Katalog

BEYİN ARAŞTIRMALARI lımı? Yaşam ve ölüm arasındaki bu ticaret "akıl yaşında" çocuklar tarafından ciddiye alınır. 7 yaş civannda ölüm düşüncesi çocuk tarafından kabul edilir. Zor bir dönemdir ve kimi zaman derin bir korkuya dönüşebilir. Oyunlar işte bunu karıştırıyorlar, hem de önemli bir yaşta. Çocuklar yalnız ve sessiz. Konuşmadan düşüncenin nasıl geliştiğini bilemıyoruz. Diğerleriyli ilişki ve özellıkle fiziki ilişki, entelektüel bilgilerden önce, çocukluğun en önemli öğrenim (çıraklık) dönemidir. Charles Perrault şöyle der: "Gerçek oyun hakkı aldatanı aldatmaktır". Ama kurbanın da nza göstermesi gerekir yani bilgilendirilmesi. Karşılıklı etkileşim görecelidir. Kuşkusuz karşılıklı etkileşim var ama hiçbir oyunsal etkinlik bu derece buyurucu olmamıştır. Pazarlama gereği. Bir oyunun başansı yaşam süresine bağlı. Yaşam süresi de üretimin yenilenmesine. Çocuk bırtakım etapları aşmalı ama çok hızlı değil. Eğer oyunu hemen bitirirse, aldığı oyunun kârlı olmadığını, bir işe yaramadığı hissine kapılır. "Jolstick" ile canavarları öldürmesı, dağlara tırrnanması saniye dakika işidir. Ama üretici çocuğu saatlerce izler. Oyunlarda başka bir yanlış düşünce ise şu; Refleks ve canlılık kapasıteleri oyunla artar. Ama bunlar geçrek yaşamda o kadar da yararlı değildir. Oyunlarda tepki hemen gelir. Etkitepki sürekli ve tekrarlayıcıdır. Yaşam gibi değil. Devingienlikle karıştırmamak gerekir. Bruno'nun öyküsüyle bitirelim. Bruno'ya göre "Bu sadece bir oyun." Oyunlarla çok zaman geçırmiş. Geceleri oynamış. "8 yaşında başladım oynamaya. Bir yıldan beri de mikrolardaki oyunlarla ilgileniyorum. Atari (Nintendo, Sega vbg.) oyunlarındaki gibi boşu boşuna sinirlen' miyorum. Bunlar daha canlı. Kahramanın neler yaptığı, nasıl geliştiği kolayca izleniyor. Şimdi ise artık progra'mlama ile uğraşıyorum." 14 yaşındaki Bruno'ya göre önceki yıl'arı hakkında ne düşündüğü sorulduğunda ise şu yanıtı veriyor: "Zaman kaybettim. Yazık." Bu da çocuklar için istenecek en son şey.svM. I Kıhç bilgi aktaran bir köprü (Corpus callosumsertsi cisimcik) ile birbirine bağlıdır. Beyinlerden biri duygusaldır. Düş kurmayı sever. Espriden, mizahtan, benzetmelerden, imlerden anlar ve hoşlanır. Sanata hevesi vardır. Diğer beyin, eşinin yanında bayağı ağırbaşlı kalır. Asık suratlı değilse bile ciddidir. Matematiğe meraklıdır. Oyle lar, tenis ve eskrim gibi bazı sporlarda daher espriden hemencecik anlamaz. ÇöKorkut Yaltkaya* ha başanlı olurlar. 1991 yılında ağırbaşlı zümleyici, yargılayıcı ve mantıklıdır. Insanı bir tıp dergisinde solakların ortalama ömher an beraber bulunmayı isteyeceği birisi için insanların büyük bir çoğunluğu rünün, sağ ellilere göre dokuz yıl daha kıdeğildir. Ama sıkışınca da ona başvurmak sağ ellerini sol ellerine oranla daha sa olduğu bildirilmişti. Çevre, sağ ellilere gerekir. Bu iki beyin, aradaki köprü aracıbecerikli bir biçimde kullanırlar? göre düzenlendiğine göre, solakların kalığı ile birbirini işlevsel olarak bütünler. Her Acaba asırlarca kalkanı kalplerıni koruyazalara daha açık olduğu ve bu yüzden dane kadar her bir beyınin ikizi olmadan ekbilmek için sol ellerinde taşıdıkları için mi? ha kısa yaşadıkları düşünülebilir. Ancak sik ve yetersiz kaldığını göstermektedir. öyle ya, bu şekilde sol elleri; kılıç kullanan daha sonraki araştırmalar (Harvvard'da Yalnız beyinlerin algılaması bile değişiktir. sağ ellerine oranla devinimsiz kalıp beceyapılan bir araştırmada olduğu gibi) bu Beyin eşinden nasıl ayrılır? İki beyini birbiriksizlleşmiş olabilir. Babadan oğula gesonucu desteklemedı. rine bağlayan ortadaki köprü kesilirse beçen bu sol el becehzliği, belki de hâlâ kaAynntılara girmeden söylersek insanlan yinler yalnız kalır. Buna "ayrılmışbölünlıtsal olarak sürüp gidiyordur... daha becerikli, daha baskın yarılarına gömüş beyinler" demir. Yapılan işlem de Ya da giderek çocukları sol kollarıyla re üçe ayırabileceğimiz ortaya çıkar; tam "kommisurotomi"dir. taşımaları yüzünden mi çıktı sağ el sol el sağ eller, tam solaklar ve her iki yanlannı Sol elli ve sağ ellilerde (bu ayınma "yafarkı? Böylece çocuğun ana karnındayken nalhk" da alıştığı ve bu yüzden denmektede yatıştırıcı etkisi olan dir) beyin ana kalbi ritmini duyyarımküremasını sağlayan bu taieri farklı şıma biçiminin huzur çalıştığına verici etkisi ilk çağlargöre, bu dan beri anlaşılıp, uyiki durumu gulana gelinmiştir... fki ayırt etmeelini birden kullanmak de yukarızorunluluğunda olan ve da belirtiböylece çocuğunu sırlen testletına bağlayan, ilkçağ rin dışında kadını yine de zaman başka zaman bebeğini sol yöntemler göğsüne bastırmak gede uygulareksinimini duymuş ve nabilır: Bouygarlık ilerledikçe de y u ndaki sol elle taşıma yaygınbüyük dalaşmış olabilir. Mozart, Napolyon ve Einstein sol ellnl kullanan ünlulerden sadece Oçü.... mar aracıSolaklığn nedenlerilığı ile bir ni açıklamağa çalışan bu varsayımların da eşit bir beceriyle kullanabilenler. Antaraftaki beyin yartmküresine amythal deyanlış olduğu anlaşılmıştır. cak bu bölümleme kesinkes değildir. Bir nilen uyuşturucu bir ilaç verilir (Wada tesSolaklık eski zamanlardan beri bilinir: insan yemek yerken sağ elini, sağ elini, ti). Eğer konuşma geçici olarak durursa Tevrat'da, hâkimler kitabında Şenjamin top oynarken de sol ayağını kullanabilir. ilacın verildığı beyin yarısı etkindir ve o kisavaşında 700 kişilik bir solaklar ordusuYa da ağır bir iş yaparken bir de bakarsışinin karşı beden yansı daha bir beceriyle nun yer aldığı yazılıdır (düşmanı ummadığı nız ki testereyi sol elle kullanıyor ama yazı kullanılan yönüdür. yerden şaşırtıp vurmak için olsa gerek). yazarken kalemi sağ eline alıyor, ve tüfekSon zamanlarda yeni görüntüleme yönBronz çağından ve eski Mısırlılar devrinle nişan alırken de sol gözünü kullanıtemleri aracılığı (magnetik rezonans gibi) den kalma bir çok eski resimde, sol elleriyor. İşte bu karışıklığa bir düzen getirebilile her iki yarım küre arasında anatomik ni kullanan insanlar betimlemiştir. mek için çeşitli testler ileri sürülmüştür. farklann da bulunduğu, örneğin kulak loEflatun, bir kitabında insanların bir yarıörneğin bir insanın sağ gözlü mü yoksa bunda sağ ve sol arasında eşitsızlik oldularını diğer tarafllarına oranla daha becesol gözlü mü olduğunu anlamak için şöyle ğu anlaşılmıştır. Ancak işlevsel farklar çok rikli bir biçimde kullanmalarından yakınır bir deney vardır: İki gözünüz de açık bir daha öndedir. Bizim de faboratuvanmızda ve insanların iki ellerini de ynı becerikllkle durumdayken, gözlerinizden bir kol uzaksaptadığımız gibi bir taraf el devinimiyle kullanacak şekilde eğitilmelerininin gereklığında bir kalem tutunuz ve kalemi karşıkarşı taraf beyin kabuğundan (cortex) datiğini söyler. İnsanların yüzde 6'sı solaktır. daki bir nesne ile aynı çizgi üzerine getiriha yüksek amplitütlü elektriksel yanıtlar Geri kalan yüzde 94'ün yüzde12'si de niz. Bazen kalemi bazen de karşıdaki ciselde edilmektedir. Solak ve sağ ellilerde hem sağ ellerini hem de sol ellerini yeterli mi çift göreceksiniz ama sonunda kalemle sadece beyinin elektriksel özellikleri değil bir şekilde kullanabilirler. yüzde 82'si ise cismı bir doğru üzerine getirebilirsiniz. omurilik motor nöronlarının elektriksel sağ ellerini, sola oranla üstün bir beceriyle Şimdi sağ gözünüzü kapayınız. Eğer sağ özellikleri bile farkhdır. kullanır. Bazı toplumlar için bu yüzdeler elliyseniz kalemin görüntüsünün sağa Sağ ellilerın yüzde 99'u yerel ve zageçerli değildir. Sunda boğazındaki adakaydığını göreceksiniz. mansal ilişkilerle ilgili işlerde sağ, dil işlelardan birinde yaşıyan 5000 kişinin Bu basit deneyin dışında daha karışık vinde ise sol hemisferlerini kullanırlar. So4000'inin solak olduğu bildirilmiştir. Kadeneyler ve sorgulamalarla kişilerin bu üç laklarda bu oran daha düşük olup yüzde dınlarda solaklığın erkeklerden yarı yarıya gruptan hangisine girdiği anlaşılmaya ça56 kadardır. Yani solakların geri kalan daha az olduğu saptanmıştır. Büyük Islışılmıştır. Ancak hiç bir deneyin yeterli olyüzde 44'ü sağ ellilerden tümüyle farklı kender, Leonardo Da Vinci, Rafael Michemadığı görülmüştür. olup bunlann yerel ve zamansal ilışkilerini langelo, Napolyon, Jeanne D'Arc, Mozart, Solaklığın ya da el baskınlığıın anatomik ayarlayan beyin yarımküreleri soldadır. Beethoven, Einstein ünlü solaklanndandır. temelini sinir sisteminin yapısal ve işlevsel Böylece, bir bakıma iki tip solaklıktan söz Bir başka ilgi çekici istatistik, akıl hastaözellikleri belirler. edebiliriz. nelerindeki solaklann oranının, normal İnsan beyni iki yarım küreden oluşmuş toplumdaki orana göre dört kat fazla oltur. Bu sol ve sağ yarım küreler, araların(*) Prof. Dr., Akdeniz 0. Tıp FaküKesl duğunu yazmaktadır. da bulunan ve bir beyinden diğerine bilgi Nöroloji ABD. Benjamin savaşında olduğu gibi solak Bazı insanlar neden solaktır? Büyük Iskender, Leonardo Da Vınci, Rafaet Michelangeto, Napotyon, Jeanne D'Arc, Mozart, Beethoven, Einstein ünlü solaklanndandır. Bir başka ilgi çekici istatistik, akıl hastanelerindeki solaklann oranının, normal toplumdaki orana göre dört kat fazla olduğunu yazmaktadır. I 4279