Katalog

UÇUŞ PSİKOLOJİSİ Uçuş sevdası Insanları uçmaya iten etkenler nedir? Uçucuların özellikleri neler? Sanatçılar uçmalı mı? Muzııjfer Çeiingiiç* ntonin de SaintExupery askerlı ğini yaparken havacılığa ilgi dulyarak 1926'da pılot oldu. 1943 yılında Fransız Hava Kuvvetleri'nde pilot olarak savaşa katıldı; 31 Temmuz 1943 günü "Lightning P38" tipi bir uçakla Akdeniz üzerinde uçarken esrarengiz biçimde kayboldu, denize gömüldü... Küçük Prens, Gece Uçuşu gibi eserleri olan Exupery; "Tanrı uçuşta her an canımı alabilir, böyle olursa kesinlikle ağlarnayacağım..." demişti. Martı kitabının pilot yazarı Richard Bach da hemen hemen benzer sözler söylüyor; "Uçaklar arasıra düşebijir, pilotlar ölebilir, fakat bir pilot için uçuş daima çok ılginçtir, tehlikeli değildir" Uçuş sevdalılarına böyle sözler söyleten, uçuş risklerini görece hafıf algılamalarına yol açan güdüler nelerdir? Rahat, stressiz bir dünya arayan sıradan insandan farklı olan psıkolojı nedir? Uçucu kimdir? A Patolojik nitelikte olmamak koşuluyla uçuş motivasyonu, uçuş streslerinı ve risklerini tolere etmede vazgeçilmez bir unsurdur; bu olmaksızın bir pilotun uzun erimli ve etkin uçuşlar yapması mümkün değildir. retmeye bayılmazlar... Zayıflığı asla kabul etmezler; ana kucağı veya psıkiyatrist kanapesinın kendilerine çok yabancı olduğunu düşünürler. Sayaş pilotu, cesur, maceracı ve romantik bir çızgı roman kahramanı olan "Heman" figürüne benzetilmiştir. Genç ve kanı kaynayan "hotpilot", zor ve riskli görevlerin gönüllüsüdür; gücünü, dayanıklılığını ve erkekliğini kanıtlamak güdüleri içindedir. llginç bir nokta da, polis, komando, futbolcu, rallici, cerrah kişilik özelliklerının pılota olan benzerliğidir. Bunlar da avcı jet pilotu gibi, eylemci, mücadeleci, cesaretli, agresif, dışadönük, girışken ve rekabetçi kişilerdir. Bayan pılotların ise benzer nitelikler taşımakla birlikte, kadınsı özellıklerını korudukları da araştırmalarla belirlenmiş bir bilgidir. Pilot Kişilik özellikleri , Maço bir insan mı? iki, kırmızının yarattığı etki ve yeşilDüşük sıcaklığa doğru sırasıyla, zenin, merdivenler ve gökyüzünden sona, bınanın iki yanındaki ormanlık alan düşünülebilir. Bu arada, diğer bir mer<ez olan kapı çevresindeki mimari ele•nanlarda da gözlerımiz, açıktan koyuya doğru gezinmektedir. Buraları da ortaya, jstten yaklaşan sıcakhk bölgeleri olarak ı/arsayılabilir. "Deniz Manzarası" Renk bazında benzer bir etkiyi, Andy I/Varhol'ün "Deniz Manzarası" adlı tabosunda da yakalamamız olasıdır. ön alanda yer alan iki kayıktan soldaki, kırmızının yarattığı etki ve yeşille oluşturduğu kontrast dolayısıyla, resmin yüksek sıcakhk bölgesidir. Daha sorıra, arka plandaki ev, kapladığı alan ve sıcak rengi • itibarıyle vuruçu bir etkiye sahiptir. Gözlerimiz daha sonra, aşağıdaki kayığa yönelmekte, alt kısımdakı kırmızıdan sonra kayığın üstündeki açık renk bölge, gökyüzündekı bulutlarla yakınlık oluşturmaktadır. Bu kayığın dıreklerının yarattığı etki, bu vurguyu daha da artırmaktadır. Gözlerimiz yaratılan kontrastın atkisiyle, daha sonra da. kuşları fark etnektedir. Bulutları, hacim ve hareketeriyle orta sıcakhk bölgesi olarak algılarsak; bu sıcakhk gradyantının altında yer alan bölge; kayıkların altındaki açık renk ekedir. En son olarak da gözlerimiz, gök/üzundekı koyumat bölgelerde gezinnekte ve en düşuk sıcaklık bölgesı Dİarak da, yerdekı koyuluklarda, bu süreci tamamlamaktadır. Kaynakça (1) Lowry B, "Sanatı Görmek, T.lş 3ankası Kultur Yay. 119. (2) Çengel Y.A., Boles M.A., "Therııodynamıcs, McGrawHıll Int. Ed., 1989 * Dokuz Eylül Üniversitesi Makine Mühendisliği Bölümü Bu özelliklerden bir bölümü yanyana getırildiğinde canlandırılabilecek olan imaj, pilotun maço bir insan mı olduğudur; belki şahinlik söz konusu edilebilir ama maçoluk bir pilot için istenmeyen bir özelliktir. Ayrıca önemli bir ayrıntı da, savaş pilotunda bulunması gereken saldırganlığın (agresivite), düşmanca (hostıl) nitelikte olmadığıdır. Keza yukarıdaki ifadelerde yer alan "itaatten hoşlanmama tuturnu", pilotun dısiplinsizliğiyle değıl. boyun eğici olmayan inislyatifli bir insan oluşuyla; "birçok kişiUçuş Motivasyonu sel kaza ve yaraUnsurları lanmalar geçirmiş oluşu da, sakarhkUçuş psikolojisiyle ılgıli la değıl, risk alayazılarda öncelikle insabilme cesaretiyle nın yeryüzünde yaşamak ilintılı olarak yoüzere dizayn edilmiş bir rumlanması gerecanlı olduğu, uçmaya ken nitelıklerdir. uygun fiziksel donanımı Gene sanıldığının olmadığı gibı, ırtıfaya çıkaksıne olarak pitıkça fizyolojik zaafiyetlelotlar fazla çapkın re düştüğü ışlenir. Buna ınsanlar değildirUçmayı tutkun sanatçılardan Korhan Abay ve Onno Tunç. Onno bu rağmen ınsanoğlu yüzler. Çoğunlukla da yıllardır gözünü göklertutkuyu yaşamıyla ödedi. k çocuğu babağ bb kız den hiç ayırmamış, kasıdırlar. nat takarak, beline fişekler bağlayarak, her birının ayrı kişilik renkleri olmakla balonlara bınerek uçma denemeleri yapbirlikte ortak paydalarında havacılık sevYanlış Uçucular mış, sonunda mekanize uçuşu gerçekgısı bulunmaktadır. Fakat kişilik yapısı leştırmış, hatta uzayı fethedebilmiştir. analizleri daha çok bu havacılık zinciriUçucu yetenek ve kişilik özelliklerine Konunun psikolojik boyutu ve uçma nın bırincı halkası olan pilot için yapılsahip olmasa da bir insanın pilotluğa arzusunun kökenındeki unsurlar şu bimıştır ve prototip olarak askeri jet piloheves duymasına bir engel yoktur. Hatta çimde açıklanmaktadır: Uçuş, serüvenh tu ahnmıştır. Pilot kışiliğinin mutlak sabigençlerın havacılığa özendirilmeleri, pive erkekçe bir oyunspor karışımıdır. telerini belirlemek ve her pilotta bunlar lotluğa teşvik edılmelerı gerekır; ancak Vahşi bir ata, azgın bir boğaya veya falvardır ve olmalıdır diyebilmek mümkün bunun amacı, çok sayıda hevesli arasın lusa benzetilen uçak, gerçek anlamda değilse bile, konu uzerınde yapılan araşdan bu ışı en lyı yapabilecek yetenekte da uçma yeteneği olan süper bir makıtırmalarda uçuşa heves duymaktan öte, olanların seçilmesidir. Nasıl ki uzaya gıtnedir ve ona kumanda etmek tarifsiz bu işi meslek olarak benımsemış ınsanme arzusu gösteren herkes değil, sadedoyumlar verir. ların kişiliklerinde bazı ortaklıklar gözlence en uygunlar astronot olabılıyorsa, Bu açıdan uçuş eksibisyonistik sekmıştir. cıddi kuruluşlar da ticari amaçla belirli süel güç ifadesıne hızmet eder. Aşağıda sıralanmış olan nitelikler, bir eğitimden geçen ve yüksek kurs ücÇocukların sahncakta sallanırken dauçucuiuğa rastlantılarla girip tutkusuz retı ödeyen her hevesliye uçuş sertıfikaha hızlı ve daha yükseğe çıkmak isterbiçimde sürdüren kışilerı hariç tutarak sı vermezler. Çünkü uçucuiuğa heves cesine hızlanmaları sırasında yaşadıkları belırlendı. Ancak bunların çoğuna uyum duymak başka şeydir; hevesli ama yeteheyecan, başkalarını geçmenin tadı mıgöstermediğı halde, uçuş sevdası ve pıneksız, bilgisiz, sağlıksız ve disıplınsız dır, yoksa bu sırada salgılanan adrenalılota] başarısı yüksek kişiler de var. Pilot kişilerin gökyüzünde seyyar bir mayın nin verdiği coşku mudur bilinmez. kişilik yapısına ait bellı başlı özellıkler gibi dolaşarak başka ınsanların yaşamYaşama meydan okumak, ölümle oyşunlardır; aktif, enerjik, maskülen, dılarını tehdıt etmeleri başka bir şeydir. namak ve başka korkuları, eziklıklerı şadönük, sempatik, şakacı, eksibisörneğin sanatçı stereotipi, pilotajdan nötralıze etmek, büyülü heyecanlar veriyonistik, agresif, eylem yönelimli, tehçok şairane davranışlara daha yakınken yor olmalıdır. likeye cesaretli, dominant, impulsif, ve kuramsal olarak bir müzisyenın uçBelkı de ölümle ilgilı tüm beşerı duyrekabetçi, zeki, kararlı, bağımsız, yemayı sevse bile pılot olması beklenegularını aşagıda bırakarak sınırsız goknilikçi, alloplastik (kendini çevreye uymezken, mevcut örnekler bu kişilerin yüzünde özgürce uçarken insanüstülük, durmaktan çok, çevresını kendisıne uysanki yanlış adreste bulunuyor olduklarıilahlaşma ve transandans (aşkınlık) dudurmaya çalışan), takım oyuncusu, nı düşündürmektedir. Ya bu örnekler yumları (yanılsamaları) yaşamaktadır... duygusallık ve entlektüellikten kaçıyanlış pılotlardır, ya da ahşılagelmiş roYerçekımıne pes etmış insanlara karnan, yönetilmekten ve itaatten hoşmantik sanatçı tipı değişmekte ve çağşılık, gökçekıminın cazıbesıne kapılmış lanmayan, vs. daş pop sanatçısı heyecan arayışını pilotlar için uçuş, günlük yaşamın moPılotların ozgeçmişlerinde genellikle göklerde sürdürmektedır... Şüphesiz asnoton sıglığından ve sıkıntılarından kaçilk doğan veya en büyük erkek çocuk lolan üç boyutlu hareket ortamında emmak anlamına da gelebilir; savaş sımüolmaları dikkat çekmıştır. Ayrıca müniyetle becerılen bir uçuştur; bunu bir lasyonunu yaşayarak agresyon deşarjıkemmel fiziksel sağlık, ortalamanın üs"tayyare şoförü" gibi degıl, ustaca yana da fırsat veriyor olabilir... tunde başarılar, bırçok kışısel kaza ve pabilen kışıler karşısında tüm kuramsal Kahramanlar kulubunun uyesı bir şöyaralanmalar geçirmiş olma, göğüs göspekülasyonlar boşa çıkacaktır. valye olmak az bir doyum değildir. Belki guse mucadeleye dayanan kolektıf Sonuç olarak, bir tarafta sadece sedaha negatıf güdüler olarak, pılotluk kasporlara (futbol, basketbol, boks, güreş yahat zorunluluklarıyla uçaga bınıp onun riyeriyle yüksek prestıjh, sıradışı bir kımvs.) yatkınhk gibı özellıkler de öne çıkdışındaki uçuş etkinliklerini çılgınlık lik ve dolgun ucret kazanma peşinde olmıştır. Pilotlar erkek arkadaş gruplarında sayanlar, dığer tarafta bu yola baş koyması da mümkündur. Hatta uçuş motıgenellıkle daha rahattırlar, evlerınden ış muş uçuş sevdalıları vardır vasyonunun kontrollu bir ıntihar güdüsü nedenıyle ayrı kalmayı lyı tolore ederler. ve kontrfobik tutumla ılgıli oldugu da ıleterlıklerını gıyıp, sobanın yanında eşıyle Doç. Dr. Hava Hastanesi Eskişerı sürülmüştür. birlikte çay ıçerek pembe TV dızısı seyhir Bıhndığı gibı uçuculuk mesleği sadece pılotlardan ibaret değildir; baloncudan astronota kadar olan bir spektrumda paraşütçü, planörcü, hostes, uçuş doktoru, uçuş mühendisi, seyrüsefer ve silah sıstem operatörleri, kuleci, bakım teknisyeni vs. bulunmaktadır. Bunların 4747