Katalog

HAYVANLAR DUNYASI R U iki kavgacıdan birine yardım ederek ona "oy vermiş" olur ve en fazla sayıda dişiözellikle însana en yakın maymun olan şempanzelerden oy alan erkek de görülmektedîr. maymunun kavgayı kazanma şansı artar. Bunu düşünerek erekabet, saldırganlık, lider olma, Hayvanlar dünyasında rekabet yalkek şempanze dişiyaşam kavgası... Ekolojistler haynız yaralanmalara değil, sosyal ılışkilerlerin bazı şımarıklıkvan davranışlan deyince savaş de kopukluklara da neden olur. Maylarına göz yumar. terminolojsi düşünmeye alıştırdı bizi. mun gibi uzun yaşayan türler, her bireFakat bir hayvan gmbunun, hayatta kaye yararı olan aile ve dostluk bağları Kırmızı yüklü malabilmesi ve dayanışmayı devam ettirekurarlar. Bu dostluklar bir ömür sürebikak maymunu (mabilmesi için banşçı yollan da öğrenmelir; bazıları onları uzun vadelı yatırımlacaca arctoides) s/' gerekmez mi? Son zamanlarda mayra benzetmiştir. Maymunlar saatlerce kavga ettiği bir mun uzmanlan (pnmatolog) uzun süredostlarının ve yakınlarının "bitlerıni maymunla banşdir dikkate alınmamış bir konuya eğildiayıklarlar"; kendi dostlarıyla ilışki kurmak istediği zaler: Bir kavgadan sonra iki maymunun mak isteyen diğer maymunları kasman, öne eğilerek dostça bir araya gelmesi, yani barışkançlıkla iteklerler. Bir dostluğun bokaba etlerini o ması. Maymunların birbirleriyle banşzulmadan dayanabileceği kavga sayısı maymunun yüzüne ması bırkaç öpücükten özene bezene sınırlıdır. Bu neden bir maymun, kayaklaştırır. Küsen cinsel biıieşme yapmaya kadar çok çezanacağından emin olsa da, olur olmaymun barış'mayı şitli davranışlan kapsar. Son araştırmamaz nedenle kavga etmez. Maykabul ederse, popolara göre banşçıl jestler toplum ilişkilemun, dostuna bir değer biçerek, bir sunu sunarak özür rinde önemlı bir rol oynamaktadır. Bu kavganın getireceklerini ve götüredileyen maymunu jestlerden bırı de besini paylaşmaktır. ceklerini tartar. örneğin dünyada en kalçalarından yakabüyük şemlar. Bazen bu ikisi panze (pan uzun çığlıklar atarak troglodytes) barıştıklannı herkese kolonisini bailan ederler; herkes rındıran Holbu barışmayı büyük londa'dakı Arnbir sevinçle kutlar hem Hayvanat (Hayvanat bahçeleriBahçesınde, ni gezenler, kendiledişiler erkekerine "popo"sunu teşrin elinden hir eden makak meyve kaparlar maymununu terbiyeveya bir otosizlikle suçlarlar, oymobıl lastiği sa bu onun "merhaiçinde rahatça ba, barışalım" demeoturmakta olan sidir). Barışmanın bir erkeğı koçeşitli şekilleri varvarak oraya dır. Bazen bir kavkendıleri otugadan sonra iki errurlar. Daha kek hareketsiz ve kuvvetli olduksessiz yanyana Hollanda'nın Arnhem Hayvanat Bahçesi'nde 1 hekları için mı? otururlar. Bir dişi tartık bir ada üzerinde bir şempanze kolonisi yaşar. Bu Hayır. Erkek onları barıştırmak kolonide kavga ve barışma gözlemleri yapılmıştır. şempanzeler için yaklaşır ve Resimde koloninin lideri Nikki görülüyor. çok daha irıdir kavgacılardan brive ayrıca dişınin bitlerini ayıklaalmayı aklına koymuştur; ne var ki de olmayan maya başlar. Bırkaç dakika sonra dişi hasmı olan erkek ondan bucak bucak keskin köpek diğer kavgacıya yaklaşır, hemen daima kaçmakta, tehlikeyi sezmiş gibi ne olur dışlerıne sahıp bitlerini ayıkladığı erkek de onun arkane olmaz dişıden uzak durmayı yeğletir, erkek istese sından gıder. Bir süre sonra dişi kayıtmektedir. Dişi o zaman "Hurrem Suldişiyi döve dösızca kalkıp gider ve iki erkeği başba tan" entrıkalarına başvurur. Bırdenbire ve perışan şa bırakır. Dişi maymunun bu barıştırson derece dostça bir tavır takınarak edebilir. Fakat mayı bilinçli yaptığı şundan anlaşılır: hasmına elinı uzatır. Berikı bu oyuna erkek, dişinin Eğer erkek dişinin arkasından gitmez gelırse seyredin siz olanları, yandı gübu pişkinliklerive diğer kavgacı maymuna yaklaşlüm keten helva... Dişi sıntarak kurbane hiç ses çımazsa dişi geri döner ve onu kolundan nın bir kol uzunluğu mesafeye kadar karmaz, onları çekerek getırir. yaklaşmasını bekler, sonra şimşek hısineye çeker. İki erkek arasındaki kavga uzarsa zıyla onu yakalar ve ona hayatı boyun Çünkü dişıye üçüncü bir erkek ortaya atılır ve eyca unutamayacağı bir dayak zıyafeti ihtiyacı vardır leme geçer; once dişilerı ve yavruları çeker (hayvanlarda ve özellikle may(Ya da belkı de korkutacak bir geçıt resmı yapar; sonmunlarda yalan ve hileye başvuruldudişi maymunlar ra gıderek kavga edenlere yaklaşır. ğuna dair birçok gözlem vardır). erkeğin kaburKavgacıların ikisi de tek başlarına bu gasmdan gelAldatma ve fırsatçılık maymun cesur "şövalye"ye karşı koyacak güçte memiştir Ç.N.). sosyal hayatının ayrılmaz bir parçası değildir; iyisi mi sıntarak birbirlerini kuArnhem'de olmuştur. Barışma basıt içgüdüsel bir caklar ve barışırlar. Şimdi iki kavgacı erkekler arahareket olmayıp bir davranış stratejisi, bir olup yeni geleni pataklayacaktır, Koloninin lideri Nikki kızıp Hennie adlı dişisiyle sındakı tiderlik bir zekâ belirtisidir. Bu nedenle özellik"birleşik cephe" kurulmuştur artık. döğüşmüştür. Kavgadan 10 dakika sonra Hennie (sağda), kavgasında le insana en yakın maymun olan şemBazen bir dişinin hileye başvurduNikki'ye elini öptürerek banşmak isteğini kabul ediyor. Alt dişiler önemli panzelerde görülmektedir. Şempanzeğu görülür. Kendine saygısı olan bir resimde ağızdan ağıza öpüşerek barışmalarını kutluyortar. rol oynar. Dişi ler laboratuvarda ınsanı şaşırtıcı zekâ dışı, canını sıkıp duran bir erkekten öç belirtileri gösterirler: Alet kullanmak, örneğin, bir muzu ipten almak için bir WM ler. Bılim adamlarının hayvanlar arasopa kullanmak, aynaya bakmak, 1 sında işbirliği ve yardımlaşma da ol sembolik bir dil öğrenmek, bir üçüncü duğunu bildirmesine rağmen bu örmaymunu etkilemek için bir başka nekler rekabet ilışkileri çerçevesinde maymunu "kafaya almak" vb. açıklanmaktadır. Çıraklık ve deneyım bu barışmalarda nlü "yaşam kavgası" formülü, biyologların hayvanlar dunBöylece özgeçiliğin (altrüizm, dığerkâmlık) evrimi üzerine yazılne gibi bir rol oynuyor, bu henüz bllinyasını bir rekabet arenası olarak görmesine yol açmıştır. mış bir kitaba, paradoks olarak Gen Bencildir adı verılebilmekAslında Darwin ve izleyicileri bıle hayvanlar arasındaki yamiyor. Yavru maymunlar sütten kesıltedir (Gen Bencildır, Rıchard Davvkıns, TÜBİTAK Popüler Bilim şam kavgasının abartılmaması gerektiğine dikkat çekmışlerdir. dikten sonra da annelerine bağımlıdır. Kitapları, No. 19, 1995). Oysa genin benliği yoktur ki gen benGerçek odur k hayvanlar dünyasında hastalık ve açlık, kavgaAnneleri zaman zaman onlardan bıkar cil olabilsin. Gene bencillik atfetmek düşündürücü ve özellardan çok daha fazla ölüme neden olmaktadır. ve onları itip kakalar; yavru bunlara al likle tehlikeli bir çabadır. Tehlıke şuradadır: Ouygglardan yokRekabet, doğal seçılme ustunde yalnızca dolaylı bir etki yapdırmaz ve yine gider anaya yapışır. sun genlere, o genleri taşıyan insan ve hayvanlardakı duygular maktadır. Yaşam kavgasını zaferle bıtırenler daha iyi beslenenler, Ana yine kovar. Sonunda sabrı tüke maledılmektedir; duygu hayatı yalnız insan ve hayvanlarda bukarşı cınsten daha fazla bireyi kendilerine çekebilenler ve daha nen yavru tiz çığlıklar atmaya, olduğu lunmaktadır. fazla sayıda yavru yapanlardır. Butun bunlar bir miktar saldırganyerde sıçramaya ve tepinmeye başlar; Güdülenme ve duyguların incelenmesi psikolojinin işidır, evlık gerektirirse de T.H. Huxley tezlerinin en önemlı hasmı olan tıpkı tutarağı tutmuş, inatçı, şımank bir rimsel biyolojinin değil. Ne yazık ki güdülenmeler ve duygular Pyotr Kropatkın, bazı biyolojistlerin hayvanlar arasında yalnızca çocuk gibi (temper tantrum nöbetleri). üzerinde objektif bilgi bulmak zordur. Bir hayvan bir diğer hayvakavga, diğerlerininse yalnız barış gördüğüne değinerek şöyle deYavru kavgalarla başa çıkmayı muhtena tehlikenin (omeğın bir yırtıcının) yaklaşmakta olduğunu haber mıştir: "Rousseau doğa kavramından "gaga ve tırnak" savaşını melen bu sıralarda oğrenir. verirken, hiç de bencil olmadan, sırf hemcinsini kurtarmak için Barışma basit içgüdüsel bir hareket olmayıp bir davranış stratejisi, bir zekâ belirtisidir. Bu nedenle Maymunlarda kiisme ve barışma Hayvanlarda "Yaşam kavgaları çıkartmakla hata ettiyse, Huxley de bunun karşıtı bir hata yapmıştır." Hayvanlar arasında acımasız bir kavga olduğu görüşü o kadar yaygındır ki insanlar New York'takı borsa merkezınin olduğu Wall Street ıçın "Darvvın'in vahşî ormanı" deyimini kullanabılmektedır hareket etmiş olamaz mı? Bundan kim şüphe edebilir? Bir topluluğun davranışlan dikkatle ıncelenirse Kropotkin gibi şu sonuca varılır: Bireyler bir topluma art olmak için derin bir istek duyaıiar, hemcinslerine yardım ederler ve genellikle barış içinde yaşartar. Haftaya: Barışmaların cinsellikle ilişkisi Doç. Dr. Selçuk Alsan Recherche, Mayıs 1989'dan özet 46612