Katalog

E VRİM bakımına katkıda bulunurlar. Orangutanlar gibi erkek memelilerın çoğu yavrularıyla hiç ilgilenmezler, yavrularının annesiyle de ilgilenmezler, çünkü gebe bırakacak başka dişiler bulmakla çok meşguldürler. Yalnızca erkek memeliler değil, erkek hayvanlar genel olarak yavruya dişilerden çok daha az bakım gösterirler. Ama bu şövenist modelin bazı istisnaları vardır. Bazı kuş türlerinde yumurtalarda kuluçkaya yatan ve yayrulara Dakan erkektir, bu arada dişi kendisini ge3e bırakacak bir başka erkek aramaya gi1er. Bazı balık türlerinde de erkek baîık )ir yuvada veya ağzının içinde yumurtalaın bakımını üstlenir. Genel olan yavruya jişınin baktığı model ve bazı istisnaları ıasıl açıklanmalıdır? Bu sorunun yanıtı davranış genlerinin ie doğal seçmeye tabi olmasıdır. Burada iavranış derken ilgilendiğimiz şey döllenniş bir yumurta üretmek üzere çiftleşmiş )ir erkek ile dişinin davranışıdır. Her ikisi ie yumurtayı kendi başına gelışmeye bıakıp ya birbiriyle ya da başka eşlerle bir )aşka döllenmiş yumurta meydana getirneye çalışmalı mıdırlar? Bir yandan aile bakımı için seksten ızak kalmak ilk yumurtanın hayatta kalma lansını geliştirebilir. Diğer yandan, ilk yunurta, hiçbir ajle bakımı olmadan 10'da 1 aşama şansına sahipse ve ona bakmaya ayıracakları zaman 1000 adet başka döllenmiş yumurta meydana getirmelerine yeterse, ilk yumurtayı kendi kendine gelişmeye bırakmak ve daha başka döllenmiş yumurtalar meydana getirmeye yönelmek en iyisi olabilir. Bu ikinci tutum doğal seçmenin hayvan türlerinin çoğunun genlerine programladığı tutumdur. Genel olarak annenin embriyonda babadan daha fazla yatırımı vardır. Yumurtadan başlarsak, yumurtalar spermden daha büyüktür, böylece yeni döllenmiş yumurta bile anne tarafından gelen daha fazla besleyici madde ve enerji yatırımını temsil eder. Daha sonra memelilerde, kuşlarda ve pek çok başka hayvanda yumurtanın annenin vücudu içinde bir gelişim dönemi geçirmesi gerekir. Bu yatırım farkı doğal seçmenin anne babadan hangisinin yavruya daha fazla bakacağını belirlemede kullandığı denklemdeki iki ana faktörden biridir. Diğer ana faktör ana baba olmanın kesinliğine güvendir. Eğer bir embriyona bakarak zaman, çaba ve besleyici maddeler harcayacaksanız, onun kendi embriyonunuz olduğundan emin olmanız gerekir. Eğer bir başkasına ait olduğu ortaya çıkarsa evrimsel yarışta geri kahrsınız. sosyal sistemimizdir. Erkeğin yatırımını kendine kan 111 a m ak i ç i n yapması gereken tek şey, kadını veya kadınlarının kendisi bakmadığı zamanlarda bir başkasıyla beraber olmadığından emin rarlı olduğu türler bulunması olasılığını "" açık bırakıyor. Fakat böyle türler varsa hakkında çok az şey bildiğimiz yarasalar gibive erkekte süt salgılanması fizyolojik olarak mümkün olsa da, dişi Baba niçin bebek bakmaz? Kadınlar ve diğer dişi memeliler için annelik konusunda kuşku hiç olmaz. Kendi vücudunuzdan bir bebek çıkar. Fakat erkek memeliler babalıkları konusunda bir güvene sahip olamazlar. Erkek kendi sperminin bir dişinin vücuduna gittiğini bilir, ama kendisi görmediği bir zaman dişinin başka erkeklerle çiftleşip çiftleşmediğini, dişinin yumurtasını kendi sperminin mi, bir başka erkeğin sperminin mi döllediğini bilemez. Bu kaçınılmaz belirsizlik karşısında erkek memelilerin çoğunun ulaştığı evrimsel sonuç, çiftleşmeden sonra hemen ayrılmak, dişıyi yavrularına kendi başına bakmaya terk etmektir. Fakat bilindiği gibi bazı hayvanlarda erkek bu terkediş tarzına uymaz. Bu istisnalar iki ana tiptedir: llkı yumurtaların dişinin vücudu dışında döllendiği türlerde olur. Dişi henüz döllenmemiş yumurtalarını bırakır, erkek spermini yumurtaların üzerıne bırakır. Başka bir erkek spermlerini bırakıp işleri karıştırmadan hemen yumurtaları kapar ve yumurtalara bakar. Bu durum bazı erkek balıkları ve kurba} ğaları döllenmeden sonra bakıcı rolü oynamaya programlayan evrimsel mantıktjr. Bir diğer istisna bizim gibi iç döllenme yapan, yavrunun yardımcısı olmayan tek bir anne veya baba tarafından bakılmasının zor ya da olanaksız olduğu türlerde görülür. Yiyecek getire . cek birine, anne babadan biri yiyecek getirmeyfe gidince yavruya bakacak diğerine gereksinim vardır. Bugünün süpermarketlı alışverışlerı ve parayla çocuk bakıcısına sahip olma olanakları karşısında bile anne babadan yalnız birinin çocuğa bakmasının güçlükleri bilinir. Eski avcılık ve yiyecek toplayıcılığıyla geçinen toplumlarda annesini veya babasını kaybeden bir çocuğun yaşama şansı çok azalıyordu. olmaktır. Bu aynı düşünce goriller, şebekler ve baba tarafından yavruya bakılan diğer azınlık memelilerde de geçerlidir. Doğum öncesinde eşit olmayan yatırımları bulunması nedeniyle bilinen bu düzenleme yine de anne ve babanın çıkarları arasında çelişkılere yol açabilir. Baba bakımı uygulayan memeli türlerinde bile, erkekler ne kadar az bakımla işin altından kalkabileceklerini düşünürler. Erkekler aynı zamanda diğer dişileri hamile bırakmaya da çalışırlar. Ailesel yaşam olan toplumlarda bu başka erkeklerin karılarını hamile bırakmaları ve "boynuzlanmış" erkeklerin bilmeden başkasının çocuğuna bakmaları sonucunu doğurur. Erkeğin yavruya baktığı memeli türlerinde bu yapıya yerleşik gerilım insan toplumlarında pek çok üzüntünün nedeni olur. Erkekler niçin süt üretmeye programlanmadı? Baştaki soruya dönelim: Neden doğal seçme dişiler gibi erkek memelileri de yavruları için süt üretecek şekilde programlamadı? Açıktır ki bu soru tüm memeli türlerinin yüzde 90 kadarı yavrunun yalnızca anne bakımıyla yaşadığı ve erkeklerin çiftleşme sonrasında sıfır katkıları olduğu türler için hiç bir zaman gündeme gelmez. Yalnızca memeli ,': • > türlerinin erkeklerin uyguladığı baba bakımının gerekli olduğu yüzde 10 kadarı için erkeklerde süt salgılaması sorusu düşünülmeye değerdir. Bu azınlık türler içinde aslanlar, kurtlar, şebekler ve insanlar var. Fakat bu türlerde bile süt salgılama zorunlu olarak babanın yapabileceği en değerli katkı biçimi değil. Büyük bir aslanın gerçekte yapması gereken şey yavrularını öldürmeye yönelecek sırtlanları ve diğer aslanları uzaklaştırmaktır. memelilerin süt salg ı Ia ma konusunda fizyolojik potensiyellerini mükemmelleştirmekte ileri gittiklerine kuşku yok. Erkekler değil dişiler on milyonlarca yıldır süt üretiminde doğal seçmeyi yaşıyorlar. Erkeklerde normal süt salgılanmasının evriminden yana olan koşullar kolayca sıralanabilir. Bu koşullar arasında beslenmesi çok büyük bir yük oluşturan yavruların varlığı, monogam erkek dişi çiftleri, erkeğin babanın kendisi olduğu konusunda yüksek güven duyması, eşi hala hamileyken sonunda süt salgılanması için babanın hormonal hazırlığı. Bu koşulların bazılarının halihazırda en iyi tanımladığı memeli türü insanlardır. Modern döllenme ilaçları ve yüksek teknolojinin döllenme yöntemleriyle ıkizlerin ve üçüzlerin doğumu daha da sık oluyor. Ikizlerin beslenmesi büyük enerji yutucu bir iştir. Bugün ceninde genetik testler bir erkeğin hamile eşindeki ceninin babasının kendisi olduğunu yüzde 100 belirlıyor. Tüm bu koşullar insan türünü erkeklerde süt salgılamasının sağlanması için önde gelen aday yapıyor. Kısa sürede bazı elle harekete geçirme ve hormon enjeksiyonu yöntemleri karışımıyla babada süt salgısı potansiyeli geliştirilebilir. (Disc/Şubat 95) Çeviri: Nezihe Bahar 4779 Anababanın genetik çıkarları çatışıyor Ancak türlerin memelileri ve hemen hemen tüm kuşları kapsayan önemli bir azınlık bölümünde yeni do• ğan yavru aile bakımı olmazsa mutlak olarak sıfır yaşama şansına sahiptir. En azından ana abadan biri ona bakmalıdır. Peki ana baanın her ikisi de bakım işini üstlenecek li, yoksa biri yeni bir seks eşi bulup yenı . öllenmiş yumurtalar meyedana getirme3 giderken yavruya diğeri mı bakacak? Annenin genetik çıkarları ıçin en iyi olan sy, zorunlu olarak baba için en iyi olan sy değildir. Anneninkiler ile babanınkiler asında yapıya yerleşik bir çelişki potanyeli vardır. ginç bir teorik 'problem olan erkeklerde süt salgılanması, kısa bir sürede teori alanından pratik alana geçebilir mi? Azınlık memeliler Annenin yanı sıra baba da çocuğa bakım göstermeyi bir genetik özel çıkar meselesi olarak görür. Sonuç ismen monogam evli çiftlerden ve ara sıra da bir zengin adama ait kadınlar hareminden oluşan Fizyolojik olarak mümkün mü? Erkeklerde süt salgılanması olmaması konusundaki gerekçeler yine de erkekte süt salgılamasının erkege ve yavrusuna