Katalog

M ÜZECİL I K Öğrenci, müzeler aracılığıyla, üniversitenin aynı zamanda yaşama, yaşayarak öğrenme, öğrenirken haz duyma yeri olduğunu kavrar. Bckır Omır* Üniversiteler ve yüzlerce miize • • U lkemızde bır unıversıte oğrencısı ogrenımını bıtırıp gıttıkten sonra unıversıtesınden neler anımsar? Öğretım uyelerını mı, bınayı, bahçeyı, kantını ya da kutuphaneyı mı 7 Kendı payıma ben, 6O'lı yılların başlarında Dıl ve Tarıh'te felsefe bolumunde oğrencıyken etnolojıarkeolojı katından her geçışımde buyulendıgım etnografya koleksıyonunu anımsıyorum en çok Ataturk'un buyruguyla derlenen, dunyanın en ozgun ve degerlı koleksıyonlarından bırı olduğu soylenen (Asya, Afrıka Amerıka halklarını Kızılderılı, Şaman, Eskımo ınsanını tanıtan) bu yapıt sonradan orta dan kalkmış, dağılmış, belkı yağmalan mış şımdı son bırkaç parçası kurtulmuş olarak yenıden muze olmayı ozluyor Gazı Egıtım ın uçbiız bucaksız bahçesınde yıne o buyuk ınsanın ıstegıyle oluşturulmuş donemının en zengın canlı ağaç koleksıyonu (30 bın agaç, 120'ye yakın tur) yenı bınalara yer açmak ıçın kesıle kesıle bugun dar bır alana sıkışmış durumda soluk almaya çalışıyor (belkı envdnterının yapılmasını beklıyor) Dunyada pek çok genç "arberatum herbaryum', "planetaryum" "odıtoryum' "akvaryum', ' observatuvar' kav ramlarını belkı ılk kez unıversıte yılları sı rasında oğrenmış, botanık bahçesı, kultur evı fılm studyosu, sanat koleksıyo nu, muze deneyımlerını "hayatında ılk defa" unıversıtede yaşamıştır Belkı ya şamının sonrakı yıllarında gelıştırecegı sanat galerısıne gıtme, konser ızleme, agaçları, kuşları yıldızları gozleme, mu ze unıversıtenın yalnızca oğrenme yerı değıl, aynı zamanda yaşama, belkı ya şayarak oğrenme öğrenirken haz duyma, bılışle duyuşu bırleştırme yerı oldu ğunu kavramıştır Bu kavrayışa sahıp yonetıcıler de dunyanın her yerınde unıversıtelerını yukarıda sayılan olanaklarla donatmaktadırlar, en çok da muzelerle Unıversıteyı bınadan, laboratuvardan, derslıkten mescıtten ıbaret saymayan her unıversıte once kendı gelışım tarıhının muzesını kurmakta, sonra dığer unı versıte muzesı orneklerıne yer vermektedır Aslında unıversıte kavramıyla muze kavramının kan kardeşı olduğu bılınmektedır Gunumuzde muzeler egıtım kurumu gıbı ışlev gorurken, üniversiteler de bunyelerınde muzeye yer vererek geçmışı ve bugunu yaşatmakta ve oğretmektedırler Muze turlerı sınıflaması (Sanat Tarıhı Modern Sanat, Arkeolo|i ve Tarıh, fctnografya ve Folklor, Doğa Tarıhı Bılım ve Fen Bolge, Uzmanlık Unıversıte Muzelerı) ıçınde bu tur de onemlı bır yer tutmaktadır "Unıversıte Muzesı' kavramı dar anlamda bır unı versıtenın gelışımını anlatan muze olarak genış anlamda da unıversıtede ku rulmuş, ıçerdıgı koleksıyona gore çeşıtlılık gosteren muze olarak kullanılmakta dır Ulkemızde muze denınce akla ne yazık kı hala sadece arkeolojı muzelerının (o dar tozlu karanlık kasvetlı, olu yerlerın) qelmesı kaçmılmazdır Oysa akla gelebılecek her şeyın koleksıyonu nun yapıldıqı dunyamızda bugun muzeler de sınırsız bır çeşıtlılık gostermektedır Işte bu tur zengınlığının unıversıtp muzelerıne de yansıdığı gorulmektedır Ulkemızde henuz bır antropolojı muzesı (bız ınsanımızın çeşıtlılığıyle ovunuruz), bır tarırn muzesı (bız halâ bır tarım ulkesıyız) bır denız muzesı (denızlerımız hızla muzelık olmakta) yokken, dunyanın bırçok ulkesınde bunlar hem unıversıte dışında hem de ozellıkle unıversıtede kurulmuş durumda Dunya unıversıtelerını topluca tanıtan kaynaklar bınlerce unıversıte muzesının yuzlorco unıvorsıte muzesı turunun adını vermektedır International Handbook of Unıversıtıes (1993) adlı kıtaptan unı versıte muzelerını ıncelerken anatomı jı, Zoolo|i muzelerı NPW Brnmsvvıck Unıversıtesı Ilk hlektrık Muhendıslığı Araçları Muzesı VVaterloo Unı versıtesı Bıyolojı ve Yer Bılımlerı Muzesı Oyun Arşıvı ve Muzesı Batı Ontarıo Unıversıtesı Kızılderılı Ar keolojısı Muzesı muzesı, krımınolojı muzesı, petrol muzeŞİLİ: Atacama Unıversıtesı Copı sı, papırus muzesı kadın moda, okul apo Mıneralojı Muzesı Guney Şılı egıtım, spor, oyun, tarıh, turızm, su muUnıversıtesı Tarıh ve Arkeolojı Mu zesı adları sıze de ılgınç gelecektır zesı Şılı Unıversıtesı Halk Sanatı Zaten bu lısteye yalnızca degışık Muzesı Modern Sanat Muzesı olanların, bızde bulunmayanların, bılınÇİN: Bei|ing Tarım Muhendıslıgı meyenlerın adlarını almaya çalıştım Unıversıtesı Tarım Makınelerı ve Ozel adla anıldığı ya da ne muzesı olduTraktor Muzesı Beıjıng Tarım Unı gu belırtılmedıgı ıçın buraya alamadığım versıtesı Tarım Bılımlerı Muzesı bır yığın unıversıte muzesı de var Beıjıng Havacılık ve Uzay Bılımlerı Aynı kaynak Turkıye'de sekız unıverUnıversıtesı Beıjıng Havacılık Mu sıte muzesı olduğunu soylemektedır, zesı Yı Fu Bılım Muzesı Kuzeydolıstenın eksık olduğu kuşkusuz (orneğın ğu Changchun Unıversıtesı Bıyolojı Ankara Unıversıtesı'ndekı Oyuncak MuMuzesı, Eskı Çın Tarıhı Muzesı zesı, Jeoloıı Muzesı, Veterınerlık Muzesı Şanghay Balıkçılık Unıversıtesı Ba belırtılmemış), ama sayının az olduğu da lıkbılım Muzesı Dongyıng Petrol ortada Unıversıtelerın maddı olanak sı Unıversıtesı Unıversıte Gelışım Mu kıntısı çektıgı bır donemde onlara bır de zesı muze kurmalarını onermek fantazı gıbı DANİMARKA: Aarhus Unıversıgelebılır Aşağıdakı ornekler ıncelendı tesı Bılımın Tarıhı Prehıstorya Do gınde, zengın yokbul deırteden dunyada ğa Tarıhı Tıp Tarıhı, Klasık Arkeolo|i pek çok ulkenın unıversıtelerıne bu ola muzelerı nagı bağladığı, unıversıtelerın de bu ko MISIR: Iskenderıye Unıversıtesı nunun oncelıgını farkettıgı gorulecektır Adlı Tıp Muzesı Kahıre Unıversıte sı Mısırbılım (Egyptolojı) MUZPSI Dunyadan ornekler Bocekoılım Muzesı, Papırus ve Sıkke Muzesı AVUSTURALYA: Oueensland Unıver FİNLANDİYA: Abo Akademı Unıbitesı Antropolojı Muzesı Kuzey Avus versıtesı Harp Gemılerı Tarıhı Mu turalya Unıversıtesı Tarım Muzesı zesı, Sıbelıus Muzesı Helsınkı Ve BELÇIKA: Lıege Eyalet Unıversıtesı terınerlık Fakultesı Veterınerlık Ta Zoolojı Enstıtusu Muzebi ve Akvaryumu rıhı Muzesı Helsınkı Unıversıtesı Sart Tılman Açık Hava Muzesı, Bılım Tarım Muzesı Tıp larıhı Muzesı Muzesı Ghent Eyalet Unıverbitebi Bılım FRANSA: Bordeaux II Unıversıte Tarıhı Muzesı Mons Polıteknık Fakulte sı Etnografı Muzebi Lılle III Unıverbi Mıneralojı ve Jeolojı Muzesı sıtesı Mısırbılım Muzesı Lyons I Unıversıtesı Tıp Tarıhı Muzesı BOLİVYA: La Paz San Andres Unı Lyons II Unıversıtesı Mulaj Muzesı versıtesı Doğa Tarıhı Muzesı Oruro Strasbourg II Unıversıtesı Akdenız Teknık Unıversıtesı Tarıh ve Folklor Mu ve Dogu Antıkıtelerı Muzesı Parıs zesı Arkeolojı Muzesı, Mıneralo|i Muze Katolık Enstıtusu Kıtabı Mukaddes sı Arkeolojısı Muzesı KANADA: Alberta Unıversıtesı Dışçı muzelerı Manıtoka Unıversıtesı Anatolık Muzesı McGıll Unıversıtesı Botanık, ALMANYA: Bıelefeld Unıversıtesı mı Botanık, Embrıyolojı, Jeolojı, PatoloEntomolojı (bocekbılım), Jeolojı Zoolojı Pedagojı Muzesı Cologne Unıversıtesı Tıyatro Muzesı, Papırus Mu zesı, Muzık Araçları Muzesı, Bıyolojı Muzesı Erlangen Yaşam Muzesi'nı Nurnberq Unıversıtesı Okul kurduğunda IngılMuzesı Gottıngen Unıversı tere'de çıftçılık tesı Etnolo|i, Zoolojı, Jeolojı, yontemlerınde bu Kımya muzelerı Hamburg Tukarıda sayyuk değışımler olUnıversıtesı Mıneralojı Zodığımız unımuştu Traktorle olojı, Jeolojı, Uygulamalı Boversıte mu başlayan teknolojık tanık muzelerı Heıdelberg zelerı ıçınde tıp tarıdevrım savaş Unıversıtesı Antık Çağlar hı paleontolojı, ar oncesı ve sonrası Muzesı, Mısırbılım Muzesı, keolojı, teknoloıı yıllarda makıneleşZoolojı Muzesı Jeolojı ve Pa muzelerı neredeyse menın tarım alanın leontolo|i Muzesı Leıbzıg sıradan, "her unıda egemen olmaUnıversıtesı Muzık Araçları versıteye lazım" sıyla hız kazanmışMuzesı, Mısırbılım Muzesı cınsınden Buna tı eskı duzenın çeYUNANİSTAN: Atına Unı karşılık ılahıyat, parşıtlı gorunumlerını versıtesı Anatomı Botanık, tı tarıhı, sıyasal ya saklama ıstegı dı Jeolojı ve Paleontolojı Zooloşam, sıvıl savaş, şında Ingiliz Kırjı Petrolbılım, Krımınolo|i toplumsal tarıh mu I sal Yaşam Muzesı Antropolojı, Hıvvyen Arkeolojı zelerı sıradışı, en kırsal alanın tarıhıve Sanat Tarıhı Unıversıte der, ılgınç Yukarıne ılışkın malzemeTarıhı muzelerı (sadece Atına dakı orneklere ya • yı toplama araştırUnıversıtesı ndekı muzelerın kından bakınca ma, yorumlama Turkıye'dekı butun unıversıte dunyada ne çok gorevını ustlenmış muzelerınden daha fazla sa unıversıtede antro tır 19 yuzyıla kayıda olduğu dıkkatı çekıyor) polojı, etnolojı, folkdar çıftçılıkte guç HİNDİSTAN: Allahabad lor, halk sanatı halk kaynağı olarak yalUnıversıtesı Kaushambı Mu yaşamı, kırsal yanızca ınsan ve hayzesı (unıversıtenın kuruluşunbam tarım muze&ı van kas gucu kuldakı kazı bulguları) Banaras olduğu dıkkat çek lanılıyordu Muzede sergılenen el aletlerının Hındu Unıversıtpsı Bharat mektedır Orneğın, kırsal yaşam muzelerının bazıları Vıctorıa donemıne kadar gıtmektedır, Kala Bhawan Muzesı (eskı Ingıltere ve ABD gıbı sanayıleşmenın oncusu ama çoğu çıftçılerın yuzyıllardır bıldığı araçlarHınt kulturu yapıtları) Kalkuta ıkı ulkede olması bu ulkelerde kırsal kulturun dır Çunku temel araçların tasarımı antık çagda Unıverbitesı Asutosh Hınt tarıhe karıştıgının kanıtı sayılabılır Bu muze tu ortaya çıkmış ve gıtgıde gelışerek yakın zaSanatı Muzesı Harısıngh Go runu açıklayıcı bır ornek olarak Ingıltere dekı manlara kadar gelmıştır Muzede bu uzun gelı ur Sagar Unıversıtesı Antro rnuzeyı ele alacağız Ingılız Kırsal Yaşam Muşım surecının son aşamasını temsıl eden nespolojı, Botanık, Jıolojı Zoolozesı'nın tanıtım kıtapçıgında şu bolumler yeı neler sergılenmektedır jı, Tarıh, Mımarlık muzelerı almaktadır (bunlar aynı zamanda muzenın de Tarım makınelerının gelışımı ve kullanımı 19 Gauhatı Unıversıtesı Antrobolumlerı) El Aletlerıyle Çıftcılık, Sut Tereyag yuzyılın son yarısında olaganustu bır sıçrama polojı, Botanık, Jeolojı, Tıcave Peynır Çıftlık Hayvanları Kırsal El Sanatları gostermış, tarımda makıneleşme 1945'ten ıtıret Egıtım muzelerı Guyarat Araba Koleksıyonu, Sanayı Çağında Çıftçılık baren duzenlı bır bıçımde yayılmıştır Tarım Unıversıtesı Kabıle Yaşamı Okuz, At ve Buhar Gucu Tarımsal Demırcılık Tarihı Enstitüsü'nun ve Ingiliz Kırsal Yaşam ve Kultur Muzesı Hınt Kultur Saman Makınelerı, Makıneleşmış Çıftçılık, Çıft Muzesı nın rezerv koleksıyonları da çok zenKalıtı Muzesı Pencap Tarım çılerın Galerısı (2) Muze hakkında bılgı vermesı gındır Sergılenen nesnelere ek olarak fotograf Unıversıtesı Toplumsal Tarıh açısından kıtabın gırışındp yer alan açıklamayı koleksıyonları, kutuphane ve arşıvler de bulunMuzesı Su ve Guç Kaynakla kısaca ızleyelım maktadır Muzedo son ıkı yuzyılın tarımsal rı Muzesı Readıng Unıversıtesı 1951'de Ingılız Kırsal gelışımını gormek olanaklıdır İTALYA: Bologna Unıversı Müzeler ve yaşamlar 5058