Katalog

TÜRKİ YE'DE BİLİM Tiirkiye ve dünya bilimi 19801989 döneminde Türkiye'nin sitasyon bakımından dünya bilimindeki yeri. Mustafa llhan, R Kâzım Türker* (ilımsel yayınların en önemlı bekJentısı ız bırakır nıtelıkte olmaları'dır Iz bırakırlığın evrensel ölçusu de bılımsel yayına verılen sitasyon (atıf) sayısıdır Genel anlamda ımpakt faktöru, bellı bır zaman dılımınde yayın başına alınmış olan sitasyon sayısı olarak tanımlanabılır Impakt faktoru son zamanlarda bılım dunyasında genış kullanım alanı bulmuştur Şoyle kı, 1 Bılım adamının akademık değerlendırılmestnde, 2 Bır unıversıte veya kuruluşun araştırma potansıyelının değerlendırılmesınde, 3 Ulkelerın bılımsel performansının değerlendırılmesınde, 4 Araştırma projelerı ve umtelere destek verılırken çalışma gruplarının değerlendırılmesınde, 5 Kıtaplıklara alınacak perıyodıklerın seçımınde, 6 Guncel bılımsel konuların seçımınde belırleyıcı veya yardımcı krıter olarak kullanılabılır Turkıye'de bu onemlı krıterı tam anlamı ıle kullanma cesaretı gösteremıyoruz Nedenı oldukça basıt Ulkemızde guvenılır denılen kurumlarda bıle polıtık yandaşlık ve ahbaplığın en belırleyıcı unsur olması ve sıtasyonların polıtık yandaş ve ahbaplarca verılıyor olmaması bu onemlı değerlendırme krıterını umacı gıbı karşımıza çıkanyor Bu yazıyı okuduğunuz şu anda, "Bır de bunu guncelleştırerek başımıza dert açıyorsunuz" dıyenlerın kufurlerını ışıtıyor gıbıyız Turkıye'de her yerde, her alanda, herkesın, her yaptığının yanına kâr kaldığı sıkıntılı bır dönemde yaşıyoruz Feraha çıkmamız ıçın objektıvıte krıterlerıne sıkı sıkıya sarılarak ozeleştırıcı bır tutumla yandaşlık ve ahbaplık sarhoşluğundan uyanmamız gerekır Bu yazının amacı, sitasyon sayısı veya ımpakt faktoru denen bu umacıyı guncelleştırerek polıtıka ve arkadaşlık cambazlığı yapanları rahatsız etmek değıl, Cumhurıyet Bılım Teknık'ın 422 sayısında yayımlanan "Turkıye'nın Bılımsel Yayında Dunyadakı Yerı" başlıkh yazının devamı olarak, tum bılım dallarını (fızık, kımya, matematık, muhendıslık ve yaşam bılımlerı) kapsayacak şekılde Braun ve dığerlerının (1994) verılerıne dayanarak sitasyon sayısı ve ımpakt yonunden Turkıye'nın 19801989 yıllarında dunya bılımındekı konumunu ortaya koymaktır Her ne kadar ulkemızın durumu ıç açıcı gorunmuyor ıse de, bilimsel performansın değerlendırılmesınde yayın sayısından da önemlı olan ve yayının kalitesini belirleyen bu objektivite kriterini gbrmezlikten gelemeyiz. yayın 1994 yılı ıtıbarıyla 18 690 168 adet sitasyon almıştır Bu sıtasyonların % 51 4'u ılk sıradakı ABD'ye aıttır ABD'yı sırası ıle Ingıltere, Batı Almanya ve Japonya ızlemektedr Ilk dorttekı bu ulkelerın sıtasyonları tum sıtasyonların % 72'sını oluşturmaktadır Sitasyon sayıları 10 000'ın uzerınde olan ılk 37 ulke tum sıtasyonların % 99 4'une sahıptır Aralarında Turkıye'nın de bulunduğu 131 ulke, genye kalan % 0 6'yı paylaşıyorlar Bu donemde Turkıye, 1 404 yayını ıçın aldığı 4 311 sitasyon ıle dunya sıralamasında 45 sırada yer almaktadır 19851989 dönemine aıt yaymlar 1980 1984 yayınlarından 5 yaş kuçuk olduklarından doğal olarak daha az sitasyon almışlardır Bu donemdekı 2 223 883 yayın 7 189 765 sitasyon almış olup bunun % 51 'ı ABD'ye aıttır Ilk dort sırayı ABD, Ingıltere, Japonya ve Batı Almanya almışlardır Ilk 35 sırada yer alan ulkeler toplam sitasyon sayısının % 99 2'sıne sahıptırler Aralarında Turkıye'nın de bulunduğu 138 ulke gerı kalan % 0 8'ı paylaşmaktadır Bu dönemde Turkıye, 2 554 yayın ıçın aldığı 2 241 sitasyon ıle 46 sıradadır Turkıye ve bazı ulkelerın 19801984 ve 19851989 dönemlerındekı yayınlan ıçin aldıkları toplam sıtasyona göre dunya sıralamasında yerlerı Tablo 1'de gosterılmıştır nemınde ıse 78 sırada bulunduğu gorülmektedır Bu sıralamada ulkelerın yerlerı, yayın sayısına ve sitasyon sayısına gore olan sıralamalardakınden farklıdır Yayın sayısı ve sitasyon sayısı az olan bazı ulkeler ımpakt faktoru yuksek olduğundan ulkemızın önunde yer almışlardır Bu ulkelerın arasında Papua Yenı Gıne bıle var Tablo 2'de bazı ulkelerın 19801984 ve 19851989 dönemlerındekı ımpakt faktörüne gore dunya sıralamasındakı yerlerı gosterılmıştır Ulkemızın toplam sıtasyonların % 0 03'unu aldığı 19801989 döneminde ABD, tek başına tum sıtasyonların % 50'sını almıştır Bu, bızı yayın sayısı yüksek olan ulkelerın sitasyon sayıları da yuksek olur duşuncesıne göturebılır Ancak sitasyon sayısı tek başına anlamlı bır krıter değıldır, yayın sayısı ıle bıriıkte değerlendırılmelıdır Bellı bır donemdekı sitasyon sayısını yayın sayısına bolerek elde edılen değer, yayınların ortalama ımpaktını verır împakta göre Dunya sıralamasında 19801984 donemınde 64 ve 19851989 döneminde 78 sırada yer alan ulkemızın durumu hıç de lyı değıldır Turkıye onjınlı yayınların bu donemdekı ımpaktı Integre Sitasyon Dosyası'ndakı (Integrated Cıtatıon Fıle, ICF) makalelerın ortalama ımpaktının % 50'sı kadardır (Garfıeld, 1991) Bır onemlı parametre de sitasyon alan yayınların tum yayınlara oranıdır kı bu oran, ulkemız ıçın 19811985 donemınde % 32 8 ve 19861990 donemınde % 31 5'tır (Garfıeld, 1991) lyımser bır bakışla denebılır kı 1981190 donemınde SCI kapsamındakı dergılerde yayımlanan Turkıye onjınlı her uç makaleden ıkısı ız bırakır nıtelıkte değıldır Kaçamadığımız gerçek şudur kı son zamanlarda ulkemızden çıkan dış yayınların sayısında artma olurken ımpakt faktoru bakımından dunya sıralamasında buyuk bır duşuş ıçındeyız Iz bırakır nıtelıktekı yayınların sayısında ve/veya sitasyon alan yayınların ız bırakırlık derecesınde gorulen duşuşun nedenlerının lyıce araştırılarak gıderılmesı gerekmektedır llgınçtır kı ımpakt sıralamasında 19851989 donemınde Yunanıstan dışında Rusya dahıl tum komşularımızın önundeyız Burada uzerınde durulması gereken Rusya'nın durumudur 19801989 döneminde yayın sayısı bakımından Dünya sıralamasında ılk dört ulke arasında yer alan Rusya'nın ımpakt faktorune göre sıralamada çok gerılerde kalması bu ulkeden çıkan yayınların ız bırakırlığının duşuk olduğunu göstermektedır Ancak Rusya'dan çıkan yayınlara ulaşmadakı guçluğun ve bu yayınlardan önemlı blr kısmının Ingılızce olmamasının da bu verımsızlıkte katkısı vardır Burada bihm dilinın Ingilizce olduğu gerçeğı de ortaya çıkıyor Nasıl kı unıversıteler ve TUBİTAK son yıllarda SCI kapsamındakı dergılerde yayın yapmayı teşvık edıyorlar, bu kuruluşların bellı bır surede sitasyon alarak ımpakt kazanan yayınlan da ayrı bır program ıle desteklemelerının yararlı olacağı kanısındayız Tablo 1: Bazı ülkelerin 19801984 ve 19851989 dönemlerınde sitasyon sayısına göre dünya sıralamasındaki yerleri. 1980198419851989 ABD 1 1 Ingıltere 2 2 Batı Almanya 3 4 Japonya 4 3 Isveç 8 9 Hollanda 9 7 Isvıçre 10 10 Rusya 12 12 " Yunanıstan 32 30 Mısır 35 39 Bulgarıstan 36 37 Guney Kore 44 38 Turkıye 45 46 Suudı Arabıstan 48 41 Iran 51 66 Irak 56 53 Papua Yenı Gıne 73 65 Sunye 94 93 Tablo 2: Bazı ulkelerın 19801984 ve 19851989 dönemlerınde ımpakt faktörüne göre dünya sıralamasındaki yerleri. 1980198419851989 ABD 1 2 Isvıçre 2 1 Isveç 3 3 Hollanda 4 4 Ingıltere 6 5 Batı Almanya 11 6 Japonya 16 15 Guney Kore 45 58 Yunanıstan 49 44 Surıye 61 87 Turkıye 64 78 Iran 66 86 Papua Yenı Gıne 75 43 Suudı Arabıstan 88 65 Bulgarıstan 91 94 Mısır 92 96 Irak 97 97 Rusya 98 100 Kaynaklar 1 Braun, T , Glanzel, W Maczelka, H Schubert, A World scıence ın the eıghtıes Natıonal performances ın publıcatıon output and cıtatıon ımpact, 1985,1989 versus 19801984 Part I All scıence fıelds combıned, physıcs and chemistry Scientometrıcs, 29, 299 334 1994 2 Garfıeld, E A cıtatıonıst perspectıve on scıence ın Turkey TUBİTAK, Tıp Alanında Bılımsel Yayınlar Sempozyumu sah 840, 1991 3 llhan, M Turker, R K Turkıye'nın bılımsel yayında dunyadakı yerı Cumhurıyet Bılım Teknık 422 sayı, 8101995 * Prof. Dr., Hacettepe Ünlv. Tıp Fak., Farmakoloji Anabillm Dalı. Genel değerlendirme Impakt faktörüne göre, dunya sıralamasına bakılırsa Turkıye'nın 19801984 döneminde 64 sırada, 19851989 do Impakt faktörüne göre sıralama Sitasyon sayısına göre sıralama 19801984 dönemine aıt 2 026 902 4334