Katalog

BELGESEL SORUN YANITLAYALIM TV 2 10.00 Belgesel "Yaşam Savaşı" TV 2 10.30 Belgesel "Dünyanın Kalbf" Moğolıstan'da yaşayan ınsanlar ve coğrafı ozellıklerı tanıtılıyor TV 2 15.20 Belgesel "Bilim Dünyası" TV 2 21.15 Merhaba Çağdaş Türkiye TV 3 18.30 Belgesel "Gökkuşağı Peşinde" Kanal D 13.00 Herşeyin Başı Sağlık ATV 16.10 Belgesel "Uzaklar" 27 Ntean Cumartesi Kumdaki yıldırım renkli ışımalar SORU: Arkadaşımla kumsalda gezerken, ayak bastığımız yerlerde kuçuk, mavı ışımalar farkettık. Işımaların rengı yıldırım rengını andırıyordu ve yere ne kadar sert basarsak, o kadar çok ışık çıkıyordu. Kesınlıkle ıçkı veya uyuşturucu almamıştık, ışıklar gerçektı. Bunu açıklayabılır mısınız? Işık, kımyasal kaynaklı YANIT: Sozunu ettıgınız ışık, kımyasal kaynaklı Islak kumun ıçındekı bazı dıyato mellerın (alg turunden kuçuk canlılar) bu tur ışımalara ne 28 Nisan Pazar TV 2 0.9.00 Hayvanlar Alemine Blr Gezıntı Kaplanlann yaşamı anlatılıyor TV 2 19.20 Belgesel "Ekinox" TV 2 21.25 Belgesel " Cumhuriyete Kanat Gerenler" TV 3 16.35 Belgesel "Doğa Seruvenlerı" Star TV 02.20 Belgesel "Harikalar Yolu" TGRT 12.30 Bilım Magazın den oldukları bılınıyor Kum tanelerının arasındakı su, çok ınce fılm tabakaları oluşturur Kumda yururken uyguladığınız basınç, turbulans yaratır ve turbulans sonucunda ortaya çıkan bozuntu da ışık etkısının ortaya çıkmasına neden olur Suyun ıçınde bulunan dıyatomeller de dalgaların kırılması sonucunda ışık saçarlar Dıyatomellerın bulunduğu bır suda yu zersenız, suda bıraktığınız ız de aynı şekılde mavı ışıklar saçar Bundan bır kaç yıl once sandalla balıga çıktığım bır gece ben de benzer bır durumla karşılaşmıştım Mısınanın su yuzeyını kesmesı sonucunda ortaya etkıleyıcı ışıklar çıkmıştı Işıklar mavı grı arası bır renkteydı ve neredeyse 100 metre uzaklıktan gorulebılecek kadar parlaktı Dıyatomellerın varlığının, suyun kırlı olduğu anlamına geldıgını soyleyenler de var ama ben bu konuda fazla bır şey bılmıyorum Medyada bilim ve çarpıtmalar 4lı Tekcan j ılımın medyada sunuluşu ıncelen kdığınde ortaya uç onemlı nokta 'çıkıyor Bırıncısı, medyanın bılıme ayırdıgı yer Halen kaç qazetenın bılıme duzenlı olarak yer ayırdıgına bakıldıgın da bunun çok yetersız oldugu gorulu yor Bızı 21 yuzyıla taşıyacak gazetenın once bılım sdyfasını kuçultup sonra ta mamen kaldırması da bılımın bır gazete ıçın ne kadar harcanabılır olduğunu gostormekte Ikıncı onemlı nokta, medyanın bılımı okuyucuya/ızleyıcıye sunarken ne kadar savruk olabıleceğı Sayın Orhan Bursa lı nın bır başka gazetede buldugu or nekte oldugu gıbı, bılım haberlerı yazan bır kışının Bay Fractal dıye bır bılım ada mından bahsetmesı durumunun ne ka dar vahım boyutlara varabılecegını qosterıyor (bkz CBT, 13 Ocak 199b) Bu tur hatalara sık sık rastlamak mumkun Bay Fractal' kadar vurucu olmasa da ışte gazetelerımızden bazı omekler Hurrıyet gazetesının 17 Ekım 1994 tarıhınde bdblayan 'Seks ve Genler' adlı yazı dızısının ılk bolumu Sımon Le Vay ın 1991 yılında Scıence dergısınde çıkan makalesıne ayrılmıştı O çalışmada LeVay beynın hıpotaldmus bolgebin de yor alan INAH 3 çekırdegının boyut larının eşcınsel erkeklerde heteroseksuel erkeklere gore ıkı kat daha buyuk olduqunu bulmuştu Yazı dızısını hazırlayan Zeynel Lule ye gore 'Sımon LeVay INAH 3 çekır değının eşcınsel davranışları doğurdu ğunu soyluyordu Oysa LeVay bunu soylemıyordu hatta makalesınde, bu bulgunun sadece bır korelasyon oldu gunu ve bunun da nedensellık anlamına gelmedığını vurgulayarak ozellıkle SN Lule nınkı gıbı bır yoruma karşı uyarıyor du okuyucuyu (Le Vay, 1991 s 253) Boylece bır haberle hem okura yanlış bılgı aktarılıyor hem de bılım adamının araştırma sonuçları çarpıtılıyor Bılımsel yontemın pn temel noktalarından bırı olan nedensellık kavramının bılınmeme sınden ya da orıjınal makalenın okunmamış olmasından kaynaklanan bır ha ta Yıne Hurriyet gazetesının bır bılım haberınde şoyle yazılı "Daha geçen hafta yapılan bır araştırmanın sonuçlarına gore " Ifade edılmek ıstenen buyuk olasılıkla araştırma sonuçlarının geçen hafta yayımlandığı Bır bılımsel araştır manın başlangıcından tamamlanması na oradan da yayımlanmasına kadar geçen surenın uzunlugunu yanı bılımsel araştırma surecının nasıl ışledıgını bılen bırının yapmayacağı bır hata Cumhurıyet Kıtap Ekı'nın Vıtrınde kıler bölumunde Scott Rogo'nun Parapsıkolojı adlı kıtabının tanıtım yazısın da bu bılım dalının son 50 yıldır tutarlı bılımsel verıler elde ettığı ıfade edılıyor Vıtrındekıler bolumu kıtapları genelde arka kapaklarındakı yazılar ıle tanıtsa da bılımsel duşunceyı onemseyen bır gaze te parapsıkolo|i konusunda yazılmış bır kıtdbı tanıtırken daha ozenlı davrana maz mıydı? En azından bu bolumlerın kıtaptan doğrudan alındığı kı bunlar kı • tabın arka kapagından, 7 ve 129 sayfalarından doğrudan alınmıştır belırtılemez mıydı? Ve Van Canavarı Milliyet qazetesındekı haberde bır araştırmacının kay naklarına dayanılarak Van Canavarı ıle Loch Ness canavarı arasındakı benzerlıge dıkkat çekılıyor ve canavar Nes sıe nın varlığıyla ılgjlı tartışmalann hâlâ surdugu belırtılıyor Aslında bu olay bır sure once açıklıga kavuşmuştu Nes sıe nın varolduğuna daır en onemlı "kanıtlardan' bırı olan 1934 tarıhlı o hepı mızın bıldığı fotoğrafın aslında oyuncak bır denızaltıyd monte edılmış tahta bır canavar modelının fotoğrafı oldugu bır sure once ' ıtıraf edılmıştır" layıcısı Pınar llkkaracan a gore "Çağı mızda, kafayla beden arasında ozellıkle entelektuellerde bV kopukluk soz konu su Bızım amacımız beyınle bedenın butunlugunu saglamak ' Bu tur ıddıaların ve boylesıne her derde deva bır terapının en azından ne kadar tartışmalı olabı lecegını ve bu nedenle de haberın sunuluşunda daha dıkkatlı olunması gerektığını dergının edıtorlerının bılmesı gerek tığı duşunulebılır Ancak, Nokta dergısının bu ve benzerı konulardakı haberlerı ıncelendıgınde yaklaşımlarının genel olarak objektıflıkten uzak oldugu gorulur En son ornek ıse Kanal D nın yenı programı "Sınır Ötesı". Milliyet gazete sındekı bır tanıtım/haberde sunucu bayanın porgramın parapsıkolojık olaylara yer verdığı" ve 'tum olayları bılımsel verıler ışığında değerlendırmeye çalıştıklarını" be lırtmış Oysa 9 Nisan 1996 akşamı yayınlanan ıkıncı progra mı ızleyenler hıç de oyle olmadığını gorduler Aksıne tum haberlerde bılımsellıkten ve tarafsızlıktan uzak, yalnızca tek bır haber ya da tek bır kışının deneyımlerı uzerıne te mellendırılen ve sadece sunu lan olayların doğaustu olduguna daır "kanıtları yansıta rak sunulan bır program vardı Ben sadece bır ornek ıle yetınecegım Derınkuyu Kay maklı yeraltı şehırlerının kımler tarafından yapıldıgı hakkında yorumlar "Buralarda Hırıstıyanlar yaşamış, ancak bu şe hırlerı onların ınşa ettıgıne da ır hıçbır kanıt yok Bu ıster ıstemez akla bu şehırlerı Atlastıslıler'ın ya da Mu luların yaptıklarını akla getırıyor Işte Sayın Berna Laçın'ın sozunu ettıgı bılımsel anlayış bu olmalı Aslında sorun elbette, bu konuların haber ya da programlara konu olması değil Sorun yukarıda gorulduğu gıbı bunların tek taraflı, sansasyonel abartılı yanıltıcı bır bıçımde sunulması Carl Sagan'ın kısa bır sure once normaldışı go runen olayları bılımsel yontemlerle ınceleme amacı olan CSICOP (Commııtte for the Scıentıftc Investıgatıon of the Claıms of the Paranormal) toplantısında söyledığı gıbı televızyonun bılıme yapacağı en onemlı katkılardan bırısı bu konularda tarafsız, o anda elde olan bılım sel gerçeklerı yansıtan ılgınç programlar yapması olacaktır Bakalım, hıçbır TV kanalı bu konularda gerçekten aklın yolunu ızleyerek, bılımsel verılere dayalı bır program gerçekleştırebılecek mı' Boyle bır ortamda nıtelıklı bılım gazetecılerıne, televızyoncularına gereksın memız oldugu açıktır Onlar, bır yandan bızlerı yenı bılımsel bulgulardan, gelış melerden haberdar ederken bır yandan da "bılım hafıyelığı' yaparak bılımsellığın ve bılım dışılığın ne oldugu konusunda da kamuoyunu ve meslekdaşlarını bılgılendırme gorevını ustlenmelıdırler 29 Nisan Pazartesî TV 3 11.30 Belgesel "Mozaik" TV 3 14.00 Belgesel "Hayvanlar Dünyası" Belgeselın bu bölumunde dünyanın nadır rastlanan Galapagos Adalarındakı canlılar tanıtılıyor TV 3 15.15 Belgesel "Barok Çağı" TRTINT 12.30 Belgesel "Beş Şehir" 30 Nisan Salı TV 3 11.35 Belgesel "Ormanlar, Ormanımız"" TV 3 12.30 Belgesel "Denız" Belgeselın bu bölumunde Rusya'dakı Murmask bölgesınde tehlıkeden soz edılıyor Ikıncı kısmında Kuzey Kutbu yakınlarında bır buz kutlesıne sıkışıp mahsur kalan Antartıka teknesının hıkayesı ele alınıyor 1 Mayıs Çarşamba TV 3 11.35 Yerli Belgesel "Anadolu'da Bahar" TV 3 12.30 Belgesel "Trenler Diğerleri Gibi değil" Bırmanya'nın doğal guzellığı eşlığınde Budızm anlatılıyor TV INT 12.30 Belgesel "Uygarlıklar Ülkesı Anadolu" 2 Mayıs Perşembe TV 1 17.30 Belgesel "Mekânlar ve Zamanlar" TV2 19.20Çevre TV 3 11.30 Merhaba Çağdaş Türkiye TV 3 12.30 Belgesel "Düş Değil Gerçek" TV 3 13.30 Belgesel "Hayvanlar Dünyası" Kalıfornıya'dakı bır kopek kuaforu tanıtılıyor TV 3 19.00 Belgesel "Buluşlann Dergisi" TRT INT 12.30 Belgesel "Sözün Bıttiği Yer" Bılımsel gerçeğe ne kadar yakın! Uçuncu ve belkı de en onemlı konu ıse medyanın bılınçlı (ya da tıraj/ratıng kaygısı ya da başkd bır nedenle) bır bı lım karşıtı tercıhı yansıtan haberlere ve proqramlara gıtgıde daha fazla yer ver mesı Ya doga yasaları ıle açıklanabılen olaylar doğaustu olarak tanımlanıp, san sasyonel/yanıltıcı bıçımde sunuluyor ya da hıçbır bılımsel dayanağı olmayan konular sankı kabul goren sıradan konu larmışçasına yansıtılıyor Bunlardan da bırkaç ornek biralayalım HBB TV kanalında haftaıçı her gun yayınlanan 2'den 4'e programına duzenlı olarak katılan telefalcılar ızleyıcılerın geleceklerıne ılışkın tahmınlerını sunarken Flash TV de yayınlanan FlashKadın programında yer alan Tele Karakter bolurnundekı okuyucusu bayan da Turkçe'nın altını ustune getırerek, gayet muğlak ıfadelerle karakter analızı yapıyor Programları arayanlar arasında avukat vb gıbı unıversıte mezunlarına rastlanması ıse olayın en duşundurucu yonu Ocak 1995 tarıhlı Nokta dergısınde • kı bır haberde "Body VVorkshop Theraphy" adlı tedavının kışılerı yenıden doğmuşçasına rahatlattığı, hatta nevro tıklere ruh saglıqı kazandırdığı ılerı suruluyor Bu terapının ulkemızdekı ılk uygu 3 Mayıs Cuma TV 1 17.30 Bu Toprağın Sesı TV 3 11.35 Yerli Belgesel "IndereBallıca Mağarası" Mağara ve çevresı tanıtılıyor TV 3 14.30 Belgesel "Road The VVar" TRT INT 12.30 Belgesel "Izlenımler" 47570