Katalog

İNSAN VE DAVRANIŞI Bir insanın kendi değerleri ile ahenk içinde yaşaması onun mutluluğunun, yaşamının doyumlu olmasının garantisi değildir. Önemli olan değerlerin doğal ilkelerle uyum içinde olmasıdır. Doğaıı Cün'loğlu Yaşamın doğa kuralları gelen değışıklıklerın hemen savaşa gırme formulunu pek çok tehlıkelı hale getırdıgını soyler Muhteşem burokrasımızın mevzuatı aslında bu tur formullerın kaynagı değıl mP Mevzuatı aynen uygulamadığı ıçın ıdamını ıstedığımız ne kadar polıtıkacımız oldu1 Kohnemış mevzuatı değıştırme gucu olduğu halde değıştırmeyen polıtıkacılarımızın ıdamını ıstemeyı hıç duşunmedık Formulleşmış uygulamalar ılkeler değildir Bu uygulamalar doga kuralları uzerıne kurulmuş olabılır, o zaman sureklı yenı sentezlemelere açık çozumler uretır Ilkeler çerçevesınde duşunen kışı ya da ulus, her yenı durumda yenı sen tezlemeler yapabılır bunlar kalıplanmış, kemıkleşmış formuller degıldır Ben doğa kurallarından bahsederken dunya nasıl yaratıldı, ınsan nasıl yaratıldı, olunce nereye gıdeceğız, neden boy le yaratıldık, ne gunahtır, ne sevaptır gıbı sorularla ılgılenmıyorum Insan yaşamının tyı çalışıp, bozulmadan ışleyebıimesı ıçın, yaşamın bazı temel ılkelerı oldugu nu soyluyorum Bu ılkeler kımın tarafından, nıçın yaratılmış şu anda benım konuma ılışkın değıl Bu ılkeler uygulanmazsa obur dunyada ne olacak, onunla da ılgılenmıyorum Yenı bır araba aldığınızda sıze bır el kıtabı verırler Bu kıtap sıze arabayı tanıtır ve arabanın kusursuz çalışması ıçın yapılması gereken şeylere dıkkatınızı çe ker llk 2 bın kılometrede, daha sonra 7 500 kılometrede bakım yaptırmanızı, her beşbın kılometrede yağ değıştırme nızı vb konularda bılgıler verır Benım soyledıgım ınsan yaşamının el kıtabı ıle ılgılı Bınlerce yıllık yaşamın sonu ıster dın alanında, ıster felsefe ala nında ıster şıırlerde, ıster turkulerde, ıster tıyatrolarda olsun bırçok farklı dın den, kulturden bolgeden, ırktan bılge kışıler insanın el kıtabında yer alan ku rallara dıkkatı çekmışler örneğın, kışısel butunluk ılkesı, yanı kışının ozunun, sozunun, davranışının G eçen yazımı bıtırırken yaşamın doğa kurallarından soz etmıştım Ayrıca doğa kurallarının oldukça belırsız bır kavram oldugunu ve bırçok amaçla ıstısmar edılebılecegıne değın mıştım Bu yazımda doğa kuralları ıle ılgılı duşuncelere değınmek ıstıyorum Değerler mi? "Kışının, aılenın, kurumun, toplumun, ulusun değer verdığı şeyler doğa yasaları mı?" sorusunu soralım önce Yaşamını anlamlı ve doyumlu yapacaksa ınsan deger verdığı şeyı gerçekleştırmeye çabalar zamanını ona verır Aslında ajanda kullanan bırçok kımsenın anlayışı budur "Beş yıl sonra bankada şube muduru, 10 yıl sonra genel mudur yar dımcısı, 15 yıl sonra bankanın genel muduru olacagım," dıyen ve zamanını bu hedefler çerçevesınde kullanan bırı, değer paradıgması içinde hareket etmek tedır "Dort yıl sonra okuldan mezun olacağım, ıkı yıl askerlık yapacagım da ha sonra yurt dışına gıdeceğım ve orada bır yabancı kadınla evlenıp yurt dışında kalacağım," dıyen kışı de kendı değerleri çerçevesınde oncelıkler oluşturmaktadır Kışıler qıbı aıleler, kurumlar, uluslar bır tur değerler sıstemı içinde geleceklerını hayal ederler ve zamanlarını bu oncelıklere gore harcarlar Örneğın, bır toplumda "tanıdık, bıldık, ahbap sıra gozetmeksızın one alınır, yeteneğıne bakıl madan ış verılır, sureklı arka çıkılır" bır sosyal değerdır Ama, bır doğa yasası değildir Kışının, aılenın, kurumun, toplumun, ulusun değerleri doğa kuralları değildir Bu değerler doğa kuralları uzerıne kurulmuş olabılır, ama boyle bır zorunluluk yoktur Eğer bır kışının, kurumun, ulusun değerleri evrensel ılkeler dedığımız doğa kuralları uzerıne kurulmuşsa onların yaşamında butunluk ve denge olacak, kullanılan zaman guçlu bır gelecek yaratacaktır Bıreyın, aılenın, ya da ulusun kalıtelı bır yaşam gerçekleştırmesı, onun degerlerının evrensel ılkelerı yan sıtmasına, onlarla ahenk içinde yaşamasına bağlıdır Bır insanın kendı değerleri ıle ahenk içinde yaşaması onun mutluluğunun, yaşamının doyumlu olmasının garantısı değildir önemli olan değerlerin doğal ilkelerle uyum içinde olmasıdır Dın mı? Turkıye'de vermış olduğum semıner Mevzuat mı? Arnold Toynbee, unlu Ingılız tarıhçısı, bırçok psıkoloğun bıreysel duzeyde gorduğu bır mekanızmayı, tarıh içinde ulu sal duzeyde gormuştur Psıkolog bıreyın davranışında şunu gozler Kışı çocukken bazı olaylarla karşılaşır, kendını korumak ıçın bazı davranışlarda bulu nur Bu davranışlardan bazıları kışıyı ıstedıqı sonuçlara goturur Sonuçlara go turen bu davranışlar kışı ıçın "Başarıya Götüren Formül" halıne gelır ve kışı yaşamı suresınce, koşullar değışse bıle, "Başarıya Goturen Formul"lerı uygulamaya devam eder Istedıgı verılmedıgı zaman bır koşeye çekılıp, suratını asıp kusmesı, çocugun ıstedığını elde etme sıne yol açmışsa, yetışkın bırı olarak ış yaşamında ve evlılığınde de suratını asarak ıstedığını elde etmeyı bekler Arnold Toynbee ulusların geçmışlerınde bu tur "Başarıya Göturen Formul"ler keşfettıklerını ve aynı durumlar ortaya çıkınca bu formullerı harekete geçırdık lerını soyler Savaş açarak ıstedığını elde eden ulus, her çıkar çatışmasında savaşa yonelecektır Bu tur formullere bağlı olarak davranmanın buyuk tehlıkesıne dıkkatı çeken Toynbee, teknolojıde ve jeopolıtık gruplaşmalarda meydana lerde evrensel ılkelerden soz ettıgımde, semıner arasında ve sonunda, bırçok dınleyıcı dını bır goruşu dınleyıcılere empoze etmeye çalışıp çalışmadığımı bana sormuştur Kımı kışıler kendılerının bır gruba uye olduklarını ve benım goruşle rımın bu grubun goruşlerını yansıttıgını belırtmış ve benım de kendılerıne katıl mamı onermışlerdır Soyledıklerımı kımısı Buda'nın soyledıklerıyle aynı bul muş. kımı butun bu soyledıklerımın Kuran'da yer aldıgını belırtmış, kımı benı dıne ağırlık veren bır polıtık partının sozcusu olarak gormuştur Ben dın ıle manevı yaşam1 arasında onemlı bır ayırım goruyorum Dın sosyal bır kurumdur ve kışının yaşamının onemlı bır parçası olmaya namzettır Yanı dınde bır ummet ve cemaat kavra mı vardır Manevı yaşam bıreyın ıç dunyasında yer alır ve ılle de bır cemaat oluşturmayı ıçermez Dunya nasıl yaratıldı, ınsan nasıl yaratıldı, olunce nereye gıdeceğız, neden boyle yaratıldık, ne gunahtır ne sevaptır gıbı sorulara verılen cevaplardakı benzerlıkler cemaatın muşterek goruşunu oluşturur "A" dını bu sorulara belırlı bır şekılde cevap ve rerek "A" dınıne uygun bır tur kultur ve uygarlık yaratırken, "B" dını aynı tur bır dızı soruya başka turlu cevaplar vererek "B" dınıne uygun başka turden bır kultur ve uygarlık yaratır ahenk içinde olması uzerınde durulmuş *ve durustluğun, guven duymanın, tutarlı olmanın yaşamda ne kadar onemlı oldu gu bınlerce yıldır belırtılmıştır Bu gerçek hıçbır kulturun, felsefenın dının tekelınde değildir Insan doğasının bır gerçegı olarak bınlerce defa bağım sız ınsanlar tarafından kendı yaşamlarında tekrar tekrar keşfedılmıştır Şu anda eşınden boşanan, onu aldatan, çocuğu ıle arası gergın olan kendını aldatırcasına alkole veren okuyucu bu gerçeğı belkı yenıden keşfederek yaşamını duzene sokacaktır Mılyonlarca ınsan, doğa kurallarını şu anda yıllarca çektıklerı acılar sonucu, kendılerı bagımsız olarak keş fetmektedır, ve kendılerınden sonrakılere ogretmeye çalışmaktadır Bu ılkelere ayrı zamanlarda, ayrı yerlerde, ayrı kultur ve dınlerde farklı ısımler verılmış olabılır Bır Çınlı, Iranlı, Turk, Ispanyol çıftçı doga kurallarının yaşamlarını nasıl etkıledığını farklı dıllerde, ama benzer bılınç içinde anlatırlar Ornekler Bazı okuyucular doga kuralları, evren sel ılkeler konusunda somut ornekler ıster dıye duşundum Benım farkında olduklarımın bırkaçını yazıyorum, gunluk yaşamınızı gozleyın, gozledıklerınızı ken dınız ılave edebılırsınız5 Kışısel butünlük: Bu kavramı Ingılızce'dekı ıntegrıty kelımesının karşılığı olarak kullanıyorum Aslında "bırbırıyle uyuşum içinde bır butun oluşturma" anlamı var Bacağı kopmuş bır karıncanın, kanadı kırılmış bır kuşun, zarı yırtılmış bır hucrenın butunluğu yaralanmıştır Bır varlığın butunluğu zedelendığı zaman ışlevını lyı goremez Bısıklet tekerının tellerınden bırkaçı koptugu zaman tekerlek yalpa yapmaya başlar Kışının ıç dunyası, yanı ozu ıle, onun duşunce, tutum ve davranışları arasında ahenk kaybolduğu zaman kışının butunluğu zedelenmıştır Bence bıreyın, aılenın, ulusun en buyuk mutluluk ve mutsuzluk kaynağı onun kışısel butunlugudur Durustluk, tutarlılık, guvenılırlık kışısel butunlukten kaynaklanır Benge: Yaşam bır butundur, bırçok boyutu, oğelerı olan bır butun Yaşamın butunlugunu goremeyıp, onun sadece bır yonunu ayakta tutmaya çabalamak ışlemeyecektır, mutlaka aksayacaktır Kışının gereksınmelerıne bakın Yalnız beden olarak yaşamak ısteyen bırey mutluluğu bulamaycaktır Yalnız kafa olarak ogrenmeye odaklaşan kışı kaybedecektır Yalnız ruh olarak yaşamaya çalışan yaşamın muhteşemlığını kaçıracaktır Aynı şey bır aıle ıçın, bır şırket ve bır ulus ıçın geçerlıdır Alınan gıdanın dengelı olması gerekır Ulusu ıdare eden karar verme, yargılama ve uygula ma guçlerının aralarında denge oluşturması gerekır Hizmet: Yaşam oyle bır karşılıklı ılışkı sureçlerı gelıştırmış kı bu duzen içinde hizmet eden, kendını veren, hizmet edılmekte, karşılığını almakta Yaşamla ılışkınızde sız verırsenız, yaşam da sıze vermeye başlar Sız yaşama hizmet edersenız, yaşam da sıze hizmet etme ye başlar Gayret gosterırsenız, yaşam sıze urun ve deneyım verır Bırşey ver meden yaşamın vermesını beklemek çok yaygın ve çok eskı bır ınsanlık hastalığıdır "Bana anambabam baksın, devlet versın, çevre, orman, denız, ırmak bana versın, çevremdekıler versın oğretmen not versın, ış veren para versın," tutumu tarıh kadar eskı ınsanlık hastalığıdır Girişimcilik: Yaşamın sorumluluğunu ustlenerek kolları sıvayıp cesaretle ve kışısel butunlulukle yaşayan çabucak ogrenecek ve gelışecektır Sorumluluğu sureklı başkasına aktaran gıttıkçe kor leşecek ve gelışmesı duracaktır Davanışma: Yaşamın butunluğunden kaynaklanır Hıçbır oğe kendı başına yalıtılmış bır varoluş gostermez Yaşamın her bır ogesı anlamını dıger oğelerle kurmuş olduğu ılışkıden alır Bu ılışkılen umarsamamak, gormezlıkten gelmek yaşamı tıkar Bırey kendısını aılesınden, çalışmış olduğu şırketten, ulusundan ayrı ve bagımsız olarak değerlendırıp boyle bır anlayış içinde yaşamını surdurduğunde, onun yaşamında bırçok yuzeysellıkler, anlamsızlıklar ve aksaklıklar olacaktır Boyle bır kışı sureklı suyun akıntısına ters yuzmeye çalışan bırının yaşadığı zorlukları yaşayacaktır Blrin değeri; Bırın değerı olmadan, bırlerden oluşan butunun değerını oluş turmak olanaksızdır Her bır dakıkanın değerı olmadan, saatın, gunun, haftanın ayın, yılın, yaşamın değerını oluşturmak olanaksızdır Her bır insanın teker teker değerını oluşturmadan bır aılenın, grubun, kurumun, partının, ulusun değerını oluşturamazsınız Yukarıdakılere ek olarak lyı Duşun Doğru Karar Ver kıtabında sozunu ettığım ılkeler şunlar Koşulsuz sevgı, hakkanıyet, durustluk, sabır, onur eşıtlığı, tutarlı olma, ustun kalıte, gelışme ve gelıştırme, yardım etme, yureklendırme Gereksınmelerının, yeteneklerınm doğa kurallarının bılıncınde olan bır ın sanın anlamlı, doyumlu, dengelı bır yaşam oluşturmak ıçın atacağı ılk adım bır goruş (vızyon) gelıştırmektır Gelecek yazıda goruş gelıştırmekten soz edeceğım. 1 Manevı yaşam sozunu Ingılızce dekı spırı tual lıfe karşılığı kullanıyorum Bu konuyla ılgılı açıklamalarımı okuyucu Içımızdekı Çocuk \ıo\yı Duşun Dofjru Karar Ver adlı kıtaplarımda bulabılır 2İyı Duşun Doğru Karar Ver kıtabımda ılkeler konusunda ayrıntılı bır tartı^nu yer dlmakladır 4759