Katalog

SOSYOLOJİ GOKYUZU SORUN YANITLAYALIM seyretmek başka olmak zorundaydı Ge lenek gorenek hdtta yazılı yasa hep bu na gore gelışmek durumundaydı Bır ay sonra Indıana eyaletınde Notre Dame Unıversıtesı'ne bır zıyaretımde bır hukuk yuksek lısans dersıne dınleyıcı olarak gır me fırsatı bulmuşken kafama gelen bır çağrışımla hocaya sordum ' Bırısıne dolu tabancayla ateş etsen ve sılah tutukluk yaptı dıye adam olmese bu fıılın cezası oldurme cezasıyla bır mıdır'?' Yanıt geldı "Kesınlıkle bırdır" Oysa Turk Ceza Kanunu'nda, "nâkıs teşebbus bır yana "tam teşebbus"te (yanı faılın dışında bır nedenden suç gırışımının yarım kalma halınde) bıle ceza tamamlanmış suçun cezasından daha hafıftır (Ansay ve vVallace 1987 207'den özet) Bır de farklı ulusların farklı temızlık alış kanlıklarının ıletışımı nasıl orseledığıne bakmak yerınde olacaktır Merhum Doksat (1975) bır Ingıltere gezısınde bu yuzden ıçıne duştuğu bunalım halını tatlı bır uslupla dıle getırmış Vapurun 1 mevkıınde tuvalette lavaboya tıkacı takıp su doldurup, sıvı sabun katarak o bırıkmış suyla yuzunu yıkayan veya meyve yıkayan centılmenlerı anlatmış Bu arada da gıttığı bır barda gorduklerını yazmış "Barmen tezgahın arkasında bır kuvettekı kırlı suya bardakları daldırıp daldırıp çıkarıyordu Bıraz sonra kırlı bır bezle tezgâhı sıldı Aynı bezle kul tablalarını temızledı Ardından o bezı, bardakları yıka dığı kuvettekı suya daldırıp yıkadı Bu defa daha da kırlı hale gelen o su ıle bar dakları yıkamaya devam ettı Iğrendım ve Londra pub'larına gıtmeye cesaret edemez oldum Benım de benzer bır gözlemım yıne Chanute ussunde geçtı Sıra arkadaşım olan denızcı benı bır gun evıne yemeğe qoturdu Karısı sıcak yemek hazırlamış ama salata doğramayı ona bırakmıştı Denızcı mutfağa geçmeden bahçedekı ırı beyaz kopeğını ıçerı çağırdı Onu sevıp okşadı Hayvanın ayaklarından bır avuç ufak taş parçası ayıkladı Sonra ellerını yıkamaksızın bır guzel salata hazırladı Masaya kurulduk Bana donup şoyle ko nuştu Bılıyorum Musluman'sın dıye domuz etı yemezsın Ama bu bıftek dana etınden Bu temınattan sonra 'asıl benım eserım bu bundan çok yemeye bak1 dıyerek salatayı onume surdu Çaresız ığrenme duygumu bastırıp afıyetle yedım Yemek boyunca hep ken dıme temızlık mutlak değıl bağıl bır kavramdır dıye telkınde bulundum Oncekı Texas Lackland kursunda bır ogretmenımızın anlattıklarını da yazayım Bır gun Arapların tuvalette suyla temız lendıklerını ogrenmış Dehşet ıçırıde sınıfa bunu anlattı1 O derse çogunluğu Turk olan az sayıda kursıyer katılıyordu Ögretmen suyla taharet almayı mun hasıran Araplar a ozqu bır usul sanıyor tabıatıyla bızı tenzıh etmış oluyordu Bır arkadaş ' haksız ısnadları yutmaktansa bır açıklama yapmaya ve helada kagıt yerıne su kullanmanın ustunlugunu tar tışmaya yeltenecek gıbı oldu Anı ve gızlı bır ıttıfakla onu bundan menettık Bırımız ona şoyle dedı Hem onu ıkna edemezsın hem artık o rengarenk Turk akıde şekerlerını de ona ıkram edemezsın1' Sonuç olarak sosyo kulturel farklılık lar.ıletışım sureçlerıne kayda değer bıçımde sekte vurabılır Ama bu olasılığın farkında olan bırey kar edecek çareler bulabılır Her şeyden once gereklı zıhınsel hazırlığa gırerek soz konusu engelı azaltmak ya da kaldırmak doğrultusunda bır durumsallık yaklaşımı yapabılır 1 Ansay Tuğrul and VVallace Üon Jr (1987) Int roductlon to Turkısh Law, tlıırd edıtıon Kluvver and Taxatıon Publıshers New York 2 Doksat Recep(1975) Bır Turk Psıkıyatrının lcı gıllere dekı Batı Muşahadelerı Çukurova Unıversıtesı Tıp Fakultesı Psıkıyatrı Kursusu Yayını Adana 3 Farwell Byron (1964) Burton A Blography of Sir Rlchard Burton, Holt rınehart and VVınston Chıcago 4 Freedmdn J l Sfars D ü Oarl Smıth J M (1993) Sosyal Pslkolojl (Çev Donmcu Alı) Imge Kıtabevı Ankara 5 Mıller Walter B (1968) Why Gangs Fıght ın Short ,l,i[iıo,, F Jr (edıtor) Oang Dellnquency and Dellnquent Subcultures, Harper ınd Ruw Publıs hers 6 Schaefer Rıchard I (1983) Soclology, McGraw Hıll Book Compciny New York 7 USCC Cir 350 , 1994 Unıted States Mıltary Academy (West Poınt) New York Hoşgeldin Hyakutake Haldıın Menalı U Kaynakça yesı ve abonesı olduğumuz yurt dışındakı astronomı kuruluş ve yayınlarından ılk gelen haberler ol dukça ılqı çekıcıydı Japonya nın Hayato, Kagoshıma kentındekı bır amator astronom olan Yujı Hyakutake nın JO Ocak 1996 tarıhınde 9 10'uncu kadırden soluk bır cısım olarak Mars gezegenının yorun gesının dışındayken keşfettığı C/1996 B2 kuyrukluyıldızının (KY) Mart ve Nısan ay larında çıplak gozle gorulebılecek parlak lığa ulaşacagı tahmın edılmekteydı Her şeyden önce gunde 4.8 mılyon km hızla (') Guneş'e doğru olan yolculuğunu surduren Hyakutake Dunya ya en yakın geçmesı beklenen 25 Mart gunu gezegenımızın sadece 15.5 mılyon km kadar açığından dolanacaktı' Uydumuz Ay'ın bıze olan ortalama uzaklığının 384 bın km Venus'un 41 mılyon km Mars'ın 78 mılyon km Guneş ın ıse 149 5 mılyon km olduğu duşunulecek olursa astronomık boyutlarda Hyakutake nın neredeyse Dunyamızı sıyıracagı soylenebılırdı Ustelık bır de dığer KY ların yalnızca bırkaç kılometreyı bulan çaplarına karşın bu KY'ın yaklaşık 15 16 km çapında oldugu hesaplanmaktaydı Tum bu olumlu koşullara ek olarak KY ın kuzey enlemlerın den çok rahat bır konumda, Kutup Yıldızı cıvarında gozlenebılecek olması da bu cısmın ne denlı goz kamaştırıcı bır goste rı sergıleyeceğını ortaya koymaktaydı Boylece bırkaç on yıl da bır gorunebılecek bu gökyuzu gosterısını ızle mek ıçın beklemeye koyulduk Yurtdışından al dığımız ayrıntılı bılgılere gore KY mart ayı başında guneydoğu ufkunda gorunerek 7 ncı kadır den parlayacak ay bo yunca ufuk uzerınde gunden gune yukselerek 25/26 Mart günlerı par Idklıgını 0 (sıfır) kadıre kadar arttıracaktı Ne yazık kı mart ayının başlangıcından bon haftasına dek Istanbul da gok yuzu kapalı ve yagmur luydu Şansımıza kus meyı duşunurken ınanılmaz bır mucıze gerçek leştı ve 25 mart oğleden sonra gokyuzu yenıden o ozledıgımız mavı ren gıne burunuverdı1 Heyecanlı bekleyışımızın so nuıid geldıgımızı hıssedıyorduk 25 mart akşamı tum araç gereçlerımız hazır dı 20 cm lık aynalı te lebkobumuz çcşıtlı boy larda durbunlerımız fo tograf makınemız harıtalar KY hakkında yazılar yurtdışından gelen saytalarca ko ordınat bılgılprı not defterlerımız kalem ler ve bır de el fenerı Yola çıktıktan ya rım saat sonra unıversıte otoparkına gel mış ve saatımız 20 15 ı gostenrken Hya kutake yı çıplak gozle gormuştuk Ger çekten muhteşem bır manzaraydı bızler ıçın Özellıkle 12x80 lık durbunle bakıldı gında KY ın çekırdek kısmı yıldızların arasında, gecenın o kadıfe sıyahlıgı uze rıne atılmış bır pırlanta gıbı yanıp sonu yor çekırdegınden fırlayan gazlardan oluşan kuyruğu ıse bellı belırsız bır ız bı rakıyordu Koma (baş) kısmı ıse yakın çevresınde yıldızları bır sıs perdesı arka sına gızleyecek denlı belırgındı Çıplak goz ve durbunlerle yaptıgımız ıncelemelerı takıben teleskobumuzu kurmaya başladık Saatımız 20 09 u gos terdığı anda gozumuz okulerdeydı yuzu dansına kendımızı kaptırmışken gozlemımızın bılımsel yönunu de ıhmal etmememız gerektığını natırlayarak çalış maya koyulduk Ilk once KY'ın genel par laklığını tahmın etmelıydık KY bundan once gordugum KY lardan o denlı parlaktı kı, parlaklık tahmını ıçın 12x80'lık durbun yeterlı oldu KY'ı Buyuk Ayı takımyıldızının kepçe şeklını oluşturan 7 ana yıldızı ıle karşılaştırarak, Hyakutake nın genel parlakhgmın 2'ncı kadırden bıraz daha fazla olduğu sonucuna vardık Gokyuzunun tamamen karanlık olduğu şehır ışıklarından uzak kırsal bolgelerden bakıldığında KY ın parlaklığının çok daha fazla hesaplanacağı kesındı Ancak şehır ıçınde astronomların ışık kirliliğl adını verdığı ışık yoğunluğu nedenıyle gokyuzu doğal karanlığını kaybedıp ışığa boğul duğu ıçın gokcısımlerı olduklarından daha sönuk görunurler Bu tıpkı yeryuzun de uzaktakı bır cısme bakarken, gözunuze doğru kuvvetlı bır ışık kaynağı tutul ması gıbı bır etkı yaratır KY ın çekırdeğının parlaklıgını olçerken ıse yakın çevresınde bulunan yıldızlardan yararlandık Bu sayede çekırdeğın 4 5'ıncı kadır cıvarında olduğunu tahmın ettık Gazlardan oluşan kuyruğunun 195200 derecelık konum açısıyla (posıtıon angle kuzey yonuyle yaptığı açı) Draco (Ejderha) takımyıldızının en parlak yıldızı olan Alpha Draconis'e doğru aşagı yu karı 4 5 yay derecelık bır uzunluğa erıştığını hesapladık Bu denlı parlak bır KY ın Kakao tozu niçin geç ıslanıp? SORU. Kakaolu ıçecekler hazırlanırken, once az mıktarda soğuk sutle kakao tozu karıştırılır Sutun gerı kalan kısmı daha sonra eklenır Kakao tozu bu arada bir turlu ıslanmaz ve bır topak oluşturarak oylece kalır Kakao, ancak çok şıddetlı bır karıştırma sonucunda sıvıyla karışır. Neden böyle oluyor ? Maddelerın topaklaşmasına yol açan ıkı etken... YANIT 1: Toz halınde bulunan bazı maddelerın suya yayılmaları guçtur Bazı maddeler suda çozunmez bazıları da çok yavaş çozunür Böyle maddelerın sıvı ıçınde topak oluşturmalartna yol açan ıkı ayrı etkl vardır Bırıncı etkı, toz halınde olan maddenın suyla bırleşme eğılımının yuksek olmamasına bağlıdır tğer madde suyla bırleşmeye pek eğılımlı degılse (kakao yağ ıçerır ve bu tur bır maddedır) hava kabarcığıyla sıvıdan ayrılan topaklar oluşur Bu dıjrumun kökenınde yuzey gerılımı etkısı yatar Kabarcıkla kaplanmış olan toz kutlelen derhal yuzeye yukselerek dığerlerıne katıhrlar Sonuç olarak yuzeyde ırı bır topak oluşur Boyle bır toz kumesını sıvıyla karıştırmak ıçın çok uzun bır sure kanştırmanız gerekır Kakaonun başlangıçta çok az mıktarda sutle karıştırılmasının nedeni, böyle guç bır durumla karşılaşılmasını onlemektır Gerçı bu durumda da topaklar oluşur ama bu sefer topaklar nıspeten kuçük bır sıvı hacmı ıçındedırler ve sonuç olarak vıskozıtesi yuksek olan bır karışım oluşur Bu durumda çozunmeyı sağlayacak kayma kuvvetlerı de vıskozıteyle doğru orantılı olarak buyur ve sonunda kakao, kuçuk parçalara ayrılır Sutun gerı kalan kısmını bundan sonra eklersenız sadece mımk kakao parçacıklarını yaymanız gerekır ve bu da dığerıyle kıyaslanmayacak kadar kolay bır ıştır Belkı garıp gelecek ama, blr maddenın suyla bırleşmeye çok eğılımlı olması da topak oluşumuna neden olur yanıtın başında sozunu ettığımız ıkıncı durum budur Bu durumda parçacıkjar suyu hızlı bır şekılde çekerler ve bunun sonucunda çevrelerındekı su, daha vıskoz bır hale gelır Bu tur maddelerı suyla karıştırırsanız yuzeylerı son derece yapışkan olan topaklar oluşur topakların ıçındekı toz yı ne kuru kalır Boyle yapışkan topakları karıştırarak dağıtmak dığer topaklardan da zordur Buğday unu bu tur maddedır suyla bırleşmeye çok eğılımlıdır Buğday ununa su katmadan once çok az mıktarda yağ eklemek gerekır Bu durumda un tanelerı bırbırlerınden ayrılır ve su katıldığında topaklar oluşmaz Karıştırma ışlemlerı yaparken sıcaklığı da lyı ayarlamak gerekır Yuksek sıcaklıklarda çozunme genellıkle daha hızlı olur ama soğuk ortamlarda sıcak ortamlardan daha lyı çozunen maddeler de vardır örneğın metıl selluloz boyle bır maddedır, sıcak suda çozunmez ama topak oluşturmadan rahatça yayılır, soğuk suda ıse hızlı bır şekılde çozunur Gozlem sonuçları Ilk once belırsız bır parlaklık gorduk Gozlerımız okulere alışınca KY ın parlak çekırdegı yavaş yavaş kendını gostermeye başladı Hyakutake Kuçuk Ayı takımyıldızının sınırında yer alan ve çıplak gozle ancak gorulecek parlaklığa sahıp yıldızlarının arasında sessızce yol alıyor du Okulerde gorulen bu muhteşem gok 473 W (*) ODTU'de sosyoloıı doktora öğrencısı, Kara Harp Okulu'nda Oğretmen Kıdemlı Yuzbaşı kuyruğunun daha uzun olması kuvvetle muhtemel olmasına karşın yıne şehır ışıklarının etkısı bunu gormemızı engellı yordu Karşılaştırma amacıyla dolunay evresındekı Ay ın gorunur çapı 0 32 yay derecesıdır (1 yay derecesı 60 yay sa nıyesı) Saat 20 49 da başlayan teleskopla gozlemımız saat 22 05'te sona erdı Ge çen 76 dakıka boyunca Hyakutake ınanılmaz bır şekılde ılk gorduğumuz konumdan yaklaşık 1 2 yay derecesı kadar kuzey yonune dogru ılerlemıştı1 Şımdıye kadar gozledığım (Halley dahıl) altı KY ın hıçbırı bu kadar buyuk bır hıza sahıp değıldı KY ların ya da asteroıdlerın bır geceden dığerıne gokyuzundekı konumlarını değıştırmesı son derece nor malken Hyakutake nın bu hızı Dunya ya çok yakın geçmesıyle açıklanıyordu Gozlem sırasında hem yorulmuş hem de uşumuştuk Ama durumumuzdan yakınmaya hıç hakkımız yoktu Çunku hattalarca bulutlarla kaplı gökyzunun açılmasını bekledıkten sonra bırkaç on yılda bır şahıt olunabılecek bu ınanılmaz gok olayını ınceleyebılmemız gerçekten buyuk bır şanstı Gozlem araç gereç lerımızı ve harıtalarımızı toplarken KY'a bır kez daha baktık Sankı bızlerı uğurlar gıbı magrur bır şekılde gokyuzunde par lamaya ve suzulmeye devam edıyordu Gozlem seansımızı Umarız bır kez daha gorebılırız' dıyerek sona erdırdık Sütün yuzey gerılımı YANIT 2: Sutun yuzey gerılımı son derece yuksektır Kakaonun sute karıştırılmasının zor olmasının nedeni bence budur Sutun vıskozıtesi, ıçıne kakao tozu karıştırılmadan once duşuktur ve buna bağlı olarak çalkalamanın veya karıştırmanın etkısı de duşuktur Tozun karıştırılması vıskozitenın artmasına neden olur yanı karıştırma anlam kazanmaya başlar Kakaonun başlangıçta az mıktarda sutle karıştırılmasının nedeni de budur Eğer tozu doğrudan buyuk mıktarda sutle karıştırmaya kalkarsanız vıskozıte hıç bır zaman yeterlı sevıyeye ulaşmayacaktır, bu durumda sutu karıştırmanız yeterlı kayma kuvvetının oluşmasına neden olamayacağı ıçın ışe yaramayacaktır