Katalog

ARKEOLOJİARAŞTIRMA En eski "tstanbullulara" ait belgeler Son yapılan tarihlemelere göre Yarımburgaz Mağarası'nda yaşam yaklaşık 250 bin yıl öncesine kadar gidîyor. Güven Arsebük* Y arımburgaz Mağarası Istanbul'un 22 km kadar batısında, Küçükçekmece Gölü'nün yaklaşık 1.5 km. kuzeyinde yer alır. Jeoloji/speleoloji açısından XIX. yy.'ın ikinci yarısından beri bilinmektedir. Mağaranın bir bölümünün (Yukarı Mağara) Erken Bizans döneminde bir şapele dönüştürülmüş olması nedeniyle burası da bazı gezgin ve sanat tarihçilerinın dikkatini çekmiştir. Mağarada tarihöncesinin en eskı dönemlerine ait arkeolojik belgelerin bulunması ve bunların önemının anlaşılması ise 2530 yıl öncsenı rastlar. Bu bağlamda, 1988 ile 1990 yılları arasında, Istanbul ve Berkeley'deki California üniversitelerinin ortak çalışması, adı geçen yerin ülkemızin bugün için bilinen en eski yerleşim yerlerinden biri olduğunu ortaya koymuş, ayrıca o dönemlere ait jeomorfoloji, ekoloji, foşil mikro ve memeli hayvan kalıntıları gibi farklı türden verilerin sağlanması olanağını da yaratmıştır. 19881990 yıllarındaki Yarımburgaz Mağarası kazılanndan anlaşıldığına göre, burası çok uzun bir süre boyunca (kışları) ayıların ini ve (bazı diğer mevsimlerde ise) fosil ınsanların barınağı olarak kullanılmıştır. Burada saptanan fosil hayvan kalıntıları arasında bazı ayı türleri (Ursus deningeri, Ursus spelaeus ve Ursus cf. arctos) ağır basar; bunlar en azından 42 örnekle temsil edıi.ı ve Yarımburgaz fosil memelilerinin leitmotifini oluştururlar. Ayrıca at (Equus caballus), yaban eşeği (Equus hemionus?), birkaç cins geyık (Capreolus caprelous, Cervus elaphus, Dama sp., Megaloceros sp.), yaban keçisi/ibex (Capra aegagrus, Capra ibex), büyük baş örnekleri (Bos primagenius), kurt (Canis lupus), tilki (Vulpes vulpes), sırtian (Crocuta?) ve çakal da (Canis aereus) mevcuttur. Mikrofauna örnekleri arasında, ekolojik olarak günümüzden biraz daha kuru ve soğuk bir çevreye işaret eden Cricetus cricetus ile Ochotona pus/7/a'ya ve genelde orta Orta tabakada rastlanılmıştır. Taş endüstrisine ait ele geçen buluntu sayısı 1600'ün uzerindedir ve bunların yapımında esas itibarıyla çakmaktaşı, kuartz ve kuarzitten yararlanılmıştır. O dönemde, araçgerecin yapıldığı bu hammaddenin tarihöncesi insanı tarafından mağaranın hemen yakın çevresindeki çökellerden sağlandığı anlaşılmaktadır. Kültürel bakımdan Ait Paleolitik adı verilen döneme ait olan bu taş endüstrisindeki aletlerin boyları oldukça küçüktür; çakmaktaşı çekirdeklerin ortalaması 6.3 cm, kuartz örneklerinin 5.8 Pleistosen ile tarihlenen Lagurus transiens'e de rastlanılmıştır. Yarımburgaz Mağarası'nda yaşamış olan fosil insanlara ait (dolaylı) belgeler, o ınsanların yaptığı, kullandığı ve işı bittikten sonra da attığı/bıraktıgı taş araçgereçlerdir. Bunlara, ayı kemiklerr ile birlıkte, kalınlığı yer yer 2 m'yi bulan bir cm, kuartzitlerinki ise 9.8 cm'dir. Bunlardan elde edilen yonga türü aletlerin boylarının ortalaması ise 4.6 cm dolayındadır. Günümüze ulaşan aletlerin arasında kazıyıcı, kesıci, delici, kırıcı, yanıcı ve benzeri görevleri görmüş olan örnekler mevcuttur. Aletlerin biçimlendırilmesinde düzelti yöntemleri kullanılmıştır. Kazı çalışmaları sonrasında ger çekleştirilen bazı deneyler, bu ilkel görünümlü, basit aletlerin gerçekte son derece işlevsel olduklarını göstermiştir. Teknokültürel açıdan belırtilmesı gereken bir husus, Yarımburgaz taş örnekleri içinde Anadolu ve Yakın Doğu'daki buluntu yerlerinde (genelde) egemen olan Levallois ve Acheul endüstrisine ait tek bir örneğe dahi rastlanılmadığıdır. Teknolojik açıdan Yanmburgaz bulguları, yaklaşık çağdaşı olan Anadolu örneklerinden ziyade, bir yandan Fransa'da karşılaşılan Tayac, diğer yandan ise Orta ve Doğu Avrupa'da izlenen küçük boydaki aletlerin bulunduğu satır/kıyıcı satır'endüstrilerine yakınlık göstermektedir. Yarımburgaz Ait Paleolitik kültür tabakalarının tarihlenmesinde çeşitli arkeometrik yöntemlerden yararlanılmıştır. Bunlardan 230JH/234U yöntemi, mevcut uygun malzemenin azlığı nedeniyle hayli zor olmuş, ancak bir traverten örneğinden 156.000±20.00024.000 tarihı elde edilmiştir. Ait Paleolitik dönem aletleri ile aynı tabakada bulunan ayı dişlerinden bazılarına uygulanan Electron Spin Resonance (ESR) yöntemi sonunda, doğrusal alım (linear uptake) varsayıldığında ortalama 200.000390.O00±40.00060.000 tarihleri arasına rastlayan bir sonuç elde edilmiştir. Bu son tarih, örneklerin uygulandığı dişlerin, yani Ursus deningeri'ye ait örneklerin, Ayrupa'nın diğer yerlerinden bilinen yaşı ile genel bir uyum göstermektedir. Ele geçen aletleri yapan ve bizlere mevcudiyetleri konusunda dolaylı bilgiler veren soyu tükenmiş insanlara ait bedensel kalıntılara maalesef rastlamadtk. Ancak bu kişilerin, aynı dönemde Avrupa ve Yakındoğu'da karşılaşılan Homo Erectus türü fosil insanlar olduğunu savunabilir ve her şeye rağmen bu en eski "Istanbullu hemşehrilerimizin" (!) günümüzden yüzbinlerce yıl önce, Yarımburgaz Mağarası'nı uzun süreler boyunca bir barınak olarak kullandıklarını da artık rahatlıkla söyle^ebiliriz. * Prof. Dr. Ist. Ün. Edebiyat Fakültesi Prehistorya Anabilim Dalı Türkiye, dünya bilimine katkısını geçen yıl önemli ölçülerde arttırarak 1789 makaleye çıkardı ve 34. sıraya yükseldi. Bu bilimsel makalelerin alanları ve üniversitelere göre dağılımları konusunda TÜBİTAK Enformatik Dairesi'nden aldığımız verilen, okurlann incelemelerine sunuyoruz. Temel Bilimlerde 1994 yılı SCI kaynaklannda yayınlanan makale sayılarının kurumlann bulunduğu şehirlere göre dağılımı Temel Bilimlerde 1994 yılı SCI kaynaklannda yayınlanan makale sayılarının kurumlara göre yüzde katkıları Istanbul Ü. 1994 Türkiye bilim üretimi rakamları Temel Bilimlerde 1994 yılı SCI kaynaklannda yayınlanan makale sayılannın kurumlara göre dağılımı 9 S I» I Kaynak: 1994 SCICDROM O 4) nrt o o C M Ankara Ü. Bilkent U. %6 %6 Hacettepe Ü. %4 Boğaziçi Ü. %6 o S ca m J2 1 3 b 423 11