Katalog

PSİKOLOJl Hekimhasta ilişkilerinde iletişimin geliştirilmesi Tedavinin başarısı için hekimhasta ilişkisi şart... Acar Baltaş*, ZuhalBaltaş ** S ağlık ve tıp alanında ıletışım becerısında uç temel ılışkı modelı tanımlamışsı bırkaç yönden onem taşımaktalardır (6) dır Iletışım teknığının öğrenılerek, 1) Etkenlık ve edılgenlık esasına dayaıletışım becerısının gelıştırılmesı sadece nan sağlık personellerı ıle hastalar arasındakı 2) Yol gösterıcılık ve ışbırlığı esasına ılışkının gelışmesıne değıl, aynı zamanda dayanan sağlık personellerının bırbırlerıyle ve kıtle 3) Karşılıklı katılım esasına dayanan ıletışım aracılığı ıle genış topluluklarla kuHer uç modelın de olumlu sonuçlar racakları ılışkılerde de amaçları yönünde verdığı durumlar vardır sonuç almalarına ımkan verır Hekimın etken, hastanın edılgen olduHekım hasta ilişkilerinde hastalık hıkâğu ılışkı modelı, acıl servıste şuursuz duyesı almanın ve ıletışımın onemının çeşıtlı rumda olan bır hastaya karşı geçerlı bır araştırmalarla ortaya konmasından sonra model olabılır Yol gösterıcılık ve ışbırlığı tıp fakultelerınde davranış bılımlerı dersesasına dayanan ıkıncı model, sağlığına lerı ağırlık kazanmıştır (1) kavuşmak ıçın ışbırlığı yapmaya hazır ve hasta karşısında hekimın bılgı ve becerıBatı kaynaklı araştırmalar, hekımlerın sını kullanması esasına dayanır ve buyuk hastaların problemlerıni ve endışelerlnı ölçude hekimın elındedır ortaya çıkartmakta guçluk çektıklerını ve bunun sonucunda ortaya önemlı teşhıs Ancak araştırmalar gosterıyor kı, karhataları çıkabıldığını göstermekte (2,3,4) şılıklı katılım esasına dayanan üçünciı örneğın genel pratıkte duygusal probmodel uygulanmadıkça birçok hekim lemlerin çok yaygın olduğu bılınmekle ve hasta ılışkisı beklenen başanya ulaberaber, depresyon vakalarının tedavışamıyor. Hasta hekım ilişkilerinde karşısınde %50'ye varan atlamalar olduğu lıklı katılım, özellıkle aşağıda sıralanan göruluyor (5), Belkı de bu sebeble hastadurumlarda daha buyük onem kazanların bırçoğu kendısıne verılen tedavı*"» makta ve tedavı sonucu belırleyıcı olsadık kalmıyor Bunun sonucunda hastamakta. lar şıfa arayışlarını surdurmekte ve sağlık 1 Tedavi ıçın uygun seçımın belırgın kanallarını ışgal etmeye devam etmekteolmadığı durumlar dırler Sağlık profesyonellerinin iletişim 2 Hastanın problemının çözumunün becerılerını gelışonun hayat bıçımıntırmelerı, hastade veya davranışlaların sağlığtna rında değışıklık yapolumlu yönde ekimin hasta ile masının gereklı olkatkı sağlayaduğu durumlar olan ilişkilerinde caktır. 3 Hemıplejı, mulbelirli davranış ve tıpl skleroz (MS). epılepsı gıbı yeterGüç ve roller iletişim tekniklerin sızlık ve sakatlıkla "Olumkalım" öğrenmesi, tedavinin bırlıkte yaşamayı konusunda etkılı öğrenmenın gereklı oldukları ıçın, heamacına ulaşmasında olduğu durumlar kımler dunya uzebelirieyici bir rol oynar. rınde buyuk saygı İletişim eğitimi gormuş ve geleneksel olarak kenHekimın tedavı dılerıne çok buyuk guç atfedılmıştır bağlamında hasta ıle olan ilişkilerinde belırlı davranış ve ıletışım teknıklerının öğreBunun sonucu olarak hekimhasta ılışnılmesı, tedavinin amacına ulaşmasında kilerının buyuk bölumunde guç dengesı belırleyıcı rol oynar Bu teknık ve davraönemlı ölçude hekımden yana ağır basnışlar soru sorma, dınleme gıbı sözel ılemıştır Bır hastanın problemlerının ve entışım becenlerı ve göz teması, postur vb dışelerının tam olarak saptanması ve gıbı ıletışımın sozel olmayan ogelerını hastanın kendıne yapılan tavsıye ve verııçerır len tedavıye uyum gostermesı başarılı bır tedavinin temel şartlarıdır Gunumüzun gelışen demokratık ılışkıler anlayış ve zın Eğitim süreci cırı ıçınde bunun gerçekleşmesı hekimın Hekımlere venlecek ıletışım eğıtımı, hehastanın düşüncelerini hesaba katmakimın görevınının tarıfıne temel oluşturur sı, algı sistemlnl anlaması ve onu işbirHekimın görevının esası hastanın sağlıkla liği yapacak bir partner olarak görmeılgılı problemını çözmektır (Bazı sağlık kusiyle mumkun olabılır Szazs ve Hollanrumlarında göruiebıleceğı gıbı hastayı bır der adlı ıkı araştırmacı hekımle hasta arabaşkasına havale edıp, kendınden uzak H laştırmak değıl) Problem çözme ışleminın başanya ulaşması çok aşamalı bir sureçtır Bu sureç ıçınde şunlar bulunur 1) Hastaya kendısıyle ılgılı problemı anlaması ıçın yardımcı olmak 2) Problem ve endışelerını ıfade etmesıne yardımcı olmak 3) Hastanın problemının onunla beraber tanımlamak ve fıkır bırlığıne varmak 4) Muhtemel çozumler uzerınde bırlıkte duşunmek ve fıkır bırlığıne varmak 5) Uzerınde anlaşılmış olan çözumun uygulanması ıçın hastaya cesaret vermek (6) Hangı tur davranışlann yukarda sıralanan amaçlara ulaşmasına yardımcı olabıleceğı, gozleme dayalı ve vıdeoya kaydedılmış araştırmalar sonucunda ortaya konmuştur Byrene ve Ling adlı ıkı araştırmacı butunuyle hastayı merkez alan uçtan, butunuyle hekımı merkez alan uça kadar uzanan çok sayıda davranışı saptamışlardır Hastayı merkez alan davranışlann başında dinlemek, sessizliğe tahammül etmek, hastanın endişelerini yorumlamak, açıklama ve özet yapmak ve geri bildırimde bulunmak gelıyor Buna karşılık hekımı merkez alan davranışlann başında bılgı toplamak, analız ekmek ve semptomları kendı kafasındakı bır teşhıse göre yorumlamak ve yönlendırmek bulunuyor Hekimın butunuyle "hekıme yönelık" bır davranışı seçmesı ıle bırlıkte şu faktorlerın var olduğu görulmuştur * Hastaya çok az zaman ayırma (5 dk veya daha kısa) *Hastanın dıle getırdığı ılk semptom üzertne gitmekte ısrarlı olma * Hastanın duyguları ıle ılgılenmek konusunda aşıkar bır ısteksızlık * Hasta ıle yakınlaşmaya yol açacak ve ınsanca öğeler taşıyan gerçek bır ılışkı kurmaktan kaçınmak Hastaya soru sormak ıçın seçılen yöntem de, hastanın problem ve sıkıntılarını ıfade etmesını etkıler Başlangıçta sorulacak olan "Nasılsınız?" sorusu açık uçlu bır sorudur ve hastanın kendısını ortaya koymasına ımkân verır Buna karşılık "Neyinlz var?" sorusu daha çok dar bır alanda cevap vermeye ımkan verır "Sabahları erken mi uyanıyorsunuz?" sorusu ıse butunuyle kapalı uçlu bır sorudur ve hastaya sadece "evet" veya "hayır" dıye cevap verme ımkanı bırakır Fakat daha sonra problemın kaynağına yaklaştıkça sorulacak kapalı uçlu sorular, hekimin problemı teşhıs etmesıne yardımcı olur. Bu sebeble hastalık hıkayesı alınırken, hekimın belırlı bır stratejısı ızleyerek açık uçlu sorulardan kapalı uçlu sorulara yönelmesı gerekır Çoğunlukla hastalar, doktorun ne olçude ılgı gostereceklerını bılmedıklerı ıçın, duygusal kaynaklı problemlerıni ortaya koymak konusunda çok ısteklı davranmazlar Bu sebeble "kendımı çok yorgun hıssedıyorum" gıbı sozel ıfadelere ve endışelı gorunum veya sıkılmış yumruklar gıbı bedensel ıpuçlarına karşı dıkkatlı olmak gerekır Bu noktada empati kavramı onem kazanıyor Empati, zıhınsel olarak başka bır ınsanın duygu dunyasına gırmek anlamı Soru sorma Empati ve etkin dinleme 42211