Katalog

SES VE KONUŞMA Konuşma 10 başka görevi olan organın ödünç olarak kullanılmasıyla gerçekleşir. Akciğer, gırtlak, boğaz, yumuşak damak, ağız boşluğu, dil, diş, çene, dudak ve burnun temel görevleri konuşma değildir. Mehmet Ömur* umurta mı tavuktan çıkmıştır yoksa tavuk mu yumurtadan çıkmıştır? Bu soru gıbı bır başka so ru daha vardır kı sanıyorum cevabı hıçbır zaman verılemeyecektır Herhangı bır memelı hayvan konuştuğu ıçın mı ınsan olmuştur, yoksa ınsan mı konuşmayı bulmuştur? Bu muthış yeteneğı karşısında ınsanoğlu hayraniığını hıçbır zaman gızlememıştır Buna karşın bu yeteneğı varlığının doğal bır parçası olarak gorup normal karşılamaktadır Konuşamadığı zaman başına neler geleceğını duşunmez bıle Insan duşuncelerını dışa vurabıleceğı veya bundan yararlanamayacağı kadar yalnız kaldığında, ınsanlıktan çıkma du rumuyla karşı karşıya kalmış demektır Insan, öyle akıllı bır yaratıktır kı duygularını ıfade etmeyı konuşma denılen yöntemle ortaya koymayı başarmıştır Hem de başlangıçta başka amaçlarla kullanılmak uzere kendısıne verılen organları kullanarak Gırtlak, temel görevi yabancı cısımlerın akcığerlere kaçmasını önlemektır Ağız boşluğu ve boğaz da sındı rılecek besınlerle ılgılıdır 10 opganımızla konuşuyoruz bancı bır dılı oğrenırken zorlanırlar Ço cuk, duyduğunu öğrenır Gece ve pencere kelımelerındekı açık ve kapalı "e" harflerını kulağının algıladığı gıbı beynıne kayda alır Oysa erışkın kıtaptan yabancı dıl oğrenırken değışık seslerın aynı harflerle gösterılmesı nedenıyle oğrenmede guçluk çeker Turkçe alfabede 29 harf varken Erem ve Sevin'e gore konuşma Turkçesı'nde 25 unlu ve 28 unsuz konuşma sesı vardır Konuşma seslerının sayısı yazarlara gore değışmektedır Konuşma seslerı cığerlerden gelen havanın ağız boşluğunda şekıllendırılmesıyle oluşur Konuşma şekıllendırılmış nefestir denılebılır Seslerın ozel şekıllerı artıkulasyon veya boğumlama denılen hareketlerle verılır Boğumlanarak şekıllenen sesler kalıplar halıne getırılerek anlam landırıldığında kelımeler oluşur Kelımeler bırımler şeklınde duzenlendığınde ıse cümleler oluşur ve konuşma ortaya çı kar Konuşmanın guzel ve doğru olarak gerçekleştırılmesi bugune kadar hıç kımse tarafından başarılamamıştır En lyı haber sonucusu veya ses sanatçısı bıle ancak mukemmele yakın bır şekılde ko nuşabılmektedır Mutlaka herhangı bır anda ses ve konuşma kontrol ayarını kaybedebılmektedır Başka bır özel konuşma şeklı kanndan konuşmadır Kanndan konuşanlar bılım adamlarını uzun yıllar meşgul etmıştır Sonunda 100 yıl önce Gutzmann ve Flatau adlı bu alanın onculerı konuya açıklık getırmışlerdır Kanndan konuşan lar da bızım kullandığımız aynı konuşma organlarını kullanmaktadırlar Ancak dudakları oynatmadan ön boğumlanmayı boğaz ve yumuşak damak sevıyesınde yapmakta, dıl kökunu açarak konuşma seslerını oluşturmaktadır Bır şekılde ağız ve damakta oluşan seslerı ağızdan dışarı değıl, ıçerı doğru yonlendırmekte Y Güzel konuşmak için yıllar geçer Kanndan konuşma Insanın gerçek hayatı ağzından çıkan ılk kelıme ıle başlar ve guzel bır konuşma yapabılmesı ıçın aradan yıllar geçer Bazen uzun yıllara rağmen ancak derdını anlatabılır duruma gelebılır Hıçbır zaman guzel konuşamaz Kelıme dağarcığımız 18 aylıkken 1020, uç yaşında 800900 kelımeden oluşur Bu gelışme tum yaşam boyu surer gıder Konuşma, tanım olarak kışının kendısı ve çevresıyle dengelı llışkı kurma ve surdurmesıne yarayan, geleneksel seslı sembollerın yer aldığı bir lletışım sıstemıdır Konuşma, akcığerden çıkan nefesın seslendırılıp telaffuz edılmesıdlr Bu olay, ses kıvrımlarının ust kısmındakı boşlukların çeşıtlı şekıllere gırmesıyle gerçekleşir Ses tellerını artık "ses kıvrımları" dıye adlandırıyoruz çunku bu oluşumlar havada gerılı keman telı gıbı duran ıkı tel olmayıp ıçınde kuçuk bır kas ıçeren dudak görunümunde bır oluşumdur Boğaz, küçük dıl, dıl ve dudaklar konuşma sırasında çok çeşıtlı şekıllere gırerek konuşma sesını oluştururlar Tek bır konuşma organı yoktur Işıtme organı kulak, görme organı gözdür Konuşma 10 başka görevi olan organın ödunç olarak kullanılmasıyla gerçekleşir Akciğer, gırtlak, boğaz, yumuşak damak, ağız boşluğu, dıl, diş, çene, dudak ve burnun temel görevleri konuşma değildir Bu nedenle öksururken konuşmak olası değildir Bırkaç kışı çekılen veya kırılan kışının nasıl tıslayarak konuştuğunu hepımız bılırız Konuşma sesının tonu kışının sevınç, huzun, korku, kızgınlık gıbı duygusal durumuyla doğrudan ılgılıdır Konuşurken sık sık ve kısa kısa ara verırız Konuşma seslerı alfabedekı harflerden daha fazladır Alfabedekı harfler seslı ve sessız ko nuşma seslerını ıfadede yetersız kalmaktadırlar Italyanca dakı seslı harfler konuşma seslerıne yeterken, basıt gramer ve zengın kelıme dağarcığı olan Ingılızce'dekı heceler eskı ve duzensız ol duklarından oturu eleştırılırler Çocuklar okumayı oğrenmeden konuşmaya başladıklarından şanslıdırlar Erışkınler, sadece ışıtme yoluyla dıl oğrenme yeteneklerını yıtırdıklerınden ya dır Bu nedenle sıkıştırılmış bır ses du yulur Dığer bır sorun ıse konuşurken çıkardığımız seslerın yazıya dokulmesı sorunudur Batı dıllerı kelımelerı oluşturmak ıçın harf denılen ışaretlerı kullanırlar Ital yanca ağızdan çıkan her sesı alfabenın bır harfıyle karşılayarak ıdeale yakın bır çozum bulmuştur Turkçe'de bu açıdan oldukça şansiı bır dıldır Fransızca ve Almanca'yı oğrenırken bırkaç harf yanyana geldığınde çıkartılması gereken sesl bulmakta guçluk çekılmektedır Ingı Konuşma seslerı K onuşma seslerı ıkı grupta ıncelenır Unluler ve unsuzler Unluler ses kıvrımlannı tıtreştı rerek ortaya ses olarak çıkan havanın ağız boşluğunda hıçbır engele uğramadan ve surtunmeden çıkması durumudur Unlulerde ağız boş luğunun aldığı şekıl önemlıdır Unsuzler ıse nefesın gırtlaktan sonra ses yolu uzennde herhangı bir yerde kısmen veya tamamen engele uğraması sonucu ortaya çıkan seslerdir Unlülenn ust tonları harmoniklerden oluşur Gelışmış ses analız araçlanyla bır unlude 35 adet ust ton saptanmıştır Unsuzlenn boğumlandıklan veya engele uğra dıkları yerler uç tanedır Bırıncısı dudaklar arası veya ust diş dudak arasıdır P, B, F, V ve M bu bölgede oluşur Iklncı bölge ust dışler, dıl ucu ve sert damağın ön kısmı arasındakı bolgedır Bu bolgede T, D, R, L, S, Z ve N gıbı sesler oluşur KveG glbı unsuzlenn boğumlandığı uçuncu bol gede dıl köku ve yumuşak damak arasındadır Unsuzlenn oluşturulma şekıllenyle ılgılı başka sınıflandınlmalar da vardır Unsuzun oluşmasıyla ılgılı engelleme şeklı başka bır sınıflandırmanın temelını oluşturur Bu sınıflamaya gore unsuzler patlayıcı, surtünmelı ve kayıcı dıye aynlırlar Bır başka unsuz sınıflaması ünsuz ses çıkarken gırt laktan ses çıkıp çıkmamasıyla yapılır B, D, G seslı unsuzlerken P, T, K sessız unsuz dıye ayrılır Nazal unsuzler kendı başlanna bır grup oluşturur lar Damağın aşağı duşmesıyle oluşan M ve N seslennde hava burundan çıkar Fransızca da bu seslerden sonra gelen unlulerde nazal olarak söylendıklerınden Fransızca'yı öğrenmek bıraz daha zordur Bunlar konuşma sesının bazı temel kurallandır Batı dıllen bırçok konuda bazı Afrıka 10 organla konuşuruz lızce'de heceleme ıle telaffuz arasındakı uyumsuzluk çok ılerı boyutlardadır Bu nedenle Amerıka'da çocuklar okuma yazmayı oğrenmede guçluk çekerken fonetık yapıda dıl konuşulan ulkelerde çocuklar daha kolay okuma yazma öğrenırler Konuşmayı ınceleyebılmek ve seslenne ayınp uzennde araştırma yapabllmek ıçın konuşma seslenne karşıt olan sembol slstemlerı gelıştırılmıştır ve buna fonetık alfabe denılmıştır Fonetık alfabeler çok sayıdadır Çunku her dılın kendıne özgu seslerı vardır Uluslararası duzeyde kabul edıve Asya dıllenne göre daha basittlr Çıft len fonetık alfabe 63 un duruşlu Afrıka dıllen, bir sesın ıntonassuz, 28 unlu ses sembolu yonlara gore dort anlama geldığı Kuzey ıçermektedır Sozluk ve Çın dıllen, dıl yanından çıkan Japonca ansıklopedıler de kendı fobızım dılımızden çok daha farklı dıllerdır netık sembollennı kullanS ve F gıbı bazı unsuzlenn başka bır ozellığl de maktadırlar Butun bu alfa ust tonlannın yuksek frekans ve gurultu nıtelığı belerın olanaklan ınsanın taşımasındandır Görulduğu gıbı gunluk hayatta çıkardığı seslerı gösterme çok basıt bır olay gıbı algıladığımız konuşmanın de sınırlı kalmaktadır çunku ne kadar kompleks bır yapı olduğu anlaşılıyor ınsanoğlunun çıkarabıldığı Konuşma frekansları ıncelendığmde yuksak ses sayısı sonsuzdur frekanslı Ince seslenn konuşmanın anlaşılmasınBu kadar değışık sesı çıda çok önemlı rol oynadığı anlaşılmaktadır 500 kartırken beyın ses çıkarhz'e kadar frekanslar konuşmadan çıkartıldığında ma yollarının çalışmasını ve konuşmanın anlaşılırlığı bozulmamaktadır ama organlarının yuksek frekanslar çıkanlırsa konuşma anlaşılamaz konuşma nasıl gerçekleşkontrolunu hale gelmektedır Işte bu nedenle yaşlanmaya tırmektedır? Vucudumuzda bağlı ışıtme kayıplannda ışıtmenın yuksek freıstemlı ve ıstemsız olmak kansları alma özellığı kaybolduğundan yaşlı kışı uzere ıkı tür hareket vardır "ne bağınyorsunuz duyuyorum ışte" dıye kendlnı savunmasına karşın konuşmayı anlamakta guçluk Elimızı ıstemlı olarak hare ket ettırırız ama kalbımız ısçeker temsız olarak kasılır IstemPresbıakuzı denılen yaşlanmaya bağlı ışıtme sız hareketlerı otonom sınır kaybında yuksek frekanslar ılk etkılenııier Bu kışı sıstemı denılen beyındekı ler konuşmayı algılamada guçluk çekmelerıne bırkaç merkez ve bu mer karşın muzık dınlerken pek sorunla karşılaşmazkezlerı çevreye bağlayan lar sınır ağı uzerındekı sınır toKonuşmayı ınceleyebılmek ve seslenne ayınp paklarından oluşmaktadır uzennde araştırma yapabllmek ıçın konuşma Istemlı hareketler beynın seslenne karşıt olan sembol sıstemlerı gelıştınl en dışındakı kabuk tabaka mıştır ve buna fonetık alfabe denılmıştır Fonetık sından yonetılır alfabeler çok sayıdadır Çunku her dılın kendıne ozgu seslerı vardır Uluslararası duzeyde kabul edılen fonetık alfabe 63 unsuz, 28 unlu ses sem Solunum, bolu ıçermektedır Sözluk ve ansıklopedıler de konuşmanın motor kendı fonetık sembollennı kullanmaktadırlar Bugücüdür tun bu alfabelenn olanaklan ınsanın çıkardığı sesKonuşmanın motor gucu lerı göstermede sınırlı kalmaktadır çunku ınsasolunumdur Solunumsa noğlunun çıkarabıldığı ses sayısı sonsuzdur ıstemlı ve ıstemsız hareket 4666