Katalog

B I Ll M S Tiirkiye'nin bilimsel yayında diinya Bu yazının amacı 1994 yılı Scientometrics dergilerinde yayınlanan araştırmalann verilerine dayanarak ülkemizin 1980'lerdeki bilimsel yayın performansını bazı ülkeler ile karşılaştırmalı olarak okuyucuya sunmaktır. Mustafa îlhan*, Kazım Türker *• U lkemizın bilimsel performansı bakımından zaman zaman dunya sıralamasındakı yerı tartışılmıştır Değışık merkezler veya araştırıcılar tarafından yapılan çalışmaların sonuçları farklı çıkabılmış ve ulkemizın yerı 1980'lenn sonunda ve 1990'ların başında değışık zamanlarda 56 sıralık bır aralıktakı oynamalarla gösterılmıştır Sonuçların farklı çıkmasının nedenlerınln başında araştırmalann, standardizasyonu, değışık merkezlerce yapılması gelır Bazı çalışmalarda her ülke bır yıllık tum yayınlan ıle değerlendırmeye alınırken, bazı çalışmalarda 5 yılda en az 20 yayın, bazı çalışmalarda ıse 5 yılda en az 100 yayın yapan ulkeler değerlendırmeye alınıyorlar ıkı farklı merkezın aynı sure ıçın olan verılerını karşılaştırarak sonuç çıkarmak da yanıltıcı oiabılıyor örneğın, sunulacak olan bu yazıda Braun ve dığ kendı verılerı ıle 19851989 donemınde Turkiye'yı yayın sayısı bakımından 42. sırada gösterırlerken, E. Garfield'ın Turkıye ıçın verdığı bu dönemı kapsayan yayın sayısı (Bak Tıp Alanında Bilimsel Yayınlar Sempozyumu, sah 28) Braun ve dığ lennın verılerı ıle bırleştırıldığınde bu dönemde ülkemızı 38. sırada görmek mumkundür Bunun nedenı ıkı adreslı bır yayını E Garfıeld ve dığ ıkı ulkenın de yayını kabul ederlerken T Braun ve dığ ılk yazann ulkesının yayını kabul ederler Kanımızca, bilimsel araştırmalann evrensellığı açısından E Garfield'ın krıterı daha gerçekçı gorunuyor ıse de toplam yayın sayısını tutturma bakımından T Braun'un knten de geçerlı olabılır Bır ulkenın bilimsel performansını zaman ıçerısınde ıncelerken sıralamayı etkıleyecek başka faktörlerı de duşunmek lazım Bunun en tıpık örneğı son bırkaç yılda yapılan bazı sıralamalarda ukemızın 56 basamak yukseldıöı şekllndekı bıldınlerdır Gerçekten de ulkamız son zamanlarda bır yukselme eğılımındedır, ancak bu yukselmeyı abartılı olarak gösteren en önemlı yanıltıcı faktör Dunya strukturündekı değışıklıklerdır Bilimsel performans bakımından Dunya sıralamasında Turkıye'nın önunde bulunan ulkelerden Doğu ve Batı Almanya'ların bırleşmesı ve Rusya'nın dağılması ulkemızı 1980'lere gore ıkı sıra bırden ılerletmıştır 19851989 sıralamasında Tum Bılım alanlarında 32 sırada olan Yugoslavya'nın dağılması da sıralamada değışıklığe neden olabılecektır Bır ulkenın bilimsel performansını uzun zaman dılımlerı ıçınde kıyaslamalı olarak ıncelemenın en guvenılır yolu SCIENTOMETRIC konusunda en yetkılı merkezlerın yaptıklan veya bu merkezlere yaptırılacak çalışmalardır Bu merkezlerden bırısı Institute of Scientific Information (ISI, Phıladephıa, PA, USA), bır dığerı de kanımızca kendı "Scıentometrıc Indıcators Datagfıle"ını oluşturmada esas olarak ISI'ın 1 1980'lenn gerek ılk gerekse ıkıncı yarısında ABD ve Ingıltere toplam Dunya yayınının %45'ıne sahıp olmuşlardır Yayın sayısı 5 yılda en az 10 000 olan 26 ulke Dunya'dakı bilimsel yayınların %95'ıne sahıptırler Gerı kalan %5'ını ıse aralarında Turkıye'nın de bulunduğu 147 ulkeden çıkan yayınlar oluşturmaktadır ve bız Science Citatıon lndex (SCI) verıtabanını yarışımızı bu %5'lık pay ıçınde surduruyokullanan Macar Bılımler Akademısı'nde ruz Ulkemız ıçın 2000'lı yıllann başındakı ISSRU (Information Science and Scıentohedef aralarında ABD, Avustralya, Kanametrıcs Research (Jnıt)dır da, Hındıstan, Israıl, Japonya, Yenı ZelanBu yazının amacı iSSRU'da çalışan T da, Çın, Guney Afrıka ve 17 Avrupa ulkeBraun ve dığ nın tamamen 1994 yılı Scisının bulunduğu Dünya bilimsel yayın saentometrics dergilerinde yayınlanan araşyısının %95'ıne sahıp grup ıçerlsıne gırtırmalarının verilerine dayanarak ulkemizın mek olmalıdır 1980'lerdekı bilimsel yayın performansını 2 ılk dörtte yer alan ulkelerden yalnız bazı ulkeler ıle karşılaştırmalı olarak okuRusya'nın yayın sayısında azalma olmuş yucuya sunmaktır Yazının ılk bolumunde ve bunun sonucu olarak Rusya ılk 5 yıldaTüm Bilimsel Alanlar açısından bır dekı 3 'luğunu Japonya'ya kaptırarak ıkıncı 5 ğerlendırmeye gıdılecektır Daha sonra Fiyılda 4 sırada yer almıştır Acaba bilimzlk, Matematik, Yaşam Bılimleri, Müsel performanstaki bu duşuş gelecek hendisllk ve Kimya alanlarında ulkemizın bır çökuşun habercisı mı idl? perfoımansına bakılacaktır 3 ılk 5 yılda 30 sırada yer alan Mısır Ulkemız yanında komşularımız (Yunayayın sayısını %4 artırmasına rağmen 34 nıstan, Bulganstan, Iran, Irak.Sunye ve o sıraya gerılemıştır Benzer şekılde Bulgazamankı Rusya), Mısır, Suudı Arabıstan nstan yayın sayısını %11 artırmasına rağve 1980'lerde bılım ve teknolojıde buyuk men 31 sıradan 33 sıraya gerılemıştır atılım yapması nedenı ıle Guney Kore'nın Demek kı yayın sayısındakı bu oranlarda de bilimsel yayın performansı sunulacakartış sıralamadakı yerı korumada yeterlı tır olamamıştır Nıtekim •Vürkiye'nin t sıralamada Turkıye yayın sayısını Tüm bilimsel %72 artırmasına rağI bulunduğu bölgede men 42 sıradaki yerıalanlarda I yer alan ülkelerin bir yeralanült nı ancak koruyabil10801984 yıllasıra yükselmek Içln yaym mıştır rında 168 ulkeden sayılannı %100 dvarmda 4 19801984 dotoplam 2 026 902 nemınde Turkıye'nın arbrmalan gerekmektedir. adet bilimsel yayın arkasında 43 sırada yapılmış olup bunun yer alan Suudı Arabıs%36 4'u ABD'ye, tan yayın sayısını %109 artırarak 1985%60'ı sırası ıle ılk 4 sırada yer alan ABD, 1989 donemınde Turkıye'nın onunde 41 Ingıltere, Rusya ve Japonya'ya aıttır Bu sıraya yerleşmıştır Doğaldır kı Suudı Aradonemde en az 10 000 yayın yapan 26 ulbıstan'ın bu ılerlemesı araştırmaya ve ke vardır Turkıye 1404 yayınla 42 sıradaaraştırmacı transferıne ayırdığı butçeye dır Bu dönemde komşularımızdan Surıbağlıdır ye'nın 35 yayını vardır kı bu rakamı bu dö5 Yukardakı gozlemler Turkıye'nın sınemde tek başına gerçekleştırmış bılım ralamada bulunduğu bolgenın krıtık bır adamlarımız olduğunu sanıyoruz Bu döbolge olduğunu, bu bölgede yer alan ulnemde tum Avrupa ulkelerı sıralamada kelerın bır sıra yükselmek ıçın yayın sayıTurkıye'nın onunde yer almıştır lannı %100 cıvarında artırmaları gerektığı19851989 yıllarını kapsayan ıkıncı 5 nı, yayın sayısındakı %75 cıvarındakı artıyıllık donemde 173 ulkeden toplam şın ancak sıralamadakı yerı korumaya ye2 223 883 yayın yapılmış olup bunun terlı olabıldığını gostermektedır %36'sı ABD'ye, %59 1 'ı sırası ıle ılk 4 sı6 ılk beş yılda 9 sıra önumuzde, 33 sırada yer alan ABD, Ingıltere, Japonya ve rada yer alan komşumuz Yunanıstan ıkınRusya'ya aıttır Bu dönemde de cı beş yılda 30 sıraya ılerleyerek yerını 10 000'den fazla yayını olan ulke sayısı 12 sıra önumuze taşımıştır 26'dır ve Turkıye 2554 (T Braun ve dığ le7 19801984 donemınde sıralamada rının çalışmasında bu rakam 2455 olarak Turkıye'nın arkasında 45 sırada yer alan verılmış ıse de aynı çalışmadakı bıreysel Guney Kore yayın sayısını%185 artırarak verılerın toplamı bunun 2554 olduğunu 19851989 donemınde yedı sıra bırden gostermektedır) yayın ıle 42 sıradadır Bu sıçrayarak ulkemizın önunde 38 sıraya dönemde de, Romanya harıç, tum Avrupa yerleşmıştır Bu sıçramanın nedenı, bılınulkelerı sıralamada ulkemizın önunde yer dığı gıbı, 198O'lı yıllarda bu ulkenın Bılım almışlardır ve Teknolojı'ye verdığı ağırlıktır Guney 19801989 dönemının ılk ve ıkıncı yarıKore'nın yaptığı atılımı ve bunu sağlayan sında bazı ulkelerın Tum Bilimsel Alanlarkoşulları daha değışık parametrelerde TUdakı yayın sayısı bakımından Dunya sıraSİAD yayınlarından olan Prof.Dr. Kemal lamasındakı yerı Tablo 1'de yayın sayıları Gürüz ve arkadaşlarının hazırladığı "Turıle bırlıkte verılmıştır kıye de ve Dunyada Yuksekoğretım Bılım 1980'lerın ılk ve ıkıncı yanlarındakı sırave Teknolojı" ısımlı eserde açıkça gormek lamalar ve yayın sayılarının kıyaslamasınmumkundür örneğın Çalışan on bın nudan şu sonuçlar çıkarılabılır fus başına duşen ArGe personelı sayısı ilk kıyaslama sonuçlan Turkıye'de 7 ıken Kore'de 53'tur 8 198O'lı yıllarda bırbırlerı ıle savaş1 çıkmış ıkı komşumuzdan Irak 50 sırad yerını koruyabılmış Iran ıse 6 sıra ger yerek 58 sıraya duşmuştur Yenenı ve< nılenı bellı olmayan bır savaştan çıkan komşumuzdan Irak'ın bilimsel performi sını korur ıken, Iran'ın bilimsel perform. sının duşmesının nedenını bu komşun zun yönetım sıstemınde aramak gere kanısındayız Iran'a savaşın yapama ğını gelışmeye ve düşünceye kap mollalar yönetımı yapmıştır. 1980'lenn son beş yıllık donemınde beş yıllık doneme göre dunyadakı bılım yayın sayısında %0 1 'lık bır artış olmı tur Bu nedenle ulkelerın sıralamaları Dunya yayın sayısındakı % payları açıs dan bakmakta yarar olabılır Bu şekıld* değerlendırme ıle yapılan sıralamada Tl kıye 19801984 donemınde Dunya yayı sayısının %0 07'sıne sahıp olarak 42. rada ıken 19851989 donemınde pay %59'luk bır artış ıle %0 11'e çıkarması rağmen 43 sıraya duşmuştur Guney K re 19801984 donemınde %0 06'lık p ıle 47 sırada ıken, 19851989 donem de payını %0 16'ya çıkararak 38 sıray yerleşmıştır 19851989 donemınde Rı ya %6 8 pay ıle 4 , Yunanıstan %0 28 pay ıle 30 , Bulganstan %0 25'lık pay 33 , Mısır %0 24'luk pay ıle 34 , Suı Arabıstan %0 12'lık pay ıle 41 , Ir %0 048'lık pay ıle 51,, Iran %0 019'l pay ıle 59 ve Surıye %0 005'lık pay 88 sırada yer almıştır Görulduğu gı ulkelerın yayın sayısına gore sıralanms ıle Dunya yayın sayısındakı payına gc sıralanması arasında fazla fark yoktur Tablo 1:19801889 Dönemlnin Ilk ve Ikir Yansında Bazı Ülkelerin Tüm Bilimsel Ala lardakl Yayın Sayısı Bakımından Dunya Sır lamasındakl Yerlen 1 2 3 4 30 31 33 42 43 45 50 52 99 Sıra 19801984 Ulke Yayın Sayısı ABD 738 074 Ingıltere 179 918 Rusya 157 143 Japonya 134 947 Mısır 5 221 Bulganstan 4 954 Yunanıstan 4 393 Turklye 1 404 S Arabıstan 1 317 Guney Kore 1 220 789 Irak 692 Iran 35 Surıye Sıra 2 3 1 4 30 33 34 38 41 42 50 58 87 19851989 Ülke 'fayın Sayısı ABD 801 432 Ingıltere 194 553 Japonya 166 320 Rusya 152 137 Yunanıstan 6 212 Bulganstan 5 483 Mısır 5 425 Guney Kore 3 483 S Arabıstan 2 759 Turkıye 2 554 Irak 1 067 Iran 428 Surıve 108 4228