Katalog

YERBİLİMLERİ Dünyanın önde gelen tektonikçisi Fransız bilim adamı Xavier Le Pic Akdeniz'de karaların ve ülkelerin "muhteşem dansı"nı dergimize ya Doğu Akdeniz'de arzın olağanüstü devinimi sonucu, Anadolu Yunanistan'a doğru akarken, Yunanistan Libya'yla birleşmeye yöneldi. 3 milyon yıl içinde Girit ile Libya arasında karasal bir köprü oluşacak. Xavıer Le Pıchon * Anadolu Akdeniz'e mi "düşiiyı detaylarını tespıt etmektedır Bu akma depremlerden ve volkanık patlamalar dan sorumludur; mılyonlarca yıl boyunca dağ kuşaklarını ınşa etmış, havzalar ve teknelerı açmıştır Bu akma, şımdıkı ortamın oluşumundakı temel unsurdur Tektonık hareketlerın bu durumunu (araya polıtıkayı karıştırmadan) ınsan davranışına benzeterek şu şekılde betımleyebılırız Afrıka çok yavaş bır şekıl de Avrupa'ya yanaşmaya çalışmaktadır Arap Yarımadası da aynı ışı yap mak ıstemektedır, fakat Afrıka'dan çok daha etkılıdır, netıcede Turkıye sıkıştırıl makta ve herkesden daha hızlı bır şe kılde batıya, Yunanistan'a doğru koşmaktadır Ancak Yunanistan dumenı guneye kırmakta ve tekrar Afrıka'ya donmektedır Şakayı bır yana bırakırsak, bu garıp saatın tersı yonunde gelışen dönme ha reketının kokenı aslında pek basıt bır şekılde ızah edılebılır Arap Yarımadası ve Avrasya gıbı ıkı kıta arasındakı çarpışma buyuk olçekte mekanık ener|i gerektırır zıra kısalma yer kabuğunun hafıf ust kesımının kalınlaşması ve bunun sonucu Kafkaslar gıbı bır dağ ku şağının oluşmasıyla karşılanır Bunun tersıne bır kıtanın okyanus uzerıne yurumesı herhangı bır kabuk kalınlaşma sını gerektırmez Okyanusların ağır olan ust tabakası sadece kıtanın altında ba tar ve derın odaklı depremler ve okya 1 968'de "levha tektonığı" adı verılen bugunku yer evrımı modelının tesısınden berı, Afrıka'nın Avrupa'ya nazaran yaklaşık 1 cm/yıllık yavaş bır hızla hareket ettığını, aynı zamanda da Arap Yarımadasfnın Afrıka'dan Kızıl Denız/ Aden Korfezı bo yunca ayrılması nedenıyle yılda 2,4 cm olan ıkı mıslı bır hızla kuzeye doğru ılerledığını bılıyoruz Bu yuzyılın ortasında meydana gelen depremlerı takıben, Prof Ketın jeolojık verılerden hareket ederek Turkıye'nın Kuzey Anadolu Fayı adı verılen yapının guneyınde kalan bu yuk bır kesımının Avrupa'ya nazaran batıya hareket ettığını saptadı Bu hare ketın, AnadoluEge bolgesının yuksek depremsellığınm de nedenı olduğu açıktı Şekil 1 Anadolu'nun Arap Yarımadası Avrasya çarpışmasının kapanan çe nelerınden 3 cm/yıllık maksımum bır hızla kaçışını belgelemektedır Her ok uzerınde bulunduğu mahallın Avrupa'ya nazaran olçulmuş hareketını gos termektedır, en uzun oklar aşağı yukarı 4 cm/yıl mertebesındedır Bu olçmeler, uydu jeodezısı teknolojısındekı gelışmeler sayesınde mumkun hale gelmıştır Şımdı bır noktanın konumu bır san tımetre hassasıyetle tespıt edılebılmektedır Dolayısıyla bır olçum ıkı yılda bır tekrarlanırsa bır cm/yıllık hızlar dahı saptanabılmektedır AnadoluEge bolgesınde sayıları sureklı artan olçumler, gıderek yeryuzunun bu muhteşem ve sureklı lUmı Kaçmakovalamaca 35 ı 30" 30' nusun ust tabakasının kıtanın altına daldığı hendeğe paralel faal bır yanardağlar hattı oluşturarak arzın ıçınde kaybolur Yunanistan ve Ege uzerındekı oklar (şekil 1) Ege kıtasının altına dalan Akdenız kabuğu uzerıne doğru yaptığı 4 cm/yıllık hareketı gostermektedır Harıtadakı koyu mor 1500.0 kesım bu dalma hareketı tarafın dan oluşturulan 1000.0 hendeğın yerçekımı alanına yap100.0 tığı etkının ıfadesıdır Bu hendek \200.0 bugun kalın bır 300.0 çokel dolgusu al11000 0 ''"da gızlıdır Do. ffifi ıt layısıyla, Anadolu " ' " " • " ve Ege yanal olarak Afrıka ve Av2000.0 n a n e n e e rkaparasya'nın ı n c r ~> OO O Ç l 'en ~ uzağa, Akdenız'ın derın tabanına doğru hareket et tOOO.O mektedırler, çunku denız tabanını yoketmek ıçın gerekecek enerjı, kıta kabuğunu daraltarak bır dağ kuşağı oluşturmak ıçın gerekecek enerjıden çok daha azdır Arap Ege'deki Yarımadası ve Avrasya arasınyamulma dakı daralma, Anadolu ve (Şekil 3.) Ege Ege'nın yana Denızi çevresindekı kaçmaları sayegüncel deformassınde Akdenız tayonun çok basitleş banının ortadan tihlmiş şeması. kaldırılmasıyla karşılanmaktadır 0. ft" Ülkeler hareket halİnde: (Şekil 1.) Doğu Akdeniz'de uydu jeodezisi Tüm hızlar Afrika sabit kabul edılerek hesaplanmıştır. En buyuk okun boyu yıl 3 milyon yıl sonrasının Doğu Akdeniz'ı Şekıl 1'ı kullanarak Doğu Akdenız'ın coğrafyasının onumuzdekı 3 milyon yıl ıçınde, yanı ılk homınıdlerın ınsana donuşmelerı ıçın geçmış olan sureye eşıt bır surede alacağı şeklı tahmın etmeğe çalışmak ılgınç olacaktır Şekil 2'de verılen eskız bunu gostermektedır Doğu Akdenız, Gırıt'ı Lıbya'ya bağlayan bır kara koprusuyle ıkı havzaya bolune cektır Lıbya'nın kuzeydoğu kıta kenarı boyunca muhtemelen derın depremlerle karakterıze olan bır derın denız hen değı oluşacaktır Ancak ıkı havza arasında genışlemış bır Korınt havzası ve derınleşmış bır Ege Denızi uzerınden genış ve sureklı bır denız bağlantısı bulunacaktır Kuzey Ege Denızi muhtemelen ku zey Yunanıstan'ın ıçlerıne lyıce so kulacak, Arabıstan'ın kuzeyınde Doğu Anadolu'dan Kafkaslar'a Grıti kadar çok yuksek çarpış ve sureklı bır plato meydana geleUç milyon cektır tahmını harıtası. Fakat şımdı sayılarak çızilmışt