karboksihemoğlobini yüksek, azalmış kan akımıyla beslenmek zorunda bırakılır. Bu durum fetusun kan basıncını, merkez sinir sistemini, solunum oranını, sindirim, üreme ve boşaltım sistemlerıni etkıler. Plasenta, azalmış kan akımını karşılamak için yayılır, kalınlaşır, normal dışı yerleşimler gösterir. Plasentanın erken ayrılması gibı gebelikte kanamayla Sigaranın gebelik kendini gösteren sorunların sık görülmeüzerine etkisi sine zemin hazırlanmış olur. 113 000 gebe üzerinBebeğin normalden düşük kilolu doğde yapılan büyük bir masına ve doğumda ilk 5 dakika içinde çalışmada sigara içimigözlenen canlılık ve sağlık belirtilerinin nin gebenin beslenme zayıflığına neden olur. 2 durumu, sosyoekono500 gr altındaki doğumların %2139'u mık durumu, kilosu, ya sigarayla ılişkılı bulunmaktadır. Sigara şı, gebelikte alınan kilo, içen annelerin bebeklerinin ilk 5 dakikadoğum tıpıyle ilişkisiz da kötü canlılık belirtileri göstermesi içolarak bebeğin normalmeyen gebelerin bebeklerinden 4 kat den daha düşük kılolu daha fazladır (11). olmasına neden olduğu Sigara içimi bağışıklık sistemini bozagörülmüştür(11). Ayrıca rak haznede daha kolay enfeksiyon gesigara içen annelerde lişmesine, dolayısıyla su kesesinin iltisu kesesinin erken açılhaplanarak erken açılmasına, sonuç olaması ve dolayısıyla errakta erken doğumlara neden olabilken doğum, plasentamektedir. nın yerınden ayrılması gibi kanamalara Bütün bu komplikasyonlar bebek kaneden olan soruntarın daha sık olduğu yıp oranını artırmaktadır. saptanmıştır (11,12). Amerikada yapılan çalışmalacda yılda Normal koşullarda anne karnında be4600 bebeğin doğum ve doğumdan bek zaten oksıjenı az bir ortamda yaşasonra annenin sigara içimiyle kuvvetle maktadır. Buna karşı organizması bazı ilişkili bir nedenle öldüğü görülmüştür önlemler almıştır. Kalbi erişkinden daha (11). hızlı, kalp atım hacmı daha yüksek, fetal Annenin sigara içiminin çocuğun hemoglobinin oksijen bağlaması daha uzun sürelı fizıkı ve zihınsel gelişimi iyi, kan alyuvar sayısı daha yüksektir. üzerine zaralı bir etkisi olduğu bilinBu değişiklikler fetusun düşük oksijen memektedir; anomali yapıcı bir etkisi de gözlenmemiştir. Sigara önemli bir sağlık sorunu olarak her alanda karşımıza çıkmaktadır. Sigaranın üreme ve gebelik üzerine bu olumsuz etkileri gebelik arzu eden çiftlerın, daha önce problemli gebelikler geçirmiş veya gebe kalmakta güçlük çeken eşlerin unutmamaları gereken bir gerçektir. yuvalanma ve plasenta oluşumunda bazuktutar diğerı ise testisteki sperm üretimine doğrudan toksik etkisidir (6). Pratikte her döl sıvısında milyonlarca sperm hücresi olduğu düşünülse de çocuğu olmayan çıftlere sıgarayı terk ederek daha kaliteli sperm değerlerıne sahip olabilecekleri hatırlatılmalıdır. 2 ve 3 üncü gün önieme ve sperm sayı, hareut oranı. Jyapılıtann taamzahva saymn D6llenmenln 4 ve 5 inci günleri yuvalanma tamamlanmıs Etkileme şekli Normalde gebeliğin olması için tüplerde erkek döl hücresiyle döllenen yumurta, belirli bir zamanda rahim içine taşınmalı ve bu işlem için hazırlanmış rahim örtüsüne yuvalanmalıdır. Sigara yumurtayla spermin karşılaşıp döllenmenın olduğu yer olan tup duvarındaki dalgamsı hareketi bozar ve böylece döllenmiş yumurtanın uygun zamanda rahim içine taşınmasını engeller (6). Diğer taraftan sigara bağışıklık sısteminı de etkıler(7). Böylece sigara içen kadınlarda tüplerde enfeksiyon daha kolay oluşur, tupün ıç örtüsü bozulur; bu örtünün bozulması da döllenmiş yumurtanın taşınmasını etkıler. Sigara içinde bulunan nikotin tek başına döllenmiş yumurtanın taşınmasını, döllenme sonrası başlayan bölünme olayını, döllenmiş yumurtanın yuvalanma öncesi aldığı şekil Erkeklere olan etkisine gelindiğjnde yetişkin erkeklerin % 36 sı ortalama günde 20 sigara içmektedir. Frkek üretkenliğinin giderek artan oranda meslekı ve çevresel koşullardan etkilendiği bilinmektedir. Sigaranın erkek fertılıtesı (döl leme yeteneği) üzerine etkisini araştıran pekçok çalışma vardır. Bu çalışmalardan çıkarılan sonuç: Sigara içiminin daha az sayıda daha az oranda normal yapılı, hareketlerı daha az sperm üretimine neden olabileceğidir. Fakat bu etkinin sevindıricı tarafı si gara içiminin kesilmesinin, bu değişiklikleri 6 ayda normale dondurebilıyor oluşudur(10). Erkekte sigaranın etkisi iki şekilde dir: Birincisi hipotalamus hipofiz testis arasındaki üreme fonksiyonu düzenleyen biolojik zincırin düzenını bozması, SİGARANIN ETKİUEDİĞI DÖLLENME EVRELERİ basıncına uyumunu sağlar. Fakat aynı zamanda onu oksijen basıncının daha düşük olacağı kronik sigara ıçımı gıbı durumlara da duyarlı kılar. Sigara içen annenin kanının oksijen taşıyıcılığı daha azdır, çünkü hemoglobin sigara dumanıyla alınan karbonmonoksıde daha fazla bağlanma özelliğindedir. Karbonmonoksidin hemoğlobine bağlanabılme duyarlılığı oksijenin 200 katıdır. Fetusun hemoğlobini anneye göre oksıjene daha duyarlı olmasına rağmen karbonmonokside daha güçlü bağlanır. Üstelık anne kadar karbonmonoksidı atma yeteneği yoktur. Günde ıkı paket sigara içen bir erişkinde kanda %10 oranında karboksihemoglobm oluşur, bu da kan akımında %60 bir azallmaya neden olur. Sigaradaki nikotin böbrek üstü bezini 1. Fieldıng JE:Smokıng health effcts and control.N Engl J Med 313:491,1985 2. HoweG,WesthoffC,Vessey M, Yeates D:Effect og age, cigarette smoking, and other factors on fertılytyıfindings in a large prospectifve study. Br Med J 290:1697,1985 3.Tokuhata GM:Smoking in relation to Infertllity and fetal loss. Arch Environ Health 17:353,1968 4. Dalıng JR and coll. Prımary tubal ınfertilıty ın relation to the use of IUD N Engl J Med 312:937,1985 5. Baird DD, Wilcox AJ:Cigarette Smoking associeted with delayed conception JAMA 253:2979,1985 6. Mattıson DR:The effect of smoking on fertility from gametogenesis to ımplantation envıron res 28:410,1982. 7. Burton RC.Smoking,ımmunıty and cancer. Med J aust 5:411,1983. 8.Jick H.PorterJ, morrıson AS:Relatıon between smoking and age of natural menopause Lancet 1:1354,1977. 9. Baron JAOSmoking and estrogen relat ed disease Am J EpıdemıoM 19:9,1984 10. Vogt HJ.Heller WD,Borellı S.Sperm qualityof healthy smokers, exsmokers, and never smokers. Fertıl Sterıl 45:106,1986 11. Stillman RJ, Rosenberg MJ, Sachs BP:smoking and reproduction. in Modern Trends in Infertilıty and conceptıon control Edited by VVallach EE.kempers RD. 1988 Year Book Medıcal Publısher.lnc Chıcago. 12. Van der Veen F,Fox H:The eflect of cigarette smoking on the human plasenta :a lıght and electron microscopic study.Placenta 3:243,1982 * Dr. SSK Istanbul Hastanesi Kadın Hastalıkları ve Doğum Kliniği Şef Yardımcısı 4849