Katalog

elde olanın yepyenı ve ılgınç kullanım arına yoneltılmesı ıle gerçekleşebılır <ar kı canlılar bu yenılıkler yalnızca lı bedenlerınde var olanlarla gerçek mek zorundadırlaı ınlılar eskı malzemeyı yepyenı ve çar bır başka bıçımde yonıden kullana "îrsa pvrımspl bır yenılık nasıl ortaya jılır? ırumu bıra7 dıha açıklımak gerekır\anat ve tuyler uçuş ıçın harıka araç bunların bpllı bır ışlevı gormek ıçın gelışmış organlara donuşmuş olmaia layra anlaşılabılır Ama pvrım bır dızı ı ara donemlerden geçmek zorunda kanadın beşte bırı uçma açısından ır ışe yaramadığından kanat nasıl ibılır? Varbayılan geçış donemı uçma ıne hıçbır katkıda bulunmuyorsa ev ^oşan kuçuk dınozorların onkolundan bır kuş kanadı oluşturabılır J bılmeceye çarpıcı bır çozum getıren ı/ın dogal ayıklama surecı tarafından bır ışlevı yerıne getırmek uzere olu organların çevrede meydana gelebı k herhangı bır değışım durumunda a ışlevlerı do yerıne getırebılecek gı ce sahıp olduklarını one surer >ldakı bır dızı tuy bır başka deyışle ıdın yuzde beşı belkı uçma ışlevını 1 getıremez ama bedenın sıcak kal e ına yardımcı olur Bu nedenle tuyler de burungenlerın beden ısısını du =>yen pullardan evrılmış çoğalıp daha ıaşık bır duruma gelınce de aerodına oır ışlev ustlenmışlerdır nı durum mınık kanatların ısınma ış ı gorup buyuk kanatların da uçuşa ımcı oldukları bocekler ıçın de geçer Evrımsel ypnılıklprın buyuk bır bolu değışmez bır ışlevın dogal ayıklama }ır agır gplışmpsıylp dpgıl bu tur gızıl erın devmıme geçmesı ıle meydana ııştır Bıyolojık uyum siglama surprı ında, oncelerı o canlının ışlevını sur lesı açısından onem taşımayan an daha sonrakı donemlerde evrımsel ıklere olanak tanıyan bır dızı yan urun leydana gelır Evrımın yaratıcı gucu ık olçude bu ışlevsel gızılguç depo lan kaynaklanmaktadır ınu basıt ama son kerte karmaşık ıkı kle açıklayabılırız Salyangoz ger 9 olmayan bır eksen çevresınde dola k kabugunu olustururkpn pksenın ol lama olmayan bır yapı uzerınde cınsel al benıyı arttırmak amacıyla yapılan ıkıncıl bır değışıklıktır Bıze çok daha yakın bır başka çarpıcı ornek olan "ınsan doğasım" oluşturan zeka ozellıklerı de buyuk bır olasılıkla sonradan bır rastlantı sonucu olarak mey dana geldı Insan beynının bu eşsız boyu tuna ve karmaşık yapısına sıradan bır do gal ayıklama surecı ıle ulaştığı kuşku go turmez bır gerçek Ne var kı bu boyut bır ayıklama ve uyum saglama surecı sonu cunda meydana geldıysp bıle doğanın en ıncelıklı urunu sayılan ınsan beynı yıgınla ek şeyın yapılmasına olanak tanıyan yete neğını bu aygıtın bır yan urunu olarak elde ettı örnegın ınsan beynı okuma yazmayı sokebılmemız amacıyla şımdıkı boyutuna ulaşmadı Zıra bu yetı beynın şımdıkı bo yutuna ulaşmasından on bınlerce yıl son ra gelıştı Yıne de okuma ve yazma ınsan yaşamının onemlı bır parçası durumuna geldı Bu nedenle zekaya evrılerek kar maşık bır yapı kazandıran gelışmemış gızılguç olmasaydı ınsanoglu gıbı bır tansık 1 dunyanın başına bela kesılmeyecektı V MHOT***" 2 Fazlahk Kusursuz uyumun evrımsel yaratıcılığa kaynak oluşturmadığını gosteren bır başka ıkılemı ele alalım Yaşam bakterı ıle başladı Bakterı ıse ınsan ve çok hucrelı ötekı karmaşık yaratıklara kıyasla daha az sayıda gene sahıptır Şımdı bu yıllan mış dunyada kendısınden daha karmaşık bır şeyı tanımayan bır bakterı oldugunuzu duşunun Doğal ayıklama ıncelıklı bır ça lışma ıle sızı o anda yaşanan ortama en lyı uyum saglayabıleceğınız bır bıçıme sok muş Bedenınızde hıçbır fazlalık yok Genlprınızın her bırı gorevlerını kusursuz bır bıçımde yerıne getırıyor Daha lyı ol manız duşunulemez bıle Bu durumda en temel konularda bıle bır değışım nasıl gerçekleşebılır kı? Evrım çevrede meydana gelen degı şımlere gore ufak tefek onarımlar yapabılır Ama sahıp olduğunuz her gene şıddet le gereksınım duyduğunuzdan köklu bır değışım yapılamaz Herhangı bır şeyı ko kunden degıştırmek ıçın sahıp olduğunuz genlerden bır tanesıne yepyenı bır ışlev yuklemek zorundasınız lyı de o zaman eskı ve hâlâ geçerlı olan ışlev nasıl yerıne getırıhr? Bır başka deyışle kalıcı bır de gışmezlık ıçıne kıstırılmış durumdasınız Bu ıkılemı ortadan kaldırmak ıçın ku sursuz uyum ulkusunun evrım surecınde lyı sonuçlar vermedıgını kavramak zorun dayız Yaratıcı evrımsel bır değışımden geçebılmek ıçın canlıların fazlalık ve ge lışmpmış gızılguç gıbı karşıt olguların sağladığı esneklıge gereksınımlerı vardır Gel gelelım doğal ayıklamanın gelecek gıbı bır kavramdan haberı yoksa ve yalnızca anlık uyumu saglamaya odaklanmışsa böylesıne gorkemlı bır dağınıklık nasıl or taya çıkacaktır? Neyse kı doğal ayıkla madan bağımsız yapısal kısıtlamalar ve ıl keler uzun erımde evrımın oluşmasına olanak tanımaktadır Tum bıyolojık yapılar uyum saglamak ıçın gereklı olanından çok daha fazla malzeme ve bılgı uretme yeteneğıne sahıptır ler Bu "ek" malzeme de daha sonra evrımsel yemlıklerın oluşturulmasına olanak verir. Organ ve bedenın parçalarında fazlalık ılkesı once "aşırı tasarım" ya da "güvenlik sınırı" kavramlarıyla dışa vurulur Ikı farklı yapı genellıkle aynı temel ışlevı gorur Bu tur bır elıaçıklık canlılara anlık çı karlar sağlayabılır (yedek lastığın surucu nun ımdadına yetışmesı gıbı), ama bu faz lalık yaratıcı evrımın yepyenı yerlere yonelmesıne de olanak tanır zıra yedek las tık bambaşka bır şeye donuşebılır ve ara ba da yıne ışlevını surdurur Kuşların kanadındakı bır dızı tuy, belkı uçma ışlevını yerıne getıremez ama bedenın sıcak kalmasına yardımcı olur Bu nedenle tuyler, belkı de surungenlerın beden ısısını duzenleyen pullardan evrılmış, çoğalıp daha karmaşık bır duruma gelınce de aerodınamık bır ışlev ustlenmıştır nın boylosı bır ışlevı de yerıne getırdığı bı çımınde olacaktır Oenel anlamda doğal ayıklama çevre yp pqpmen olan koşullara en lyı uyum saglayacak canlıların uretılmesıne çalışır Çogu durumlarda bu uyqunluk ayrıntılar uzerınde çok daha fazla durulmasını ve sonuçta da esneklıgın gıderek yıtırılmesını gerektırır Bu nedenle burada esneklık dogal ayıklamanın ıstegı dışında meydana gelen bır yan sonucu olarak gundeme ge tırılmelıdır Ne var kı yoreye daha lyı uyum saglama kımı zaman esneklıgın art ması ıle meydana gelebılıyorsa o zaman dogal ayıklama boylesı bır sonuca ulaş mak ıçın dogrudan bır katkıda da bulun abılır gelpn canlıların prışkınlerın atalarının gençlık donemlerıne ozgu ozellıklerı taşımalarına yol açar Çok sayıda teknık tartışma neotenının ınsanın evrımınde yogun bır payı oldugunu ortaya koymak tadır Insanoglu bır olasılıkla oğrenmenın saglayacağı yararlar uğruna kendısıne bağışlanan esneklıkle uzun bır çocukluk evresınden geçer Bu can alıcı esneklıgın bır bolumunun ergınlık aşamasına dek korunması ıse çogu memelılerde tanık olunan davranış katılığına neden olur ,(aşadıgı bir dünyadan, düzeyine ulaştığı ) egemen olduğu ııştır. J yerde gobek adı verılen dar uzun Jır bıçımınde bır boşluğun da oluşmarekır Geometrık bır zorunluluk sonu )a meydana gelen bu gobegın uyum sma ıle hıçbır ılgısı yoktur Ne var kı ıngoz daha sonra buna yenı bır ışlev sr ve gobegı yumurtaların gqvence le korunabıleceğı bır yere donuşturur ndı soyu tukenmış olan ve halk araa Irlanda geyığı olarak bılınen dev ge aır uçtan bır uca yaklaşık 4 metre bo ia ve 40 kılo agırlığında boynuzlara ptı Bu gorkemlı boynuzlara karşın ;ık bır kafatasına sahıp olan geyıgın esıne buyuk bır yuku taşıyabılmesı ık guçlu boyun kasları ve baglar ıle kılınabılırdı Kemıklerı bırbırıne baği lıf demetlerıne yeterlı mıktarda bır antı alanının sağlanması ıçın ıse geomuz omuru uzerındekı kemıkler dı 'a çıkıktı Bu nedenle hayvanın sırt esı oldukça genıştı Çogu buyuk me erde gorulen bu durum genellıkle altomur kemıklerının geometrık bır yan ıu olarak meydana gelmıştır ve bır are ayak uydurma ıle dogrudan bır .ı yoktur Irlanda geyığınde bu havaya k bolge daha sonraları koyu renklı lerle gozp çarpan buyuk ve belırgın ambura donuşmuştur Bu eşsız kam oır olasılıkla ozgun amacı uyum sağ Insan , ozensız esneklıgın urunu Özetlemek gerekırse çagımızın en garıp en guçlu ve sakıncalı turu olan Homo Sapıenler kusursuzu amaçlayan bır surecın kaçınılmaz doğal bır sonucu olarak degıl evrımın ozensız esneklığının karmaşık yapıda yaratıkların ortaya çıkmasına olanak tanıması sonucunda meydana geldı Bız ınsanlar tek hucrelı uzak ak rabalarımız bırçok genden çok sayıda kopya oluşturarak kımılerının değış mesıne kımılerının de gereklı ışlevlerı el lerınde tutmasma olanak tanıdığı ıçın varız Atalarınnız olan balıklann yuzgeç lerınih karada ağırlık taşıma gıbı farklı bır ışleve donuşumunu olası kılacak gelış memış bır gızılguce sahıp olduğu ıçın varız, Surungenlerın kulak kemıklerı memelılerın ışıtme kemıklerı olabılecek bır bıçımde değışebıldıgı ıçın varız Anatomık yapıların doğuştan sahıp oldukları ve oz gun amaçları dışında ışlevler ustlen melerıne olanak kılan gızılguç bınbır dolambaçlı yoldan değıştığı ıçın varız Son olarak da garıp zekamız esneklıge ozel bır seçıcı değer verdığı ıçın varız Karmaşık yapıdakı her canlı turu onceden tasarlanmamış olan varlığını evrımın yaratıcılığının dağınık ve ozensız kaynak larına borçludur Insanoglu dunyada bır kez daha yınelenmesı olanaksız dolambaçlı ama o denlı de gorkemlı bır kaza sonucu ortaya çıkmıştır O halde bu kırılgan varlıga bıraz daha ozenlı davransak nasıl olur? Insan, sıradışı yaratık Buyuk beyınlerımızın bızlere bağışladığı bılısel yetenekler, özellıkle de oğrenme yeteneğımız bızlerı esneklık açısından sıradışı bır konuma yerleştırmıştır Bu temel goruşun koklerı en azından buyuk Ingılız duşunuru John Locke donemıne dek uzanır Memelılerın çogun da yavrular hızla buyurlerölumcul etmenlerle burun buruna olduklarından hızla buyumek zorundadırlar Oysa kı ınsanlar anababalarına bağımlı olduklart uzun bır çocukluk donemı yaşarlar Dahası ın sanın buyume surecıyle ılgılı hemerv hemen her şey otekı memelılere kıyasla çok daha yavaş gelışır Başarının ureme gucu ıle olçuldugu Darwın cı bır dunyada böylesıne bır gecıkmenın ne gıbı yararları olabılır? Locke a gore bu gecıkme yalnızca ınsanlara ozgu olan kavrama ve anlama yetısının ancak uzun bır oğrenme surecı sonunda gerektığı gıbı kullanılabılmesın den kaynaklanmaktadır Memelılerın buyuk bır bolumu hızla erışkınlığe geçerek ana babasmı terk" eder Insanlar ıse toplumsallaşmak ve zekâ yeteneklerını gelıştırmek ıçın uzun bır sureye gerek duyarlar bunun en lyı yolu da memelılerde esneklıgın en yaygın oldugu tek donem olan çocukluk doneminin uzun tutulmasıdır Sozcuk anlamı gençlıge tutunmak" olan neotenı adlı bır evrım surecı gelış me hızını yavaşlatarak bellı bır soydan 3 Seçılmış esneklık llk ıkı ılke evrımde tumuyle geneldır Her ıkısı de çevreye kusursuz uyum sağ lama eğılımınde olan ve bu nedenle de canlıları yalnızca çevrede uzun erımde oluşacak koklu bır dağışıklık durumunda değışmeye mahkum eder doğal ayıkla maya karşı esneklık saglama ozellığını ta şımaktadır Ne var kı kımı zaman doğal ayıklama nın dogrudan esneklıge katkıda bulunup bulunmadığı da sorulmalıdır Bu sorunun yanıtı çok sık olmasa da, doğal ayıklama Kcıvnak Dıscoveı Tıtrkçesı Rıta Uvgan 5057