Katalog

A R A Ş T I R M A D Ü N Y A S I N D A N Anne, sîgarayı kolay bırakıyor Genlerimizdeki sinek *The FlySınek' adlı ge rılım fılmınde, bır bılım adamı, bır boceğın DNA'sının kaza sonucu kendı koromozomlarına ılışmesıyle çarpıcı bır değışıme uğrar. Amerıkalı dırımbılım uzmanı şımdı de ınsan genıne sıçrayarak olumcul bır sınır sıstemı hastalıgı na yol açan bocek DNA sının yukarıdakı akıl almaz senaryo yu çagrıştırdıgına ınanıyor "Marıner" adı verılen ve bır tur "sıçrayan gen" olan bu DNA parçası ılk olarak "Drosophıla" turu meyve sıneklerınde bulundu Mariner turu gen, yenı genetık çevrelere donuşecek kopyalarının kesılıp yapıştırılması ıçın bır cnzımden ya rarlanıyor Sıçrayan genlerın buyuk bır çoğunluğu, tek bır turun genlerı çerçe vesınde dolanmak ıçın aynı yonteme başvuruyor. Ne var kı, marıner bırçok bocek ve başka eklembacaklılar, dahası ınsanlar arasına da yayılmış durumda Marıner. bır olasıhkla, bır vırus ya da hastalığa yol açan başka bır mıkrobun genıne ılıştıgı sırada tur engelını aşıyor Marıner'ın her yenı bır ture gırışınde, ortalıkta çılgınlar gıbı sıçradığı ve bu sıçrama sırasında da başka genlerı kı rıp geçırdığıne ınanılıyor Marıner genın neden olduğu bu karışıklık, ıçıne gırdıgı canlıda son kerte cıddı hasarlara yol açıyor ve enınde sonunda, guçlulerın yaşamasına el veren doga yasası Marıner'ın bu kıpır kıpırlığına engel olarak, kesmeyapıştırma enzlmını ışlevsiz duruma getıren degışımlere olanak tanıyoı Sonuçta marıner genlerının buyuk bır bolumu devınım yetısını yıtırıyor Marıner etkısını ılk kez bulan Harvaıd Unıversıtesı bılım adamlarından Daniel Hartl, "Etkın marıner genlerı aramanın samanlıkta ıgne bulmaya çalışmak" gıbı bır sorun oldugunu bolırtıyor Ancak, Houston Baylor Tıp Fakultesı genbılım uznıanlarından James Lupski onderhgındekı bır ekıp ınsan genınde tumuyle cansız olmayan bır marıner genı bulduklarını ılerı suruyor Lupski. ayak ve bacaklardakı sınır ve kasların zamanla erımesıne neden olan CharcotMarieTooth hastalığıntn genetık ozellıklerını araştırırken marıner etkısını Kızaran otlar I ngıltere'de yapılan bır araştırmaya göre, gelır duzeylerı ne olursa olsun, çocuk sahıbı kadınlar, çocuksuzlara kıyasla sîgarayı daha kolay bırakıyor Çocuk sayısı arttıkça, sîgarayı bırakmak daha da kolaylaşıyor Araştırmadan elde edılen bu bulgular, çocukların sîgarayı bırakmak ıste yen yoksul anababalar ıçın bır engel oluşturduğu goruşunun pek de değerlı olmadığını ortaya koyuyor Araştırmada, çocuklu annelerın sîgarayı bırakma olasılığının, çocuksuz annelere kıyasla % 40 daha yuksek olduğu, bırden çok D enızanalarında ışık saçan pro teının uretımınden sorumlu genlerı tutun genıne nakleden Ingılız bıyolojı muhendıslerı gergın durumdayken kızaran bıtkıler elde ettıler Bunlar parazıtlerın saldırısma uğradıklarında hastalık belırtılerı ortaya çıkmadan kızarıyorlar Boylece çıftçıler zamanında harekete geçerek bıtkılerın zarar gormesını onluyorlar Şımdılık bu kızarıklık aletler aracılığıyla belırlenebılıyor Ancak Tony Trewavas ve ekıbı uç yıl ıçınde bıtkı kızarmalarını çıplak gozle gorulur şekle getırrneyı planlıyorlar çocuklu annelerdekı başarı oranının ıse çocuksuzlara kıyasla ıkı kat olduğu goruluyor Çocuksuz varlıklı annelerın yalnızca % 38'ı bu alışkanlıktan vazgeçmeyı başarırken, yıne varlıklı, ancak uç ya da daha çok çocuklu annelerde bu oranın % 59'a ulaştığı belırtılıyor En yoksul kadınlar arasındd ıse bu bulguların % 12 ve % 19 olmasından da anlaşılacagı gıbı, çocuk sahıbı olma unsu u, gerek varlıklı gerek yoksul kadınlar arasında sîgarayı bırakmada eşdeğer bır onem taşıyor (ru) Klanve çevpe kirliliği KIUKIUK pr yuzyılı aşkın bır suıedır, Zencı, lYahudı ve otekı azınlıJara karşı "çıkarak, guçlerını kanıilamak ıçın haç yakan Klu Klux Klan uıgutunun can duşmanı bundan boyle hava kırlılıgını engelleyıcı yasalar olarnk Yakma olayı, arazı sahıbı tarafından başlatıldığı ve bır gozdagı veıme amacını gutmedığı surece başka yasalara aykırı bır durum yaratmıyor ama yore de hava kırlılığını engellemek amacıyla uygulanan katı kurallara teib Uuşuyor Orgutun Kalıfornıyalı uypsı Bıll Albers'ın başı bu nedenle deıde gırıyor Kamyon şoforu Albers evının bahçe sınde haç yakınca polısın baskınına ugruyor Albers, yaş gunu kutlamaları nedenıyle ateş yaktığı ve hıç kımseye zarar vermedığını ılerı sureıek kendısı ne kesılen cezayı odemeye yanaşmıyor Yetkılıler, uygulamanın bıreylerın sıyasal eğılırnlerını hedef almadığını, tek amacın kırlılıgın onlenmpsı oldugunu dıle getırıyor (ru) buluyor Hastalık CMT adı verılen 17'ncı kromozom uzerındekı bır gende meydana gelen degışımler sonucunda ortaya çıkıyor Bu değışımlerın yaklaşık % 9O'ı, hemen hemen 1,5 mılyon nukleotıd uzunlugundakı bır gen parçasının kendı kopyalarını oluşturması sonucunda meydana gelıyor Nukleotıdler, genetık dızgeyı oluşturan harfler olarak bılınıyor Kopyalama sürecının, gözenın yumurta ve spermın uretılmesı ıçın bolunmesı sırasında meydana geldıgı sanılıyor Bolunme sırasında, her kromozomdan ıkı kopya sıralanarak, parçalara ayrılıyor ve aralarında bır DNA parçası degış tokuşu yapılıyor Kromo zomlar aynı noktada ayrışamazlarsa, bır kromozom elındekı gen parçasını yı tırırken, bır başkası da aynı DNA'dan ıkı parçaya sahıp oluyor CMT genını yakından ınceleyen Lupski ve ekıbı. hatalı ayrışmaların yaklaşık % 75'ının 1700 nukleotıd uzunlugundakı bır bolgede meydana geldıgını goruyor Bılım adamları, bu bolge boyunca bır marıner etkısının olduğuna ve buradakı marınerın kesmeyapıştırma enzımının buyuk bır olasıhkla ışlevsellıgı olmadığına tanık oluyor Ne var kı Lupski genın, DNA'dakı ayrışmayı devınıme geçıren "burayı kes" yorun gesını hâlâ elınde tuttuguna ınanıyor Hemen hemen tum CMT degışımlerı spermın gelışımı sırasında meydana gelıyor Lupski ve ekıbı, erbezınde etkın olan ve bır başka marıner etkısı ıçeren bır gen bulduklarını da belırtıyor tkıbe gore, sakatlanan marıner bır başka marıner'ın kesmeyapıştırma enzımıne el koyarak, CharcotMarıeTooth hastalığına yol açan hatalı bırleşmelere yon verıyor (r.u.) Güneş ışığı ve camlar A 1 merıkalı muhendısler, gokde lenlerın karanlık katlarını bıraz daha fazla aydınlatabılmek amacıyla holografık lenslerle ortulu camlar urettıler Soz konusu lenbler guneş ışınlarını yakalayarak ışıgı bınanın ıçıne gonderıyorlar Bu yontem aynı zamanda elektrık tuketımını de azaltarak tasarruf edılmesını sağlıyor 996 yılının başlarında Fransa 'nın Toulouse şehrınde bulunan SODIT kuruluşu , uzun denız yolculuklarında ya da buna benzer durumlarda gerektığınde doktorlardan oluşan bır ekıbın (uzman ya da dahılı yecı) yerını alarak tıbbı mudahalelerde bulunabılecek bır bilgisayar programı gelıştırdı Avrupa Teletıp Enstıtusu , Toulouse'dakı Denızcılık ve Tıp Danışmanhgı Merkezı ve yıne Toulouse'dakı Bilgisayar Araştırmaları Fnstıtusu'nun (IRIT) ışbırlığıyle uretılen Telemac adlı bu program ıncelemeye yonelık bır dızı soru ıçerıyor Soz konusu program ıkı degışık bıçımde pazarlanıyor Bunlardan bııı doğrudan teşhıs koyarken dığerı gemı kaptanının ya da dıger gorevlılerın kullanımıyla hastanın klınıksel duru munu belırtıyor, ortaya çıkan bu tablo daha sonra radyo ya da telefon aracı lığıyla bır tıp merkezıne ulaştırılıyor Kaynaklar Scıence & Vıe Ocak 96Hazırlayan Anahıd Hazaryan Doktor bilgisayar Guguk kuşu mafyası G uguk kuşlarının ışgalcı ozellıklerı heıkei tarafından bılınır Başkalarının yuvalarına goz koyan guquk kuşu , ev sahıpleıının yoklugıından yararlanarak onların yumurtalarını atar ve kendınınkılerı ypıloştııır Yııva nın gerçek sahıplerı bu deqışıklıgı faıketmedıklerı takdırde kendılerıne hıç de benzemeyen bu asalak yavruyla yaşamak zorunda kalırlar Grenada yakınlarındakı Sıerra Nevada'da Ispanyol araştırmacılar ıkı ayrı yuva kume";! uzerınde bıı deney qer çekleştırdıler bılım addmları, 29 saksagan yuvasından gııguK kuşlarının bı raktıkları yumurtaları aldılar, dığer 28 yuvaya ıso bııer guguk kuşu yumurtası bıraktılar Bu ışlem uzerıne guguk kuşları buyuk bır ofktyle ılk 29 yuvaya saldırıp saksnganla^n yumuıt.ılarını kırdılar, ydvruları uldurduler Oysa kpndı ytımurtalarının bulundugu ıkıncı gruptakı yuvalara karşı kıyıcı davıanmadılar Guguk kuşları, hıleyle bıraktıkları yu Çağdaş Tarımcılık E kım ışlemlerının ne znnınn yapıl ması gerektığını bulrruık ısteyen çıftçıler artık bu tur bljılere In ternet kanalıyla ulaşabılecek Avrupa Bırlıgı, uzak yerlerdekı çıftul 'e teknık bılgı ulaştırılması amacıyla Cdınburgh Unıversıtesı'nde bır projeve rnaddı destek sağlanmasına karar vcıdı Çevre Yonetımı ıçın Teleırutık Destek adı verılen proje, onemh ° kolayca uygulanabılen teknık t ılgılerın bıreylere aktarılmasını hedeflı>or (ru) murtalarını ıstemeyen ev snhıplerınden korkunç bır şekılde ıntıkam nlırken yavrularını kabullenen kuşlaın karşı lyı davranıp hatta onları her tur tehlıkeden koruyorlar Guguk kuşlarının bu tutumu dogal olarak kuş turlerının soyunu da etkılıyor Bazı araştırmacılar bu yaşam bıçınıını , kendılerıne karşı dırenen tuccnrların duk kanlarını yerle bır eden gangsterlerın yontemlerme benzetıyorlar Kısacası guguk kuşları hemcınslerıne kan kusturan "mafya teşkılatını" oluşturuyorlar. 4/35