Katalog

IME SAN A T I PALEONTOLOJİ Engın Ünay* Ülkemizde Dinozor fosilleri bulunabilir mi? JURA J >5 cm. Menşeı: Ithal Kızılcık (Cornus mascula) Sonbahar renkleri ile. Yuksekliği: 45 cm. Menşeı: Fıdanlık. 5 yıldır şekıl verılmekte. ıkta Önce bu ozlemı bonsaı ıle gıdersye çalışan pek çok ınsan bırden ağaçbır yaşamın olamayacağını kavrıyor. Ustte Meşe (Qercus robur) Grup. Yuksekliği 40 cm. 5 yıldır şekil verılmekte. Menşeı: Fıdanlık. Yanda ıse mabet ağacı (Gınkgo bıloba) Yuksekliği: 53 cm. Menşer Ithal fıde 6 W/r şekıl verılıyor. Fotoğrafta sonbahar renklerıyle goruluyor urassık Park fılmının gosterımınden sonra mılyonlarca yıl once yaşamış ve bırdenbıre yok olmuş dınozorlar ulkemızde de buyuk bır merak konusu halıne gelmıştır Bu merak nedenıyle olmalıdır kı, rastlanılan her omurgalı fosılının dinozor fosılı olduğu sanılmakta ve konuyla ılgılı haberler zaman zaman medyada yer almaktadır Dınozorların Delırlenmesının uzmanlık gerektıren bır ış olması konunun bır başka yonudur fosıllerının bulunabılme olanağı ıse ulkemızın jeolojık geçmışıyle yakından ılışkılıdır öncelıkle şunu belırtmek gerekır kı, karasal omurgalılardan olan dınozorların yeryuzunde ılk olarak Orta Trıyas sonunda (yaklaşık 230 mılyon yıl önce) görunduğu, Jura dönemıyle (205135 mıTyon yıl) bollaştığı, Kretase donemı sonunda (yaklaşık 65 mılyon yıl once) nesıllerının tukendığı bılınmektedır Dınozorların yaşadığı dönemde, bugunku bılgılerımıze gore ulkemızın ıçınde bulunduğu coğrafık alan şekıllerde de gosterıldığı gıbı, buyuk olçude Tetıs okyanusunun suları altındaydı Var olan karasal alanlar ıse çoğunlukla adalar halındeydı Yanı, dınozorların yaşamış olduğu ve fosıllerının bulunduğu Afrıka, Avrupa ve Asya gıbı çevre kıtalarla (genış?) bağlantıları yoktu Dınozorlar gıbı karasal hayvanların goçlerı ve dağılımları ıçın karasal bağlantıların varlığı çok onemlıdır Kıtalar arasında buyuk çapta karasal canlı değışımlerının olabılme sı ıçın ayrıca, karalarda bu canlılara uygun ekolojık koşulların oluşması en az karasal kopruler kadar onemlıdır Uygun ekolojık koşullar gelışmemışse kara koprulerı olsa bıle bu canlılar yaşayamaz Ulkemızın bulunduğu coğrafık alanda, soz konusu donemde var olan karasal alanların genellıkle ada durumunda oluşu genış duzluklerın olmayışı gıbı ozellıklerı dınozorların goçlerıne yaygın olarak yaşamalarına ve dağılımlarına pek elverışlı gorulmemektedır Buna karşın bugun henuz bılmedığımız bazı yollarla dınozorların bu karasal alanlara ulaşmış yaygın olmasa da, yaşamış olmaları mumkundur Ancak, unutmamamız gereken bır şey vardır kı bugun sıkça rastlanan fosıller bır zamanların çok kalabalık ve genış coğrafık alanlara yayılmış canlılarına aıttır Dar yayılımlı ve bırey sayısı bakımından kuçuk grupların fosıllerıne rastlama şansı çok daha azdır Ayr.ca soz konusu karasal alanlarda dınozorlar yaşamış olsalar bıle fosıllerını gunumuze taşıyacak olan Jura ve Kretase yaşlı karasal çokel lerın ulkemızde kalın ve genış yayılımlı olmayışı fosıller nın bulunma şansını daha da azaltmaktadır Jura (205135 milyon yıl öncesi) ve Kretase (13565 milyon yıl öncesi) dönemlennde denız ve karalarm dağılımı; beyaz alanlar okyanusları, çızgilerle taralı alanlar sığ denızlen, noktalarta taralı alanlar karaları gostermektedır (Pough ve diğerleri, 1990') KRETASE Sonuç a r ak yukarıda açıklanan ulkemızın jeolojık geçmışı hakkında bugunku bıldıklerımıze dayanarak, ulkemızde dinozor fosıllerının bulunma olasılığının zayıf olduğu soylenebılır * Pough, F.H., J.B. Heıser ve W.N. McFartand, 1990: Vertebrate Ufe, Macmıllan Publıshmg Company, New York. * Doç. Dr., Paleontolog 4119