Katalog

FİZİK Enerji akışının yüksek sıcaklıktan düşük • sıcaklığa doğru olması gibi gözlerimiz de bir resmi etkiyoğun bölgeden düşük yoğunluklu bölgelere doğru tarar. Tahsin Başaran * Inerjinin korunumu ilkesi veya termodinamiğin birinci kanunu, enerIjinin yoktan var edilemeyeceğini veya vardan yok edilemeyeceğini ancak işlem sonucunda bir formdan dlğer bir forma dönüşebileceğini belirtmekte.fakat işlemin yönüyle ilgili bir sınırlama getirmemektedir. Termodinamiğin ikinci kanunu, işlemin belirli bir yönde oluşması gerekliliğinden hareketle, birinci kanunu tamamlar. Bir fincan sıka kahveden, görece soğuk odaya olan enerji kayıp miktarı, termodinamiğin birinci kanununa göre, ortam havasının kazandığı enerji miktarına eşittir. Termodinamiğin ikinci kanunu çerçevesinde de, ısı kaybı, sıcak kahve Resme bakışımızı Termodinamik Ki mu duzenliyor? den soğuk odaya doğru olacaktır. Bunun tersi bir durum düşünülemez. Isı transferi yüksek sıcaklık bölgesinden düşük sıcaklık bölgesine doğru oluşacaktır. Bu durum, ısıl denge oluşuncaya; iki bölgenin sıcaklıkları eşitleninceye kadar devam eder. Bu süreç içerisinde, yüksek sıcaklık bölgesinden düşük sıcaklık bölgesine doğru, değerleri gittikçe düşen sıcaklık gradyantları oluşacaktır. Bir odadaki sobayı merkez alıp, bu bölgedeki görece yüksek sıcaklıktan, odanın diğer bölümlerine doğru değeri düşen hayali sıcaklık eğrileri çizmek olasıdır. Gözlerimiz, bir resmi izleme sürecinde, renklerin, ışıkgölgenin, hareketin ve formun etkisiyle, tuval üzerinde hiyerarşik bir sırayla gerinir Ru durum, çok sa Andy Warhol'ün "Deniz Manzarası" adlı tablosunda ön planda yer alan iki kayı le oluşturduğu kontrast dolayısıyla, resmin yüksek sıcaklık bölgesidir. de resimlerden, karmaşık olanlara kadar geçerlidir. Izlenen yollarda, kişi bazında bazı farklılıklar olsa da içtepisel olarak gelişen bu olgu temelde benzerdir. Resimde, böylesi farklı ağırlıklardaki kısımlar; sanki, değişik sıcaklıklardakı bölgeler gibidir. Enerji akışı, nasıl yüksek sıcaklıktan düşük sıcaklığa doğru oluyorsa, gözlerimiz de resim üzerinde, etkiyoğun bölge(ler)den, daha düşük yoğunluktaki bölümlere doğru kayacaktır. bölgeler de, sıcaklığın biraz düştüğü yerler olarak düşünülebilir. Böylece, ön taraftaki grupla, tapınak arasında bağlantı kurulmuştur, Tapınak, işleniş biçemiyle; bağımsız, kendine yeten bir bölüm olarak bütün içinde yer alırken, figürlerle arasıdaki mesafenin belirginleştirilmesiyle, öndeki figürlerden ayrılır; fakat varlığıyla resme hükmetmez. Bununla beraber, tapınak, arka plandaki basit bir ayrıntı da değildir; resimde, öndeki figürlerle eşit öneme sahiptir. Izleyicinin bakışı, genelde iki bölge arasında sürekli gezinirken, özelde ise, tapınak kapısıyla, yüzük arasında gidip gelmektedir. Böylece resmin diğer merkezi, tapınağın ortasındaki açık kapı olmaktadır. Tapınak kapısı da, birinci ka Raffaello v ' • •• •* Raffaello'nun "Bakire'nin Evlenişi"nde, mekân, ön, orta ve arka plan olarak düşünülmüştür. Ön plan, üç grup insandan meydana gelirken, orta planda, insanlarla birlikte, tapınağa kadar olan bölge yer almakta; arkada ise tapınak bulunmaktadır. Raffaello'nun "Bakire'nin Evlenişi"nde, mekân, ön, orta ve arka plan olarak düşünülmüştür. ön plan, üç grup insandan meydana gelirken, orta planda, insanlarla birlikte, tapınağa kadar olan bölge yer almakta; arkada ise tapınak bulunmaktadır. ön planın merkezinde, Meryem, Rahip ve Yusuf'un oluşturduğu grubun her iki yanında; Meryem'in arkasındakiler kadın, Yusuf'un arkasındakiler ise erkek olmak üzere, iki ayrı grup daha vardır. Ondeki figürler, yarım daire oluşturacak şekilde düzenlenmiş, en önde boş bir bölge bırakılarak, izleyici de resmin içine çekilmeye çalışılmıştır. Resmin sağında yer alan, değnek kıran genç de, izleyici ile oluşan ilişkiyi kuvvetlendirici dığer bir etkendir. Böylece, Meryem, Rahip ve Yusuf daha belirgin bir kişilik de kazanmışlardır. Yusuf'un elbisesıyle pelerini arasındaki ton kontrastı, sol ön plandaki figürün kıyafetiyle dengelenmiştir. Bu ilişkiyle birlikte, izleyici, ön plandaki figürleri izleyerek, kendisinin de oluşturduğu bir halkanın içine bir kez daha girmektedir. Resmin merkezı, şüphesız ki ön plandaki figürlerin çoğunun bakışlarının yöneldiği yüzüktür. üolayısıyla, sıcaklığın en yüksek olduğu, izleyici bakışlarının ilk önce yöneldiği bölge de burasıdır. Hemen altta, sert bir açıkkoyu kontrastı oluşturan rahibin kuşağı dikkati çekmekte, daha sonra da izleyicilerın bakışı, rahibin eğik başı ve özellikle de şapkasındakı açık renk çızgiye yönelmektedir. Bu G özlerimiz, bir resmi izl sürecinde, renklerin, gölgenin, hareketin ve mun etkisiyle, tuval üzerinde I rarşik bir sırayla gezinir. dar olmasa da, ikinci bir yüksek sıcaklık bölgesi olarak düşünülebilir. Resmin iki bölümündekı bu iki merkez, her ne kadar iki bağımsız kısım yaratıyorsa da, bu iki merkezin aynı doğru üzerinde yer almasıyla, bağlantı, yine de sağlanmıştır. Bu bölgelerden sonra, renk, hareket ve bütün içersindekı pozisyonları itibariyle, Meryem ve Yusuf; üzerlerindeki sıcak renkler önceliklı olmak üzere, orta ile yüksek sıcaklık arası bir bölgeye yerleştirilebilir. Sonrasında da, Meryem'in arkasındaki kadınlaıın kapladığı alan ve üzerlerindeki sıcak renklerin etkisiyle, ilgımız, öncelıkle buraya kadar, sonra da Yusuf'un arkasındaki gruba kaymaktadır. Orta sıcaklıkta olduğu varsayılabilecek bu bölgelerden sonra; arka plandaki ınsanların oluşturduğu bölgeler, ortanın altındakı sıcaklık değerlerine karşılık gelmektedir. 474 6