Katalog

TOPLUM VE BİLİM Doğu 45 tespit edilmiş guncel hareket huian. • hız gösterir. 'krar cıddı ve pratık bılıme donerek nadoluEge kutlesının batıya kaçışının ıçın bu kadar çok deformasyon ve undan doğan deprem oluşturduğunu uşunelım Şekıl 3 de gostenlen basıt ema bunu açıklamaktadır Anadoı'nun batıya kaçışı Nıl Oeltası'nın yanlarında bır yerde bulunan bır eksen etrafında saat ıbresının tersı yönünde yapılan bır blok donmesıdır Bu blok ıle Avrasya arasındakı makaslama (=kayma) hareketı Prof Ketın tarafından keşfedılmış olan Kuzey Anadolu Fayı tarafından karşılanır Ancak fay batıda Saros Korfezı'ne doğru uzanırken burada Hellenıd dağ sıstemının aykın uzanımlı jeok>|ik yapılanyla karşılaşır Bu nedenİe, tek ve temız bır hattan oluşan Kuzey Anadolu Marmara Denızı'nden ıtıbaren fayı şekü 3'de gosterılen karmaşık bır deformasyon desenıne geçer Fay Yunanıstan'dan geçemedığı ıçın, saat ıb resının tersıne donmekte olan AnadoluGüney Ege bloku Kuzey Yunan btokunu da bırtıkte surukler Ancak bu ıkıncı blok kuzeyde Italyan çızmesıne ılıştınlmış olduğundan ancak saaat ıbresı yonunde donebılır Sonuçta, bırbırınden uzaklaşmak zorunda bırakılan Anadolu Ege ve Kuzey Yunan blokları Korınt Körfezı'nde bır açılmaya neden olurlar Gerçekten de Konnt Korfezı dunyada halen en hızlı açılan nft yapısıdır Bu büyuleyıcı ve karmaşık hareket ve deformasyon desenı bu bolgede çalışan jeolog ve jeofızıkçıler tarafından gelıştınlmıştır Ancak, jeodezıdekı olağanustü teknolojık gelışme, anıden bunun kantitatıf bır şekılde betımlenmesı nı ve gozlenmızın önunde gelışen deformasyonun ızlenmesını mumkun kıldı Deprem araştırmalarının ve tektonığın yepyenı boyutlar kazandığı yenı bır çağa gırmekteyız ömeğın, şırndı bır depreme yol açan deformasyonu gerçek zamanda ızleyebılıyoruz Japonlar bu yaklaşımın buyuk potansıyelını farkederek Kobe depremınden sonra 2000 gozlem ıstasyonundan oluşan bır ağı, yanı her 25 kılometreye bır ıstasyon yerleştırmeye karar vermışlerdır' Gerçekten, eger yer bılımlerını tıp ıle karşılaştırırsak, bızler yalnızca kalıtatıf dış muşahadeye (dokunmak, hıssetmek, tatmak vs) dayanan teşhıs sıs temlennın kullanıldığı orta çağı terkederek, modern bır hastanenın lyı teçhız edılmış ılk yardım odasındakı gıbı temel sureçlen kantitatıf olarak gerçek zamanda ızlıyoruz Bu şekıldekı dramatık bır değışıklık, tahayyul dahı edemeyeceğımız tamamen yenı perspektıfler doğuracaktır Bu da onumuzdekı yuzyılda Arz'ın dınamığının ıncelenmesını dennden değıştırerek ınsanlığa buyuk toplumsal yararlar sağlayacaktır * College de France Jeodınamık Profesörü ve Ecole Normal Superıeure Jeolojı Laboratuarı Yonetıcısı, Japon ödulu sahıbı Fransız Bılımler Akademısı, Avrupa Akademısı ve ABD Ukısal Bılımler Akademısı üyesı. Bilim adamıtoplum ilişkilerinde yeni noller Profesör Le Pichon ile depreme bilimin yeni yaklaşımı, yer bilimlerinin yeni görevleri, bilim ye teknoloji, bilim adamı ve toplum konuları üzerine bir söyleşi... Röportaj: Orhan Bursalı Soru: Türkiye'nin çeşitli yerierinde sık sık deprem olmakta. Bunlann nedenlerinin Doğu Akdeniz bölgesindeki levha hareketleri olduğunu biliyoruz. Bu hareketlerin niteliklerini kısaca anlatır mısınız? Le Pichon: Asya ve Avrupa kıta kabuklan sıkıştıklarında çok buyuk enerjı ortaya çıkartıyorlar, harcıyorlar ve bunun sonucu yuksek dağlar oluşuyor Kıtaları, 2900 km kalınlıktakı manto taba kası uzerınde yuzen 30 km kalınlığındakı sallara benzetebılırız Okyanus tabanını oluşturan kayaçlar ıse kıtalar gıbı manto uzerınde yuzduklerı halde daha ağır oldukları ıçın daha alçak duzeyde bulunurlar Dolayısıyla okyanus kabuğu sıkıştığın da batıyor ve bunun sonucu olarak kıtasal kabuktan oluşan Anadolu, Doğu Akdenız'ın okyanusal kabuğu uzerıne kaçı yor Ihsan Ketın, 1948'dekı klasık makalesınde bunun verılerını ortaya koydu ve ılk kınematık yorumunu yaptı Dan McKenzıe de bunu 1970 yılında levha tektonığı çerçevesınde ızah ettı Bu tektonık evrı mın detaylarını ben, benden ıstemış olduğunuz makalede ozetlemeğe çalıştım onemhsı, depremden once herhangı bır deformasyonun, anında kaydedılecek olmasıdır Kobe depremınden önce, yer kabuğu ıçınde bazı parametrelerın değıştığı gozlendı Şımdı Japonya'da baş latılan bu çalışma butun uygar ulkelerde yapılıyor Soru: Uydu jeodezisinin sağladığı yer değıştirme verilerinin duyarlığı nedir? Le Pichon Uydularla aynı noktanın belırlı bır zaman aralığında ıkı defa goruntusu çekılınce bırbırlerıne nazaran hareket eden ıkı nokta arasındakı hareket 1 cm duyarlıkta bıle olçulebılıyor Soru: Güncel, yani halen surmekte olan yer hareketlerını de ölçebiliyor musunuz? Le Pichon: Tabıı Uydu jeodezısıyle Anadolu Yarımadası'nın batıya dogru bu kaçışını ıkı uç yılda bır olçuyoruz Sadece bu kaçışı değıl, aynı za manda butun deformasyonları, depremlerı de olçuyoruz Bu olçumlerı şımdı daha kantitatıf yapabılıyoruz Şunu belırtmek ısterım kı, Japonya'daKUZEYGÜNEY YÖNÜNDE kı Kobe depremınden sonra DARALMAKTAOLAN artık depremlerı onceden kes KARADENİZ tırme programı eskı çekıcılığını kaybettı Kobe'ye kadar dep Profesör Le Pichon, Anadolu'yu bır laboratuvar remlerı onceden kestırmeye olarak göruyor onem verılıyordu ve bu amaçla TÜRKİRAN bır program yurutuluyordu Şımdı, dep Bu durum tektonık ve tektonıkçıler YUKSEK remlerı onceden kestırme yerıne, depıçın son derece heyecan vertcı Bır kaç remden korunma programları gelıştırılyıl ıçınde tektonıktekı anlayışta yenı bır PLATOSU dı döneme gıreceğız Turkıye Anadolu bı zım ıçın en lyı laboratuvarlardan bırı Çunku depremı onceden kestırme Japonya, daha once de behrttığım gıbı henuz tam sayısallaştıramadığımız, hatıkı yıl ıçınde 2 bın olçum sıstemıyle bu ta gozleyemedığımız pek çok paramettun ulkeyı donatacak ve arz kabuğunun renın bılınmesını gerektırıyor Ustelık butun hareketlerını anında ızleyebılecek kaotık davranış soz konusu Yanı kave buna gore onlem alacak Bunun mayaçların deformasyonunu detaylı olarak lıyetı 30 40 mılyon dolardır, ancak getı onceden kestırmek olanaksız görünureceğı faydayı bır duşunun' Turkıye de yor Depremden korunma, yanı nerelerbır deprem ulkesıdır ve Japonya sıste de ve ne buyuklukte depremlerın olabımını hemen uygulamalıdır leceğının ıncelenmesı ıse kısa vadede çok daha gerçekçı Japon adaları uzerınde şımdı 2000 ısSoru Yer bilimlerinde sızın de tasyon yerieştırme programı uygulama katkıda bulunduğunuz levha tekKfWWTI 6fc36fl ya kondu Bu ıstasyonlar GPS (Global tonığınde bır devrım yaşandı. Bu Bn*Tnetayı(u«>«*»us)t**ta) Posıtıonıng System), sıstometreler ve sureç bugun suruyor mu? yamulma olçerterden (Straınmeter) olu KAYBOLMAKUÜ3EREOUN M n a M m a zonu (uçgerteı usi tntada) şuyor Her 25 km de bır bu uçlu sıstem nOÖUAKDBA? Le Pichon: 196678 yılları arasında yerleştırılıyor Denızaltına da her 100 yer bılımcıler çok heyecanlı bır donem km de bır bır tane konuyor Butun ısyaşadılar Bu doğru Daha once yapılan tasyonlar gerçek zamanda çalışıyor tum yer bılımsel çalışmalara/ağmen, Burada yapılan kayıtlar, dunyadakı buarzın davranışı hakkında pek bır şey antun ıstasyonlara anında gonderılıyor layamamıştık, levha tektonığı ortaya çı Bu durumu, hasta adamın hastalığını kınca bırdenbıre herşeyı anladığımızı TT3SI (Şekıl 2) 3 mılyon yıl sonra Doğu Akdeniz ve çerçevesjnın alacağı şeklinanlamak ıçın her tarafına elektrotlar ita bugünkü hızlann gelecekteki 3 milyon yıl süresince değişmeyeceği var bağlanmasına benzetebılırsınız En Lütfen sayfayı çeviriniz. 4717