Katalog

I K L İ M Bl L İ M Buzul çağı kapımızı mı çalıyor? Şiz bakmayın Türkiye'de bu kış havaların güzel gitmesine, kutup soğuğunun Kuzey ülkelerine doğru indiğine dair işaretler var. G eçenlerde Kaliforniya'da meydana gelen yer sarsıntılan yol ve binaların yıkılmasına, birçok kişinin yaşamını yitirmesine yol açarken, daha ölümcül bir doğal afetde yavaş yavaş Kanada'dan ABD'ye doğru ilerlemekteydi. Ansızın ülkenin doğu ve ortabatısında sıcaklık 30'ların altına düşerek yaşamı felce uğrattı. Amerika tarihinde ilk kez, soğuk hava nedeniyle okullar ve işyerleri tatil edildi. Isınma amacıyla elektrik enerjisine aşırı yüklenme sonucu birçok yere elektrik verilemedi. Yüzlerce araç sahibi buzlanma nedeniyle yollarda kaldı. Binlerce evsiz barksız kişi de beklenmedik soğuktan korunabilmek için sığınaklara doluştu. Bir hafta içinde 130'u aşkın kişı yaşamını yitirdı. Yerküre ısısına ne oluyordu? Yaşananlara bakılırsa, yıllardır süregelen sera etkisi ve 75 yıl içinde yeryüzünün olağanüstu ısınacağı tartışmaları yerıni; yeni bir buzul çağının yaklaşmakta olduğu kaygısına bırakacağa benzer. Gerçekten de insanlardan kaynaklanan ısınma henüz kuramsal bir nitelik taşımakta, oysa ki buzul çağları gezegeni miz tarihçesinin bir parçasını oluşturmaktadır. 10 000 yıl önce biten son buzul çağını doğal olarak bir yenisi izleyecektir. Beklenen buzul çağı belki binlerce, belki de onlarca yıl sonra başgösterecek... Belki de kapımızda. Bunu henüz tam olarak kestirmemiz olanaksız. Ancak, ortalığı kasıp kavuran bu görülmemiş soğuklar uzun dönemde bir iklim farklılığının göstergesi olabilir. Kuzey Amerika'yı etkisi altına alan stratosferik ruzgar, geçici olarak olağan akışın dışına çıkarak güneye yöneldiğınde bu yoğun hava akımı Sibirya ve Kuzey Denizı'nden bir yüksek basınç sistemini de beraberinde sürüklüyor. Bu durum daha sık görulmeye başlarsa ciddi bir şeyler oluyor demektir. Iklımbilimciler artık, on ya da yirmi yıllık kısa bir süre içinde sıcak bir ıklimden dondurucu bir iklime geçilebildıği görüşünde. Yerbılimsel açıdan bu durum, değişimin bir çırpıda olması anlamına geliyor. Araştırmalar sonucunda, buzul çağı boyunca ısının, hep düşük olmadığı, dönem içinde ara ara ısının yükseldiği de elde edilen bulgular arasında. 150 yıfönce, Kuzey Yarıküre'nin bir zamanlar buzla kaplı olduğu görüşü ortaya atıldığında birçok bilim adamı inanmakta güçlük çekti. Ancak aradan geçen yırmi yıl içinde bunların büyük bir bölümü bu görüşe sıcak bakmaya başladı. Yugoslav gokbılimci Milutin Milankovitch ve onu destekleyen kimi bı lim adamları ise, iklım farklılıklarının, dünyanın yörungesınin biçim değıştırmesi türunde gokbılimsel olaylardan kaynaklandığını iler surdu. Mılanko lllıonis 29 derece. Chicago'da itfaiyeciler yüksek blrblnada vitch'e göre yeni bir çıkan yangını söndürmeye çalşıyorlar. Şehlrde sıcaklık on buzul çağı 1000 gün boyunca 23 derecenln aliındaydı. 2000 yıl içinde başlaalttaki katmanın yükselmesine yol açıyabilirdi. yor. Böylece tropikal ısı havaya yayılıp, Ancak 1930 yılında ortaya atılan bu soğuyarak dibe çöküyor ve yeniden trokuram doğru çıkmadı. Son buzul çağınpik bölgeye dönerek artıyor. da yaşanan ısı iniş çıkışlarının gökbilimIşte, Broecker ve Denton'a göre, Arksel bir açıklaması olamaz. Bu iniş çıkıştik bölgenin buzla kaplanmasını engelleların nedenini açıklamak amacıyla ortaya yen ve belli bir ölçüde sıcak tutan bu aatılan farklı görüşler var. Bunların başınkıntı. Akıntı olmadığında buzul çağı başda VVallace Broecker ve gösteriyor. George Oenton'un gelişPeki, ya olayın akışını tersyüz eden tirdiği, dolaşımh okyanus nedir? Bunun bir nedeni, akıntının tuz akıntısı kuramı geliyor. miktarını düşürerek dibe çökmesini böyBroeckerDenton kuramılece de tropikal bölgelere geri dönüşüna göre, tropikal bölgelernü engelleyen bir tatlı su akımı olabilir. den Kuzey Atlantik'e doğBunun dışında, ne gibi etmenlerin ani ikru akan Gulf Stream'ln allim farklılıklarına yol açtığı bilinmiyor. tında olağanüstu tuzlu ve yoğun bir akıntı daha buBilinen ek şey, geçen 810.000 yıllık lunuyor. Bu tuzlu akıntı en süre içinde bu tür ani bir değişim olmakuzey noktaya ulaştığındığı. Ancak yeterli bilgiden yoksun olduda, üstteki bu katmanı ğumuzdan, her an bir değişiklik olabilerüzgarla sürüklendiğinden ceği konusunda da bir yorum yapmak olanaksız. (Tlme 31.1'den özet, R. U.) Bilim adamları, Grönland'ın buz kutlesinin alt tabakalanndaki eski olusumlu buzlan inceleyerek son 160 000 bin yılda gerçekleşen sıcaklık değişimleri hakkında biigi edinebiliyortar. Bu araştırmalar, iklim değişiklıklerinin oldukça sık ve ani olabileceklerini gösterlyor. Kentucky 30 derece. Havanın çok soğuk olmasının yanında yüksekllği 64 cm. 'ye varan kar da var. Polis acıl durumlarla ilgllenlrken sivil savunma ile işblrliğl yapmış. 3615