Katalog

GÖKYÜZÜ or duşuşlerı çok nadır olarak bır meteor yağmuru esnasında meydana gelır Beklenen de budur, zıra yorungesel kuyrukluyıldız (komet) kalıntılarıyla ılgılı olmaları sebebıyle meteor yağmurlarının uyelerı, genellıkle, atmosfer geçışıne dayanamayacak olçude zayıf olan kuçuk ve az yoğun parçalardır Bır gun suresınce gozlenen meteor sayıları duzenlı değıldır, zamanla değışır Gece yarısından sonra, gece oncesıne kıyasla çok daha fazla sayıda meteor gozlenebılır Bunun sebebı, donme hareketı sonucu, gozlemcının gece yarısından sonra artık Arz'ın yorunge hareketı doğrultusu tarafında olmasıdır Bu konumda hareket doğrultusundakı yarım kure hareket yolları Arz'ın yorungesı ıle çakışan tum meteoroıtlerı karşılayacağından, soz konusu yarım kurede bulunan bır gozlemcının meteor gorme ıhtımalı dığer yarım kuredekıne oranta çok daha fazla olacaktır Gozlenen meteor sayılarının, bugunluk değışımden başka, bır de yıllık değışımlerı vardır kı, buna sebep konumuz olan meteor yağmurlarıdır Meteor yağmurları, gezegenımızın yorungesel hareketı esnasında, zaman zaman, bu yorungeyı kesen meteor materyallerının (meteoroıtlerın) gruplar halınde bol mıktarlarda bulunduğu bolgelerden geçışı sırasında meydana gelmektedır Uzaya atılan bır füzenin yakıt tankı, atmosfere duşup alev alev yanarken... 1862'de, yenı keşfedılen bır kuyrukluyıldızın (Komet SwıftTuttle) yorungesının guvenılır bır şekılde belırlenmesı sayesınde, kometlerle meteor yağmurları arasındakı ılışkı ortaya konmuş ve en onemhlerınden bırı olan Perseıd meteor yağmurunun Arz'ın komet SwıftTuttle'ın yorungesını kestığı 12 ağustosa rastlayan noktada meydana geldığı belırlenmıştır Dolayısıyla Perseıd sağanağı meteorlarının kaynağı, bu kuyrukluyıldızın yorungesı boyunca dağılmış olan kalıntılarıdır Duzenlı olarak her yıl belırlı sayıda meteor gosteren yağmurlar, ılgılı komet kalıntılarının, Perseıdler ıçın olduğu gıbı kometın yorungesı boyunca unıform bır şekılde dağıldığını göstermektedır Enkaz dağılımının duzenlı olmadığı, yorunge boyunca gruplaşmalar gosterdığı durumlarda ıse sağanağın şıddetı oldukça değışkendır ve çoğu kere beklentılere uymaz Komet TempelTuttle ıle ılgılı olan Leonıd meteor yağmuru buna ornektır Dığer yıllar boyle bır ozellığı olmayan Leonıd'ler, sozu geçen gruplaşmaların yorunge ıle çakıştığı her 33 yılda bır olağanustu meteor goruntulerı uretırler Son olarak 17 Kasım 1966'da meydana gelen boyle bır maksımumda 20 dakıka ıçerısınde yaklaşık 5000 adet meteor gozlenmıştır Butun bu anlatılanlardan sonra meteorıtlerın komet materyallerınden meydana geldıklerı duşunulebılır, ancak çok buyuk bır ekserıyetle boyle değıldır Zıra bır meteor duşuşu (veya meteorıt oluşu) çok nadır olarak bır sağanak esnasında meydana gelır Bunun nedenı, meteor sağanağını oluşturan parçaların herhen tamamının daha yere ulaşamadan atmosferde yanıp yok olmalarıdır Bu durumda, meteorıtlerın atmosferık geçıse dayanıksız, kuçuk ve az yoğun korrtet kalıntıları ıle ılgılı olduklarını duşunmek pek makul değıldır lar konuştu En genç konuşmacı Töre Bayram, amatorlukten profesyonellığe kayacak bır yıldıza benzıyordu Emre Işık, zaten oyle bır yıldızdı ama "arka bahçe astronomısı"nın guzellıklerınden vazgeçmemıştı Bir amatorun (elbette şehır dışında olmak koşuluyla) evının arka bahçesınde ne gozlemler yapabıleceğını ayrıntılarıyla aktardı Koray Pekereçlı Amasya'dan gelıyordu ve "kuçuk şehırlerde yaşayan genç astronomların sorunlan"nı anlatırken, elınde durbun, kulağında "vvalkman" geceyarısı yıldız gozlemeye çıkan bır delıkanlının en buyuk duşmanının "röntgencıler" olduğunu soylerkerı hıç de haksız sayılmazdı1 Toplantının son oturumu amator astronomların dernekleşmesıne ve gelecek çalışmaların planlanmasına ayrılmıştı Bır dernek oluşturmak uzere on çalışmalara hemen başlandı Profesyonel ve amator astronomların bırlıkte çalışması, daha sıkı bır ışbırlığı yapılması yonunde bazı planlar yapıldı Boylece çeşıtlı unıversıtelerın astronomları, bu ılk toplantıda 200 dolayında amatoru bır araya getırdıler ve onlara "haydı artık, bıreysel keyfı bırakın, elınıze durbununuzuteleskobunuzu alın, gozleyın ve yazın, uretın1" mesajını verdıler öyle umuyorum kı, 2 Ulusal Amator Astronomlar Toplantısını gerçek amatorlerın kurduğu Amator Astronomlar Demeğı duzenleyecek ve toplantıda amatorlerın gozlem raporları, fotoğrafları, belgelerı sunulacak Ikı gun soren toplantıdan elımde guzel bır gok atlası, çantamda galaksi fotoğrafları, disketler ve yenı tanıştığım, aynı zevkı paylaştığım genç yaşlı dostlarımın adreslerı ıle çok mutlu dondum Ankara'dan Istanbul'a gıden trenın penceresını butun gece Jupıter, Akrep ve Yay doldurdu Başımı tren penceresinden uzatıp yukarı baktığımda gokyuzu, gıderken gorduğumden daha parlak, daha yıldızlı ve daha kalabalıktı Bana astronomıyı bu denlı sevdıren Cumhurıyet Bılım Teknık'e çok teşekkur ederım * Prof. Dr., Istanbul Tıp Fakultesi Tren penceresinden gökyüzü Iki gün süren Ankara'daki 1. Ulusal Amatör Astronomlar Toplantısı'ndan güzel bir gök atlası, çantamda galaksi fotoğrafları, disketler, yeni dostlarımın adresleriyle mutlu döndüm. Semra Çalangıı* stronomıye olan ılgımı ve sevgımı Cumhurıyet Bilım Teknik okuyucusu olmama borçluyum Yıllardan berı "Bu ay gokyuzu" sayfasında Sn Bülent Uyanıker'ın, ODTU Amator Astronomı Topluluğu'nun ve dığer astronomların ılgınç yazılarını okuyarak gokyuzunu tanımayı ve sevmeyı oğrendım Ege Unıversıtesı Astronomı Topluluğu'nun yayın organi olan Astronomı Magazın ıle de Cumhurıyet Bılım Teknik sayesınde tanıştım Bu yuzden 1 Ulusal Amator Astronomlar f o p lantısı ıle ılgılı gozlemlerımı ve duşuncelerımı yıne Cumhurıyet Bılım Teknık'e yazmak ıstedım Istanbul'dan Ankara'ya yataklı tren ıle gıttım Ama Istanbul'dan uzaklaşıp yerleşım merkezlerının ışıkları kaybolduktan, gece olanca karanlığı ıle tren penceresıne gelıp yerleştıkten sonra yataklı vagonun yatağına gırmek ne mumkun1 Yıldızlı gokyuzu olanca guzellığı ıle tren penceresındei Buyukayı, Çoban, Başak, Akrep takımyıldızlarının İstanbul'da hıç görmedığım tum uyelerı, durbunle bıle bulamadığım yıldız kumelerı ve tum samanyolu hep bırlıkte gıttık Ankara'ya 1 Temmuz 1995 Cumartesı sabahı fen fakultesının onu her yaştan, her meslekten ve hemen her yoreden 200 kadar gokyuzu merakhsı ıle doldu Açılışı Ankara Unıversıtesı Rektor Yardımcısı Tansu Arasıl yaptı Daha once tıp kongrelerınde karşılaştığımız Sn Arasıl ıle A bu kez, mesleğımızın tamamen dışında bır toplantıda karşılaşmak çok ılgınçtı Daha sonra ev sahıplığını yapan Ankara Unıver sıtesı'nden Prof Dr Osman Demırcan Turkıye'de astronomı çalışmaları hakkında bılgı verdı Akdenız Unıversıtesı'ndan Prof Dr Zeki Aslan Bakırtepe'de yapımı ılerlemekte olan Ulusal Gozlemevı hakkında bılgı verırken hepımız bır gun orada gozlem yapabılmeyı duşledık Astronomı Magazın okurlarının yakından tanıdığı Doç Dr Serdar Evren toplantının can alıcı konuş malarından bırını yaptı ve amator astronomların orgutlenmesı gerektığını belırttı Evren'e gore, kıtap okuyup televızyonda belgesel seyreden 'koltuk astronomları"nın bu bılım dalına hıçbır yararı yoktu Koltuktan kalkıp once balkona, sonra bahçeye, sonra da şehır dışına çıkmak gerekıyordu Çevre kırlılığı yanında "ışık kırlılığY'nden yakınan bız "çevrecı şehırlıler" sadece yeryuzunu değıl, gokyuzunu de yıtırmek uzere olduğumuzu duşunup kaygıyla onayladık Evren, amator astronomları "gokyuzu avcısı" olmayaçağırdı Shoemaker Levy orneğınde olduğu gıbı, kuyrukluyıldız avcılarının çoğunun amator astro nomlar olduğunu soyledı Gunun bırınde kuyrukluyıldız, o olmazsa değışen yıldız avlayabıleceğımızı, boylece adımızın bılım tarıhıne geçebıleceğını duşunerek bu kez de umutlandık ve duşler kurduk Istanbul Unıversıtesı'nden Tuncay Özışık yaptı "Amator astronomıye nasıl ve nereden başlamalı?" sorusuna verdığı yanıtta Ozışık "yabancı dıl"ı ılk sıraya koydu Yabancı dergılerı ızlemek, bılgısayardan ve kıtaplardan yararlanmak ıçın bır yabancı dılı bılmenın (Ingılızce bılenler tercıh edılıri) ılk koşul olduğunu belırterek dığer basamakları şoyle sıraladı "Kutuphane kurdu olun Bır gok atlası edının ve gokyuzunu once çıplak gozle tanıyın Aletlı gozleme teleskopla değıl, durbunle başlayın Durbunun goruş alanı genış, taşınması kolay ve ustelık daha ucuzdur 10x50 veya 20x50 bır durbun edının Galaksi, nebula gozlemlerı ıçın kaynak kıtapları okuyun Ve dığer astronomlarla ıletışım kurun'" Ankara Gözlemevi'nde Nasıl başlamalı? Öğleden sonra, asıl mesleğı makıne muhendıslığı olan Gürkan Kınav'ın, kendı emeğı ıle nasıl Turkıye'nın ıkıncı buyuk teleskopunu yaptığını gozlerımıze ve kulaklarımıza ınanamayarak ızledık Kendı yaptığı gozlemevınde yıne kendı yaptığı teleskopla çektığı fotoğraf ve vıdeokasetlerı keyıfle seyrettık Akşam uzerı otobuslerle Ankara Gozlemevı'ne çıktık Zıraat Fakultesı'nın kendı uretımı olan taze şarabı zevkle yudumlarken bız amator astronomlar tanışıklığımızı ve sohbetımızı daha da koyultarak nereden, nasıl, daha ucuza durbun veya teleskop edınebıleceğımızı, hangı saatlerde ve hangı koşullarda daha lyı gozlem yapabıleceğımızı bırbırımızın deneyımlerınden yararlanarak oğrenmeye çalıştık Bu arada Ankara Gozlemevı'nın teleskopları ıle guneştekı bır lekeyı, hava karardıktan sonra ayın yuzeyını ve Jupıter ıle uydularını gozledık Ertesı gun daha çok amator astronom Gunun ılgınç konuşmalarından bırını de 4366