Katalog

DOĞA VE YAŞAM Akdeniz fokları için haberleşme ağı Oksüz ve hasta fokların kurtarılması ve doğaya yeniden kazandırılması için "fok hastanesi" kuruldu. Harun Güçlüsoy* K 1993 senesi temmuz ayı başında "Fok Bakım ve Kurtarma Eğitimi"ne katıldığımda, merkezde aynı zamanda I.Ü. Su Ürünleri Fakültesi'nden Arzu Yıldıran da aynı amaçla eğitim yapmaktaydı. Akdeniz Foklarının korunmasına hizmet edecek bu önemli konuda Türkiye'den bir kişinin daha eğitilmesi bizler için sevindiriciydi. 1,5 ay süren Fok Bakım ve Kurtarma Eğitimi çalışmaları sırasında merkezde yaralı veya oksüz bir Akdeniz Foku olmadığından, Akdeniz Foku ile aynı aileden (Phocidae) olan Liman Fokları (Phoca vitulina) üzerinde çalışmalar yapılmıştır. Fakat böyle olmasına rağmen, Liman Foku üzerine alınan eğitim ileride Türkiye'de yapılacak Akdeniz Foku bakım ve kurtarma çahşmalarına bir alt yapı oluşturmuştur. Alınan eğitim kısaca şu ana başlıklar altında toplanabilir: 1) Yavru fokların bulunduğu 7 kapalı ve 5 açık yoğun bakım ünitelerinin düzenli olarak temizlenmesi Öksüz foklar önce yoğun bakım ünitelerfne kabul edilerek 2) Fokların periyodik osıkı bir gözetim altına alınır. larak beslenmeleri 3) Klinik parametrelerin ölçülmesi (kan analizi, bakteriyolojik flora ve fauna saptanması, periyodik olarak fokların ağırlığının ve vücut sıcaklığının ölçülmesi ve bağışıklık sistemlerinin güçlendirilmesi için aşıların uygulanması gibi). 4) VVadden Denizi'nde bulunan ölü fokların otopsisi. uzey Avrupa'da, ülkemiz sahillerinde görulen Akdeniz Foku (Monachus monachus) olmamasına karşıiık, Liman foku (Phoca vitulina) ve Gri Fok (Halichoerus grypus) gibi birkaç fok türü bannmaktadır. Bu fokların nüfusları, Akdeniz foku ile karşılaştırıldığında çok daha fazaldır. Kuzey Denizi'ndeki foklann Avrupalılar tarafından zararlı insan etkinliklerinden inanılmaz bir hassasiyetle korunmalarına karşılık, Kuzey Avrupa kıyılannda sık sık hasta/yaralı veya öksüz yavtv fok vakalan görülmektedir. Işte bu tür foklara bakım ve kurtarma hizmetleri vermek amacıyla Hollanda 'lı bir doğa sever korumacı olan Lenie't Hart tarafından 1971 senesinde Pieterburen kasabasında bir merkez kurulmuştur. Bu merkezin adı "Seal Rehabilitation and Research Center (SRRC)Fok Rehebilitasyon ve Araştırma Merkezi" olup tüm Avrupa'da ve hatta dünyada bu konuda lider konumdadır. SRRC tarafından ODTÜSAT/ AFAG'na da fok bakım konusunda Hollanda'da eğitim teklif edilmesi üzerine makale yazan temmuz 1993'te Hollanda'daki SRRC Fok Hastanesi'nde 1,5 ay süren bir eğitim gördü. layan faktörler iki grupta toplanabilir. Birincisi türün üreme başarısının azalması ve ikincisi ise ölümlerin artmasıdır. [1] Bu faktörlerin bileşkesi sonucunda popülasyon küçülmekte ve bu böyle devam ederse sonunda tür yok olmaktadır. Türkiye'de konumuz olan Akdeniz Foku için de bu geçerlidir. Akdeniz Foku'nun Türkiye'de korunması konusunda çok yeterh olmasa da bazı araştırma ve kamuoyu bılinçlendirme çalışmaları yapılıyor. Işin değişik bir boyutu olan hasta veya öksüz yavru bireylerin haberi alınarak, tedavi edildikten sonra doğaya tekrar kazandırılması konusunda ise şu ana kadar herhangi bir ça Hollanda'da fok bakım eğltiml gören Harun Güçlüsoy bir lışma yapılmadı. Ote liman foku yavrusunun kucakta doğru tutulmasını gösteyandan geçmişte bu riyor. nun gerçekleştirilmesi için de herhangi tane basım hizmetlerini verecek bilgi bir altyapı oluşmadı. Aslında, AFAG'ın ve yeteneğe sahip elernanların yetiştiyaptığı çalışmalarda, Türkiye sahillerinde rilmesi, ilk defa ODTÜSAT/AFAG ve öksüz yavru fok vakalan kayıtlara geçI.Ü. Su Ürünleri Fakültesi'nden iki elemiştir ve tüm dünyada ancak 550600 manın yukanda açıklanan Hollancivarında bireyi kalan ve sahillerimizde da'daki eğitimleri ile başlatıldı. Türkiye de sayılan son derece az olan Akdeniz sahillerinin uzunluğu göz önüne alındıFokları'nın da aynı Kuzey Denizi'ndeki ğında, akademik olmasa bile ilk müdahasta veya öksüz yavru foklar gibi bireyhalede bulunabilecek bu konuda eğitilsel bazda ele alınıp doğal ortamına kamiş yöre halkına ihtiyaç vardır. önemli zandırılması oldukça önemlidir. olan konulardan bir tanesi de yaralı ve öksüz yavru foklara karşı kıyı halkının Türkiye sahillerinde ilk yardım ve has Pieterburen Fok Hastanesi'nin etkinliklerî Hollanda'daki Fok Rehabilitasyon ve Kurtarma Merkezi SRRC, 1971 senesinden itibaren farklı yaş ve turlerdeki fokların rehabilitasyon ve kurtarılması ışlevini görmekte olup çogunlukla bağışlar ile çalışmalarını sürdüren ve kâr gütmeyen bir kuruluştur. Merkezde yürütülen işler bilimsel ve veteriner kurullar tarafından koordıne edilmektedir. Hastaneye, 1991 yıh itibariyle 650 öksüz ve yaralı fok kabul edılerek, uygun tedayilerden sonra başarılı bir şekılde doğaya geri döndürulmuşlerdir. Kabul edılen fokların büyük çoğunluğunu VVadden Denizi'nde yaşayan Liman Fokları (Phoca vitulina) ve Gn Foklar (Halicheorus grypus) oluşturmaktadır. Fakat bazan da, dağıhmları normal olarak daha kuzey denizlerı olan Balonlu Fok (Cystophora cristata), Halkalı Fok (Phoca hispıda) ve Harp Fokları'nı (Phoca groenlandica) VVadden Denızi'nden kurtardıklan da olmuştur. Bu çalışmalara ek olarak, Merkez, deniz memelileri virütık enfeksiyonları ve çevre kiriüiflinin foklannın bagışıklık sıstemleri üstünd«ki etkileri konusunda bilimsel «rasttrmalar yürütmektedir. Bu çalışmanın amaa; virütik enfeksiyonların (yakın zamanda Kuzey Avrupa'da toplu fok ölümlerine neden olan morbillivirüs gibi), kırlılığin ve insan etkinliklerinin denız memelileri ustündeki etkileri hakkında bilgi edinmektedir. [2] öksüz foklann merkezdeki rehabilitasyon çalışmalarıyla tekrar doğaya kazandınlabilmeleri için VVatten Denizi'nde devletın ve halkın katılımıyla da iyi bir haberleşme ağı kurulmuştur. VVadden Denizi'nde sürekli devriye gezen ve aynı zamanda foklar üzerinde araştırma yapan Hollanda Tarım ve Balıkçılık Bakanhğı'na bağlı 14 m.'lik bir tekne, hasta veya öksüz yavru fok bulduğu takdirde durumu hemen Pieterburen'deki fok merkezine bildirmekte. Tekne ile limana getirilen fok, Fok Hastanesi'nden gelen ambulans ile merkeze aktarılmaktadır. Aynı zamanda yörede yaşayan bazı gönüllüler Fok Merkezi tarafından eğitilmiş bulunmaktadır. Bu insanlar hasta, öksüz veya ölü foklaria karşılaştıklan veya istihbarat akjıkları zaman ilk müdaheleyi yapabilecek bUgi ve yetenede sahip durumdadırlar. Fok Hastanesi'nin Türkiye'de Uygulanabilirliği Yoğun bakımdan sonra, foklar aalmana kadar yukanda gö• riUvt havuzlarda dranJ» baMmaktadtr. Burmda foklann bmllrti bir kUoya ulasmatı amaçfanmaktadır. 3616 doğumdan fazladır. Bunun böyle olmasını safl ma sürecinde ölümler Bir türün sayıca azal