Katalog

BELGESELLER ILGINÇ SORULAR TV 2 10.00 Belgesel "Yaşama Savaşı" TV 2 10.30 Belgesel "Dünyanın Kalbi" TV 2 15.20 Belgesel "Bilim Dünyası" TV 2 21.15 Merhaba Çağdaş Türkiye TV 3 18.30 Belgesel "Gokkuşağı Peşınde" Kanal D 13.00 Herşeyın Başı Sağlık ATV 16.10 Belgesel "Uzaklar" 20 Nisan Cumartesi Nasıl saydam buz yapılır? SORU: Saydam buz nasıl elde edilir? Evımdekı buzdolabının urettığı buzların ıçınde hep kabarcıklar oluyor. Filtreden geçırılmiş ve kaynatılmış su kullandığım zaman da durum pek farklı olmuyor, bır turlü reklamlardakı gıbı saydam buzlar uretemıyorum. YANIT 1: Evlerde kullanılan buzdo laplarında uretılen buziarın kabarcıklı olmalarının sebebı musluk suyunun %0 003 oranında hava ıçermesıdır Buzluğa yerleştırdığınız buz kalıplarının ıçındekı su sıcaklığın donma noktasının altına ınmesıyle kenarlardan krıstalleşmeye başlar Bu ılk oluşan krıstaller saf buzdur ve çok az hava ıçerırler, zıra hava, buzun ıçınde çok zor çozunur Donmanın bu evresınde, hava, suyun henuz donmamış olan kısmında çozunmÖş olarak bulunur Sıcaklık ,0 0024 dereceye duştukten sonra, sıvı haldekı su en çok %0 0038 oranında hava ıçerebılır bu noktada yenı bır reaksıyon başlar Su dondukça, hava ortamdan dışaıı zorlanır ışte kabarcıklar da bu sırada ortaya çıkar Buz makınelerınde saydam buz uretılırken kalıpların uzerınden sureklı olarak su geçırıhr Bır seferde sadece çok kuc.uk mıktarda su donar suyun gerı kalan kısmı, ıçındekı kabarcıklarla donmadan gerı çekılır ve aynı ışlem otomatık olarak defalarca yınelenır Buz ıstenılen buyukluğe ulaşınca yıne otomatık bır mekanızmayla dışarı atılır Televızyon reklamlarında görduğunuz hoş gorunuşlu saydam buzlar bu tur makınelerle uretılırler Evlerde kullanılan buzdolaplarında boyle buzlar uret mek mumkun değıldır YANIT 2: Su 4 derece sıcaklıkta en yuksek yoğunluğuna ulaşır Bu sıcaklığın altında donma noktasına yaklaştıkça yogunluk duşer Buzun ıçınde hava kabarcıklarının oluşmasının nedenı soğumanın çok hızlı olmasıdır Hızlı soğuma, suyun çeşıtlı kısımlarının farklı sıcaklara sahıp olmasına neden olur (tıpkı kışın donan göllerdekı gıbı) Buz genellıkle suyun ust yuzeyınde oluşmaya başlar çunku suyun daha sıcak ve daha yoğun olan kibtnı dıbe çoker Suyun sıcaklık yonunden kendı ıçın de bu şekılde parçalara ayrılmasına, bır de ust yuzeyın soğuk ortamdan çok fazla etkılenmesı eklenır Sonuç olarak suyun değışık kısımla rı, sıcaklıkla bağlantılı olarak farklı oranlarda genleşırler Bunun sonucunda kabarcıkların oluşması kaçınılmaz dır Yuzeyde bulunan buz tabakası nedenıyle havaya karışamayan kabarcık lar buzun ıçınde kalırlar Kabarcıksız buz elde etmek ıçın suyu çok yavaş soğutmak gerekır Soğuma yavaş olursa, su, sıcaklık yonunden homojen kalır ve hava kabarcıkları da yuzeydekı buz örtusu oluşmadan havaya karışabılırler YANIT 3: Su, çözunmuş gazlar ıçe rır Donma başlayınca bu gazlar su yun dışına ıtılırler, donma ışlemının sonunda bu gazların bır kısmı kabarcık olarak suyun ıçınde kalır Saydam buz elde etmek ıçın soguk suyu değıl sıcak suyu dondurmanız gerekır Sıcak su daha az gaz ıçerır Buzdolabınızın gucunu azaltmanız da saydam buz elde etmenıze yardım edebılır Bu şekılde, donma tamam lanmadan once gazların suyun ıçınden havaya karışmalarına zaman tanımış olursunuz Ben butun bu soyledık lerımı uygulayarak evdekı buzdolabımda saydam buz elde etmeyı başardım 21 Nlsan Pazar TV 2 0.9.00 Hayvanlar Alemine Bir Gezinti TV 2 19.20 Belgesel "Bilim, Teknolojı ve Biz" TV 2 21.25 Belgesel " Cumhunyete Kanat Gerenler" TV 3 16.35 Belgesel "Doğa Seruvenlerı" Star TV 02.20 Belgesel "Harikalar Yolu" TGRT 12.30 Bilim Magazin Flash TV 16.30 Belgesel "Sürüngenler" 22 Nlsan Pazartesi TV 2 20.35 Belgesel "Sozun Bittiği Yer" TV 2 21.20 Belgesel "Uygarlıklar Ülkesı Anadolu" TV 3 11.30 Belgesel "Mozaik" TV 3 14.00 Belgesel "Hayvanlar Dünyası" Belgeselın bu bolumunde Galapagos Adaları ndayaşayan ve dunyada ender rastlanan canlılar tanıtılıyor TV 3 15.15 Belgesel "Barok Çağı" Izmip'de hava kirliliği araştırması Adem Kızılkava*, Fethı Dogcın** H 23 Nisan Salı TV 3 11.35 Belgesel "Ormanlar, Ormanımız"" TV 3 12.30 Belgesel "Denız" Asya ve Avrupa kıtasını bırbırıne baglayan Istanbul kentı ve balıkcılık konu edıhyor Istırıdye nasıl yetışıtırılıyor7 24 Nisan Çarşamba TV2 19.25Bilımlelçlçe TV 3 11.30 Yerli Belgesel "Avşar Düğunu" TV 3 12.30 Belgesel "Trenler Diğerlerı Gıbı Değil" Guney Amerıka'nın Bolıvya bolgesı ıle dünyanın en yuksek gemı trafığıne uygun golu Tıtıkaka anlatılıyor TV 3 19.00 Belgesel "Fransız Devrim Tarıhı" 25 Nisan Perşembe TV 1 17.30 Belgesel "Mekânlar ve Zamanlar" TV 2 19.20 Çevre Panell TV 3 12.30 Belgesel "Duş Değıl Gerçek" Congo ırmağında seyahat, Fransız koylulerının Alp Dagları nda kuru ot toplamalan Moskova Hıpodromu'nda at yarışı ve bahısçılerı TV 3 19.00 Belgesel "Buluşların Dergısi" Çoplerı dolduran atıkların ekonomıye yenıden kazandırılması ıçın Avrupa ulkelerı ve Amerıka da yapılan çalışmalar hakkında bılgı verılıyor 26 Nisan Cuma TV 1 17.30 Bu Toprağın Sesi TV 3 11.30 Belgesel "Altaylar" TRT INT 12.30 Belgesel "Izlenimler" TRT AVRASYA 13.20 Belgesel "Töremiz Dilimız" ava kırlılığı, çevre ve ınsan sağlığını tehdıt eden çağdaş yaşamın bır dokusudur Hava kırlılığı temel olarak durgun hava (termal ınversıyon) ve fotokımyasal hava kırlılığı olarak ıkıye ayrılır Hava kırlılıgının en buyuk nedenı fosıl yakıtların yanma ışlemıdır Yanma reaksıyonu meydana geldığınde yakıttakı hıdrojen ve karbon havanın oksi|enıyle bırleşerek ısı, ışık CO2 ve su buharı oluşur Yakıtın saf olmaması ya da yanma derecesının çok yuksek ya da çok duşuk olması gı bı nedenlerle CO, SOx, NOx, kul ve yanmayan hıdrokarbonlar yan urun olarak oluşur ve bunlar havanın kırletıcılerıdır Atmosfere yeterlı zaman verılırse otoepurasyon yolu ıle kendını temızleyebılır Bu mekanızmalar, dıspersıyon, dıfuzyon dılusyon, yağmur, kar gıbı meteorolojık koşullar dıkey ve yatay hava akımları oksıdasyon ve kuruma, guneşın ultravıyole ışınlarıdır Hava kırlılığı, ınsanlıgın gelışımıne ve sanayıleşmeye bağlı olarak değışık ulkelerde 1272 yıllarına kadar gıden bır geçmışe sahıptır Hava kırlılıgının ınsan sağlığı uzerıne etkılerı ruhsal ve organık olabılır Ruhsal etkı, kırlı havanın ınsana verdıgı sı kıntı ve fena kokularla ılgılıdır Duşuk sevıyelerdekı kırlılığın organık etkısı, akut ve kronık olmak uzere, goz yaşarması ve ust solunum yollarında tahrışlerle tezahurlerın gorulmesıdır Kırlılığın yuksek sevıyelerınde ıse kalp ve akcığer hastalıklı, 55 yaş uzerı hastalarda ağırlaşmalar ve 500 ug/m3 uzerındekı kırlılıkierde ıse, bu hastalarda yuksek mıktarda olumler gozlenmektedır Bu yazıda, Izmır ın hava kırlılığı profılını belırlemeye çalışarak Izmır'de ha va kırlılıgının nereye doğru gıtmekte olduğuna dıkkat çekmek ve Turkıye'dekı en buyuk beş şehır arasında Izmır'ın konumunu mukayese etmek amaçlan mıştır Izmır'ın oncekı yıllara aıt hava kırlılığı artış ılışkısı de ortaya konulmuş olup, kırlılık duzeyının yıllar ıtıbarıyle dıger ıllere gore hafıf bır yukselme gosterdığı anlaşılmaktadır Sonuçların ışığında, lyıleştırıcı onerıler de getırılerekizmır halkının daha te mız ve saglıklı bır ortamda yaşamasına katkıda bulunmak hedefı de gozetılmıştır Tablodan da goruleceğı gıbı, 19891994 yılları arasında Izmır ıl merkezın de SO2 ve duman değerlerının en yuksek olduğu yıl 1992 yılı olmuştur Yıllık ortalama yoğunluklarda 19891992 yılları arasında duzenlı bır artış varken 1993 ve 1994 yıllarında gorecelı bır du tercıh edılmelı, kalıtelerı lyıleştırılmış yakıtların kullanılması saglanmalıdır Nıhaı çozum olarak da doğalgaz kulla nımına geçılmelıdır Kent ımar planlarında hakım ruzgâr akımlarını engellemeyecek duzenleme lere gıdılmelı yeşıl alan mıktarlarının artırılma olanakları araştırılmalıdır Hava kırlılıgının yolaçtığı etkılerın duzenlı olarak ızlenmesı ıçın hem genel olarak Y1UAR İLLER VE KİRLİLİk StVİYLLtKİ H£/m3) hem de Izmır ozelınde İZMİR BUKSA tSTANB) 1, ANKARA APAJNA kırlılığın olçum ve deger 218 1989 155 9^ 210 28 lendırılmesınde yontem 185 1990 170 ve ekıpman standardı 96 241 22 zasyonuna gıdılmelıdır 224 1991 92 ^?•^ 284 32 181 1992 163 162 Ayrıca hava kırlılıgıne 267 32 ılışkın sorunları belıreme, 133 1993 72 141 204 33 önleme ve çozme çalış 31 1994 55 106 181 37 malarında kullanılacak bılgılerı derleyen, stan Tablo 1: Beş büyuk ıldekı SO2 kırlılığı yıllık ortaladart yontemlerle çalışan malannın 19891994 arası kıyaslamalan verılerı guvenılır ve uyumlu bır olçum agına YILLAK İLLER VE KİRLİLİK SEVİYELERİ WE/m3) sahıp (monıtorıng sıstem) BIHSA AN KARA I/MİR AUAÎSA İSTANBI L kentsel çevre orgutune şıddetlı ıhtıyaç vardır 83 117 102 1989 18 1U7 1990 1991 1992 1993 1994 118 131 92 87 68 103 83 100 80 61 74 81 148 100 89 101 78 79 55 42 36 46 1 Aır Oualıty Guıdelınes for Eu rope VVorld Health Organısalıon Copenhagen WH0 1987 46 2 Çalii/nıa Grupları Raporları T C SagiıK Bakanlıgı I Ulusal Sağ 53 lık Kongrosl 23 27 Marl 1992 An kara 3 Dovlet Istatıstık Enstıtusu yıllık ortalaHaber Bultenlprl Çevre Istatıstıkle rl 1992 1995 4 Godlee F Walker A Sır Acheson D Health and The Envıronment Brltlsh Medıcal Journal London 1992 5 Hava Kalıtesının Korunması Yönetmelıuı T C Başbakarılık Çavre Ganel Muduriugu Yayını 1986 6 Hoath Hd^afds o( the Human tnvıronment Ge nııva WH0 1972 VVorld Health Organısatıon 7 Hester R fc Underitandıng Our Envıronment The Royal Socıely of Chemibtry 1986 8 Holman C Aır Pollutıon and Heatlh Lonfjon Frıpnds ol the Earth 1989 1 9 Kızılkaya A Iztnır Kentı Hava Kırlılıuı Ara^tır ması Halk Saqlı()ı Doktora Tezı E U Tıp Fak Halk SagiıgıABD I O I I 10 Müezzlnogiu A Prol Dr Hava Klrllllüı ve Kontrolu Izmır Dokuz Eylül Unıversltesı Muhendıslık Mlmarlık Fakultesı Vayını 1987 11 New Focus J Aır Pollu Cont Assot ?9 No 1U (October 1979) 12 Ostro B D Rothschıd S Aır Pollutıon and acuta respıraıory morbıdıty an observatlonal stdy ot multıple pollutants tnvıron Res 1989 50 13 Topuzogiu I üoç Dr Çevre Saglıgı ve Iş Saglıgı Hacettepe Unıversıtebi Yayınlan A 27 An kara 14 Turkıyo nın Çııvre Sorunları 91 T Ç V Yayını Ankara 1991 15 Turkıye Ekononıısı Istatıstık ve Yoruırılar Mdrt 199S Devlet Istatıstık Enstıtusu Yaymı 1995Ankard 16 Yumutrug S Prol Dr Suıısıır T Prol Dt Hljyen Koruyucu Hekımlık A U Tıp Fakultası Ydyını 1980 şuş gerçekleşmıştır (Tablo 1) Turkıye nın beş buyuk ıl merkezının hava kırlılığı parametrelerının kıyaslanmasında Adana ılı hava kırlılığı olmayan bır ıl olarak karşımıza çıkmaktadır Bazı yıllardakı tesadufı varyasyonlar gozardı edıldığı takdırde en kırlı kentımız Istanbul'dur Ankara'da ıse 1992 yılından ıtıbaren cıddı anlamda Kaynaklar 82 Tablo 2: Beş buyuk ıldekl duman kırlılığı malarının 19691994 arası kıyaslamalan kırlılık değerlerınde duşme gözlenmıştır {Tablo 23) Izmır'de ıse dığer kentlerımızın tersıne kırlılık parametrelerınde artış goz lenmekte, 1993 yılına kadar beş buyuk ıl merkezı arasında IV sırada olmasına karşın, 1993 ve 1994 yıllarında II sıraya yukselmış bulunmaktadır Sonuç ve önerıler Izmır ılınde hava kırlılığı ınsan ve çevre sağhğını tehdıt eder duruma gelmeden alınması gereklı tedbırlerı kısaca şoyle ozetleyebılırız Kırletıcı emısyonlar sınır değerlerın altına ındırılmehdır Enerjı uretımınde uzun vadede temız enerjı kaynaklarına yonelık, kısa donemde ıse kırletıcılık nıtelığı fazla olan kaynakların bu nıtelıklerının azaltılmasına yonelık onlemlerın alınması saglanmalıdır Taşıt kaynaklı kırlılığın onlenmesı ıçın, toplu taşımacılıga onem verılmelıdır Konutlar ve ışyerlerınde ısıtma ış lemlerınde merkezı ısıtma sıstemlerı * Halk Sağlığı Doktoru, Bornova Eğıtım Araştırma Sağlık Grup Başkanlığı Çevre Sağlığı Sorumlusu ** Prof Dr. Ege Unıversıtesı Tıp Fakultesı Halk Sağlığı ABD Başkanı 47410