Katalog

SAĞLIK Kaplıcada sıcak su banyolarımn etkileri Yurdumuzda 6 milyon kişi kaplıcaya tedavi amacıyia gitmekte. Romatizmal hastalıklar ise en sık başvuru nedeni.. M Zekı Karagülle* Ikemızde kaplıca tedavısı geleneğı bın yıllara dayanmaktadır Anadolu'da sayısız yeraltı şıfalı su kaynağının bulunması, bu topraklarda kurulmuş tum uygarlıkların bunları tedavi amaçlı kullanması geleneğıne yol açmıştır Bırçok kaplıcada bu yuzden Bızans, Selçuklu ve Osmanlı dönemlerıne aıt bına ve kalıntılar bulunmaktadır Bunların da bır çoğu halen kullanılır haldedır örneğın Istanbul Yalova Termal, Çanakkale Ezıne ve Erzurum Pasınler kaplıcaları gıbı Sozunu ettığımız geleneksel kullanım aynı zamanda ampırık yontemlerın gelışmesının de nedeni olmuştur Bu tedavi yontemlerı, halkın yıllardjr kaplıcaları kullanmaları sırasındakı gozlem, alışkanlık ve tecrubelerı temelınde ortaya çıkmıştır Bunlar arasında banyo suyu sıcaklığının 40,C uzerınde olması, gunde 2 kez banyo alınması, 10 gun sureyle kaplıcada kalınması başlıcalarıdır Ve bunlar, çağdaş kaplıca tedavısının gelıştığı ulkelerdekı uygulamalardan oldukça farklıdır Almanya, Fransa, Italya ve Doğu Avrupa ulkerlerı gıbı kaplıca tıbbının modern tıp ıçersınde ayrımlı bır yere sahıp olduğu ulkelede, banyo suyu sıcaklıgı 3638.C dır Gunde bır ya da gunaşırı bır banyo alınır ve kaplıca kuru uç hafta (21 gun) surer Yaptığımız tanımlayıcı araştırmalar ve anketlerde, ulkemızdekı ampırık ve geleneksel yontemlerın etkınhğını saptamaya çalışıyoruz Turkıye'de yılda 6 mılyondan fazla kışı kaplıcaya gıtmektedır Bunların %95 ınden fazlası tedavi amaçlıdır Buna karşın %40 kadarı doktor tavsıyesıyle kaplıca tedavısıne yönelmektedır Romatizmal hastalıklar en sık başvuru nedenıdır ve hastaların %80'ı kaplıcadan yararlandığını ıfade etmektedır Ulkemız kaphcalarında en sık uygulanan hıpertermal (sıcak) banyoların ozellıkle sıcaklıkları nedenıyle etkılı olmaları beklenır Baş dışarda kalacak şekılde (tam banyo) 1015 dakıka 40,C nın uzerınde bır suda kalma sırasında, vucut ısı kazanmasına karşın, ısı yıtırme mekanızmaları etkılı olamayacaktır Bu da vucut sıcaklığında yukselmeye neden olacaktır Hıpertermı (vucut sıcaklığı artışı) gelışecektır Başka bır deyışle, genel sıcak uygulamasının etkileri açığa çıkacaktır Yalova Termal kaplıcalarında, yuruttuğumuz bır çalışmada 2025 ve 3540 yaş arası 11 gonulluden oluşan ıkı ayrı grupta, Kurşunlu Hamamı havuzunda yapılan 4142,(5 sıcakhkta, 15 dakıkalık bır tam banyo sonrası, cılt ve vucut sıcaklıgı değışımlerını ınceledık Beklenıldığı gıbı her ıkı grupta da vucut ve cılt sıcaktığında banyo sonrası artış saptandı Bu artış her kışıde farklı derecedeydı 2025 yaş grubunda vucut sıcaklıgı ortalama, 1,C kadar yukselırken, 3540 yaş grubunda ortalama yukselme 2,C ıdı Benzer sonuçlar cılt sıcakhğında da saptandı Banyo sırasında 2325.C sıcaklık, %75 rölatıf nemde tutulan deneklerde yarım saat sureyle olçumlere devam edıldı Gerek cılt gerekse vucut sıcakhğında gorulen duşmeler banyo oncesı değerlerın duzeyıne kadar ınmedı Ayrıca, yarım saat sonunda bu değerlerde gozlenen ıkı grup arasındakı fark banyo sonrası olçulen fark duzeyınde kaldı Kısaca, çalışmamızda aynı koşullarda, aynı bıçımde uygulanan banyo 3540 yaş grubunda, 2025 yaş grubuna gore daha fazla bır ısı yuklenmesıne neden oldu Banyo sonrası her ıkı grupta da ısı kaybı mekanızmaları devreye gırerek, vucut ve cılt sıcaklıkları duştu Ancak, bu duşme banyo sonrası saptanan yukselme ıle orantılı gelıştı Başka bır deyışle, daha fazla "ısınan" grup (3540 yaş) banyo sonrası ısı kaybetmesıne karşın yarım saat sureyle daha sıcak kalmayı surdur du Sonuç olarak, ulkemızdekı kaplıcalarda yaygın olarak kullanılan hıpertermal banyolar vucut sıcakhğında artışa neden olarak hıpertermı yaratabılmektedır Sıcak balneoterapıde banyo uygulamalarının tedavıdekı etkınlığınde rol oynayan başlı ca faktorlerden bırıdır Aynı sıcaklık ve surede uygulanan bu banyoların farklı yaş, cınsıyet ve hastalık gruplannda farklı duzeyde etkı yaratması beklenmelıdır lyı bır tıbbı muayene, kaplıca kuru öncesı mutlak bır gereklılıktır Bu arada hastaların termoregulasyon sıstemlerı de değer lendırılmelıdır Ayrıca, kur boyunca hastalar tıbbı kontrol altında ızlenmelı ve banyonun hıpertermı yaratıcı etkısının sonuçları her bır hastada ayrı ayrı gozlenmelıdır Gerektığınde, banyo suyu sıcaklı ğı, banyo suresı ve şekhnde uygun değışıklıkler yapılmalıdır Geleneksel halk uy gulamalarında pek seyrek rastlanmayan bır durum olan, kaplıcada hastaların ko tuleşmesı olgusunun altında yatan ne denlerden bırı de buyuk olasılıkla hıpertermal banyoların sıcak etkısıdır Tedavıde olumlu etkısı yanında sıcağın olumsuz sonuçlara da yol açabıleceğı gerçeğı unutulmamalıdır * Doç. Dr., I.U. Istanbul Tıp Fakultesı Tıbbı Ekolojı ve Hıdroklımatolojı Anabilim Dalı gereksınım duyuyor Bılgısayar ağırlıklı şırketler, elektrik gucunu duzenleyen pahalı sıstemlerden yararlanmakla bırlıkte bılgısayar kullanan bıreylerın bu sıstemlerı edınmesı maddı açıdan olanaksız Işte bu durum, "ısmarlama guç"e yenı bır pa zar oluşturuyor Elektrik Gucu Araştırma Enstıtusu bu pazarı uygulamanın yollarını araştırıyor Bu konuda, mılyonlarca tranzistörun bır posta pulu boyutuna sıkıştınlabıleceğı sılıkon aygıtlann (trıstor) bır çözum getıreceğını ınanılıyor Trıstorlar buyuk akımların duzenlı bır bıçımde tutulmasını sağlıyor Geçtığımız ayın sonlarında PSM Technologıes, Elektrik Enstıtusu ve Ulusal Elektrik Bııiığı'nın de katkısıyla ılk "statik volt amper duzenleyıcısfnı pıyasaya surdu Aygıta voltaj ve akımı sureklı dengede tutuyor Dayanıklılık suresı 20 yıl olan ve ısı, kar, yağmur, şımşek vb den etkılenmeyen aygıt uzaktan ku manda edılebılıyor Aygıt sayesınde Amenka'nın guçler ağı verımının %20 oranında yukseleceğıne ınanılıyor The Economist Scıence&Technology Elektrik şimdi daha akıcı Yeni üretilen "Statik volt amper düzenleyici" ile voltaj ve akım sürekli dengede tutuluyor. 1896'da George VVashington, Nıagara şelalenndekı hıdroelektnk santralını, yuksek voltajlı dalgalı akım ıletım yoluyla Buffalo, New York'takı muşterılerıne bağlayan anahtarı devreye soktu Yuksek voltajlı ıletımın boylesıne az bır guç yıtımıyle gerçekleştınlmesı, dunyanın varlıkh ulkelerınde elektrik gucunun elverışh, sıkıntısız ve duzenlı bır bıçımde kullanılmasına yol açtı Herkes ıstedığı şeyı prıze sokup çalıştırabılırse de, elektrik akımının elde edılmesı, kullanımı denlı basıt değıl örneğın, Nıagara şelalenndekı suyun akışı gıbı, elektrığın sıstem ıçındekı akımı da her zaman duzenlı değıldır Dalgalı akım sıstemınde hem voltaj hem de akım belırlı bır uyum ıçınde duzenlı dalgalanmalar gostermehdır Ancak, yan etmenler araya gırdlğınde akım yavaşladığından dalgalanma duzenınde aksamalar gorulur Elektrik bobınlerınden geçen akım bu tur bır aksamaya neden olsa da, bobınler elektnkle çahşan aygıtların vazgeçılmez bır parçasıdır Ampuller, elektrik sobaları, TV ve bılgısayar transformatorlerı ıle tum motorlar bobınlıdır Bu aygıtlar devreye sokulduğunda karşıt etkı de elektrik ızgarası ıçınde devınıme geçer Bu, tıpkı dalgalı bır nehlrde yuzmeye benzer Voltaj alçalıp yuksele rek ansızın ufak kıvılcımlar belırır Bu yan etkıler guç katsayısında (uretılen toplam gucun kullanılabıhr guce oranı) oynamalara yol açar Bu da, dolaylı olarak, elekt rıklı aygıtın ışlevının azalmasına ve sonunda bozulmasına neden olur VVestınghouse'un gerçekleştırdığı bır araştırmaya göre bu tur sorunlar Amerıkan sanayısıne yılda 35 mılyar dolarhk ek bır kulfet yuklemektedır Bu sorunlardan en çok bılgısayar merkezlerı, sermaye pıyasaları ve uretıcıler etkılenmektedır Elektrik uretıcılerı de bu sorunun cıddıyetının bıhncınde Elektrik Gucu Araştırma Enstıtusu, son 15 yıldır, ıletım ve dağıtımın daha venmlı kılınması amacıyia uğraş verıyor Duzensızlık nedenıyle, geleneksel bır çerçeve ıçınde elektrik ureten şırketlere ağır bır darbe ınmış, bu şırketler daha çok verımın sağlanması yolunda ortaya çıkan yenı gırışımcılerle mucadele etmek zorunda kalmışlardır Bu arada elektrik tuketıcısı de bır değışıme uğrayarak, elektromekanık guçten dıjıtal elektronık beyınlere geçtı Elektrik sayaçlarındakı sanıyede 60 çevrımlık dalgalı akım 40 yıl once rahatlıkla denetlenebılırken, şımdı sanıyenın her 30 mılyarda bırınde bır donuş gerçekleşıyor Bılgısayarlar daha yuksek nıtelıklı güce Çevırı Rıta Urgan