Katalog

HAYVANLAR DÜNYASI Hayvanlarda dişi erkegi nasıl seçer? Darwin'den bu yana dişilerin erkek seçiminde çeşitli görüşler... D Darvvın, her ıkı tıp sektuel seçılmenın erkeklerdekı qarıp veya abartılı evrımleşmeyı belırledığını savundu Ona gore dışılerın rolu onemsızdı Erkeklerle dışıler drasında tutku farkı vardı Erkeklerın guçlu seks tutkuları vardı, onun ıçın bırbırlerıyle savaşıyor ve dışılerle bevışıyor lardı Dışıler ıse sekse erkekten daha az yatkındı, dışı nazlı ve urkektı, sevışmedon onco flort ıstıyor ve kcndını arzu eden erkekten uzun sure kaçabılıyordu Erkekler kavgayla, dışılerse seçerek guçlerını gosterıyorlardı Darwın'e qore, seksuel seçılmenın onemlı bır gucu olan "dışının erkegi seçmesı", erkek prkege rekabete baglı onemsız bır olaydı Harvard Unıversıtesf nden bılım tarıhçısı Ruth Hubbard, Darvvın'ın dışı cınsellığıyle ılgılı goruşlerının, onun ıçınde yaşadığı Kralıçe Vıktorya donemının pasıf kadınlarını yansıttıgını ılerı surdu Yıllar su ren alan ve laboratuvar araştırmaları Darvvın ın yanıldıgını gosterdı Dışı hay vanlar, cinsel olarak pasıf (edılgın) olmaktan başka her şeydır Bır yuzyıl boyunca bıyologlar, dışılerın yaptığı seçımın evrımdekı gızıl rolunu yadsıdılar Unlu gene tıkçı ve ıstatıstıkçı R A Hsher, 1930'da yazdığı 'Doğal Seçılmenın Ge netık Teorısı" adlı yapıtında şunu savundu Dışılorın erkek seçmesının evrırnde rol oyna yabılmesı ıçın, dışılerın tercıhı hrnek aulkuşunun uzun kuyrugu dışıyı cezöeder tn uzun kuyruklu erkekler en çok yuva yapar. Daha uzun kuyruk daha ve tercıh edılçok dişı ve daha çok yavru demektir. Darvvın 'e gore dışılerın mış karakter, tercıhı erkeklerde ıkıncıl cinsel karakterlerın belırmesıne yol kuşaktan kuşaaçar. Beliren yeni özellık yalnız dişileri çekmeye yarar, hayattaga bırlıkte qpçkalma (survı) avantajı sağlamaz. Bu tıp seçılmeye sekslerarası melıdır Tercıh (interseksuel) seçme denır. ve tercıh edılen ozellık bırlıkte evrımleşırse bır anlam taşır Dışıler her kabul etmıştır zaman en mukemmel olanı tercıh etllkı intraseksüel (aynı seks içi) semez, doğal seçılme, engel halını alan bır çilmedır; bu, dışılerın paylaşılmasında tercıhı yok eder erkekler arası kavgadır Bu kavga ıçın 1950'de Sussex Unıversıtesı'nden gereklı organlar evrımleşmıştır, Orneğın J M Smıth meyve sineklerinin (Drokanada koyununun (ovıs canadensıs) ırı sophila) seks dansını ınceledı Bu sıboynuzları ve Afrıka yeşıl maymunu ve neklerın dışısı ve erkeğı cinsel bırleşme ya babuın'ın (papıo cynocephalus) ırı yapmadan once havada dansedıyorlarkopek dışlerı kavgada ustunluk sagla dı Çoğu kere dansı dışıler başlatıyordu mak ıçındır, aslanın yelesı kavgada enSmıth'ın seçtıgı doguştan kısır erkekler seden ısırılmayı önler Ikıncı tur seçılme hem kotu dansedıyor, hem de dışının interseksuel (sekslerarası) seçılmedır ustune atlamayı beceremıyordu Smıth Bundan bır erkeğın dışıler tarafından şoyle demıştı "Ruh ıstıyor ama beden bağenılen karakterler kazdnmdsı anlaşıl zayıf" Burada dışıler hangı erkeklerın malıdır örneğın tavus kuşu erkeğının kısır olduğunu dans sayesınde anlıyor neden boyle suslu bır kuyruğu olduğu ve bu gıbı erkeklerden kaçıyorlardı Dışı duşunulebılır, bu kuyruk tabıı kı hayatta lerın seks hayatındakı aktıflığını gostekalmaya ve kavgada ustunluk sağlama ren bu gozlem ne yazık kı 20 yıl onem ya yaramamaktadır, fakat dışı tavus kusenmedı şu, en gorkemlı kuyruğu olan erkeğı seçmektedır, demek kı erkek tavus ku Neslın devamı şartı şunun bu guzelım kuyruğu, dışılerın hoşuna gıttığı ıçın evrımleşmıştır 1972'de Calıfornıa Unıversıtesı'nden 1982'de Isveç'te Göteborg UnıversıR. Trivers, Darvvin'in erkek ve dişinin tesı'nden Malte Andersson, Afrıka dul farklı tutkuları olduğu tezini reddetkuşunda (sıyah tuylerı nedenıyle bu ad mıştir; mesele tutku meselesı değıldır verılmıştır) kuyruk uzunluğu ıle dışılerın Evrım açısından sayısız spermlere sahıp erkek seçmesı arasındakı ılışkıyı gösterve yavru bakmak sorumlulugu olmayan dı Erkek dul kuşunun 50 cm uzunluerkeğın neslını devam ettırebılmek ıçın ğunda bır kuyruğu vardır, dışının kuyruçok sayıda eşle bırleşmesı gerekır Sı ğu kısadır Andersson, erkek dulkuşlanırlı sayıda yumurtlayan, gebelık geçırından bazılarının kuyruğunu kısalttı, baren, emzıren ve yavruya bakmak zorun zılarının kuyruğunu ıse tuyler yapıştıra da olan dışınınse yavrularına en lyı ba rak uzattı Bu kuyruk erkek erkege kavbayı bulmak ıçın seçım yapması dogal galarda kullanılmıyordu Bu deneyler dı ve şarttır Her ıkı seks de gerekenı yap şılprın en uzun kuyruklu dul kuşunu termaktadır Erkek kavga ederken, dışı ıse cıh ettığını gosterdı Yapay olarak kuy ışılerın kendıne erkek seçmesı uzerındekı araştırmalar Darvvın'ın evrım teorısı ıle bırlıkte başlddı Doğal seçılme teorısıne gore her bırey benzer seçılme baskıları altındadır Pekı oyleyse erkek ve dışı arasındakı bu yapı ve davranış farkları neden? Bu farkların bırçogu Darwın'ın "bırincil (primer) cinsel özellikler" dedığı cınstendır Gerçekten de yumurtalık, erbezlerı (tes tıs), yurrıurtd (ovum) ve sperm ureme ıçın gereklıdır ve evrımleşmelerı dogal seçılme ıle açıklanabılır Darvvın "ikincil (sekonder) cinsel özellikler"ı açıkla mada daha zorluk çekmıştır, buluğ ça qında belıren ve tamamen veya abartılı olarak yalnız bır sekste gorulen boynuz, yele yu? kılları vb npye baglıdır Darvvın bu ozellıklerın, dışıyı elde etmek ıçın er kekler arasında yapılan savaşım sonucu ortaya çıktıgını duşunmuş ve bu olaya "seksuel seçılme" adını vermıştır 1871'de Darvvın "Insanın Oluşması ve Cınsellıkle llgılı Seçılme" adlı kıtabın da şu qoruşu savunmuştur, "Hayvanlar ıçın hayatta kalmak yetmez, hayvan, qenlerını gelecek kuşaga aktarmaya ug raşır Bu ış varolmak savaşımından farklıdır, bu, dışılerın paylaşılmasında erkek ler arasındakı kavgaya baglıdır, bu kavgayı kaybeden olmez, fakat yavrusuz kalır" Darvvın ıkı tıırlu "«îeksııel spcılmp" rukları uzatılmış dulkuşlarının yaşama alanında yenı yuva sayısı hızla arttı Darvvin'e göre dişi önemsiz Birincil cinsel karakterler (yumurtalık, erbezlerı vb.) doğal seçılme ile, ikıncıl cinsel karakterler (boynuz, mahmuz vb.) cinsel seçilme ile oluşmuştur. Darvvin'e gore ikincil cinsel özellikler üreme için şart değıldır. Dışınin tercih ettıgı özellikler erkekte abartılı olarak belirır; erkek tavus kuşunun şahane kuyruğu, onun dışilerce tercih edılmesını sağlar; demek kı cinsel seçılme sonucu evrımleşmiştır. erkegi seçerken aktıftır Darvvin'in tutku tezi ve dişının pasıflığı goruşu bugün tarihe karışmış bulunuyor. Erkek de dışı de genlerini gelecek kuşağa aktarmak ıster ve bunun ıçın kendi fizyolojisine uygun aktif bir strateji izler. Darvvın ve Fısher'ın eskımış teorısıne gore dışı, er keğın doğal seçılme sonucu oluşan kalıtsal bır ozellı ğıne hayran olabılır Orne gın dulkuşunun uzun kuy ruğu uçuşta denge sağlamak ıçın evrımleşmıştır, dı şıyı etkılemek ıçın değıl Dışının tercıhı ve erkektekı Erkek mandril maymununnun parlakmavicezbedıcı karakter bırlıkte kırmızı yüzü dişinin hoşuna gider. Erkekte bu evrımleşınce (co evolutıon) kararter dışı begendıgı ıçın evnmleşmıştir. erkektekı çekıcı karakter gıderek daha abartılı bır hal şının en uzun mahmuzlu erkeklerı tercıh alır Bır karakterın dışılerın tercıhı sonu ettığını gosterdı Bu seçımı yapmış dışı cu evrımleştığını soylemeden once bu ler en çok yavru verenlerdı Mahmuz karakterın kavgalarla ıhşkısı aranmalıdır uzunluğu kalıtsal olduğundan, erkek yavrular da uzun mahmuzlu oluyor, yanı Orneğın erkek maymunların dışılerden toplumda uzun mahmuzlu sayısı artıyor, daha ırı oluşu ve erkek babuınlerın ırı bır dıger deyışle uzun kopek dışlerının oluşu dışının tercıhıne değıl, erkeklerın sureklı kavga etmelerımahmuz seçılmış oluyordu Uzun mahmuzlu erkekler sağlıklı ve kuvvetlı ne baglıdır Buna karşı makilerın dışısıolduğundan bu, erkek açısından "reklanın sıyah ve erkeğının kahverengı oluşu mını gerçeğe dayandırmak" bıyolojı açı kavgayla ılgılı bır husus değıldır, bu nesından ıse doqal seçılme sayılabılırdı denle dışının tercıhı sonucu evrımleşmış olmalıdır Aynı şey mandril tipi mayAmerıcan Scıentıst munların erkeğının yuzunun mavı kırmı MartNısan 1992'den özetleyen: zı olması ıçın de soylenebılır Bu tıp dışı Doç. Or. Selçuk Alsan tercıhlerıne "Fısher tıpı tercıh" dıyebılı rız Bu cinsel &9* seçılmeye or nektır Ikıncı bır tercıh şeklı Trivers tipi tercıhtır Trıvers'e gore, dışı yalnız kendıiını ve yavrularını du şunerek tercıhını yapar, erkeğe ne olduğu umurunda değıldır Ancak rastlantı sonucu bu ter cıh erkeğe de yurayabılır Or Gümüş sırtlı sülüğün erkeğının uzun mahmuzları vardır. Dışı negın Isveçlı çıftleşmek ıçın mahmuzları en uzun erkeğı seçer. Mahmuzları Van Schantz, en uzun erkekler en kuvvetlıdır. Bu Tnvers tıpı dışı seçımıne orgumuş rengı nektır. Burada cinsel değil, doğal seçilme vardır; çünkü dişinin sulunlerde dı beğendığı karakter, neslın devamına da yaramaktadır. 484 12