Katalog

HAYVAN HAKLARI Gopil ve orangutanlara insan hakları Büyük insansı maymunlara da insan haklarının tanınması için bir grup bilim adamı kampanya başlattı. F ranklın J. Schaffner'ın ünlü filmi lar sonra yeryüzüne dönen üç Amerikah astronotun, dünyanın y^ni efendileri goriller tarafından kovalanışını anlatır Goriller yakaladıkları astronotlardan birirti bilimsel araştırmadan geçlrir, işkenceye uğratırlar. Astronotlardan sadece biri (Charlton Heston) kaçıp, hayatını kurtarabilir. 26 yıl önce çekilen bu karamsar film, bugün, 30'dan fazla bilimadamının yürüttüğü bir kampanyayı çağrıştırıyor. Büyük insansı maymunlara, insan haklarını tanımak. Öteden beri hor görülüp istismar edilen bu akrabalar için hayvanbilimci, davranışbilimci ve düşunürler bir savaşım verıyor Kampanyanın başını 46 yaşındaki Peter Singer çekıyorl ABD Bağımsızlık Bildirisi şeklinde yazdığı manifestoda şempanze gorıl ve orangutanların 'yaşama 'Maymunlar Cehennemi", kuşak^ Hayvan haklarının savunucusu Singer. hakkı' bulunduğunu, 'bireysel özgürlüklerinin korunması gerektiğini' ve işkence yasağı'nı savunuyor. Manıfesto'yu ımzalayanlar arasında pekçok tanınmış bilimadamı var Şempanze araştırmacısı Jane Goodall, Oxford hayvanbilımcisı Richard Dawklns bunlardan ikisi. Almanya'dao ise Dortmund'lu eğitimbilimci Chrlatoph Anstötz imza verdi. Anstötz, yazdığı bir kitapta, maymunların zihinsel yeteneklerini, özürlü ınsanların zihinsel yetenekleriyle karşılaştırmıştı. Insanın kendisiyle kıllı akrabaları arasına koyduğu kesin sınır, Singer'e göre "gerçekliliğini fazla sürdüremeyecek.' Bu onerısıni yakında ABD'de sunmak niyetinde Kesin bilimsel saptamalara göre, Homo sapiens ve şempanzelerin ortak ataları bundan 5 milyon yıl önce yeryüzünde varlıklarını devam ettiriyorlardı. İnsan 33116 ve şempanzenin kalıtım bilgisı arasındaki fark % 1.6 dolayında. (Şempanze ve goril arasında bu fark 2,1'eçıkıyor) Bu yüzden birçok bilimadamı, fazla duraksamadan Homo Sapıens'i şempanze türüne dahil etmek gerektiğini düşünüyor. İnsansı maymunlar fazla bir çaba harcamadan alet kullanıyor, kafeste hatırı sayılır mıktarda sözcük ıçeren sağırdilsiz dilinı oğrenip konuşuyorlar Kıllı varlıklar yalan söyleyip aldatıyor, zayıf hemcinsleri üzerinde terör estiriyor ve yabancı kabilelere karşı kanlı imha savaşları yürütüyorlar Eğer insan haklarına benzer yasalar insansı maymunlara da uygulanırsa, bunun sonuçları önemli olacak. Bir kere, Tıp araştırmalarında maymunlar kullanılmayacak örneğin, şu sıralar üstünde çalışılan AIDS aşısı projesi suya düşecek Ikincisi, goriller eskisi gibi hayvanat bahçelerinde kafese konulamayacak Şempanzeler, ne turistleri eğlendirmek için, ne de sirk gösterilerinde kullanılabilecek. Maymun avukatlarının sözcüsü Peter Singer, militan hayvan koruyucularının en katı çekirdeğinden. Bundan 16 yıl önce yazdığı Hayvanların Özgurleştırılmesı' adlı kıtap, bılım çevrelerinde 'Hayvan koruma hareketinin Incili' haline gelmişti Singer, hayvan kullanan laboratuvarlara karşı yuruttüğü teror eylemlerıyle de tanınıyor Bu vejetaryen (etyemez) araştırmacı, 'Hayvanların özgürleştirilmesiyle' 'hak isteme hareketinı' ahlâksal açıdan tamamen doğru buluyor Singer, bundan bırkaç ay kadar önce katıldığı bir eylem nedeniyle Avustralya polisı tarafından geçici bir süre tutuklanmıştı. Hayvan hakları konusunda bu kadar radikal olan Peter Singer, insanlar için o kadar cömert değil. Dört yıl önce yaptığı bir açıklamayla şımşekleri üstüne çekmıştı. Almanya'da yaptığı bu açıklamada etkin bir ötenaziyi savunuyordu. Umutsuz durumdaki hastayı daha fazla acı çekmeden öldürmeyi öneren ötenazi anlayışını, bir ayı doldurmamış ağır özürlülerin insan sayılamayacağı görüşüne dayandırmıştı "Should the Baby live? (Bebek Yaşayacak mı?)" adlı kitabında özürlü bir yaşamın ekonomik yanına işaret etmiş ve 'Topluma yük olmanın sınırları var' diye yazmıştı. ötenazi savunucusu Peter Singer, tüyleri diken diken eden görüşlerini şu temele dayandırıyor. "Birçok havyan, zeka bilinç ve iletişim bakımından ağır özürlü çocuktan daha yeteneklidir." Adem Ayaktcı (Sptgtt, 27,1993) Deney Hayvanlarına Mujde! ECVAM (Avrupa Alternatif Metodları Değerlendirme Merkezi) kuruldu. Avrupa Topluluğu Komisyonu, Avrupa Parlementosu ve AT'ye üye ulkolerın hayvan deneylerlnin düzenli ve akılcı bir şekılde kaldırılması doğrultusunda aldıkları ortak kararın ılk uygulaması olan ECVAM (European Center for Validation of Alternative Methods), Avrupa Topluluğu Ortak Araştırma Merkezıne bağlı Çevre Enstitüsü bunyesınde Italya'nın Ispra şehrinde kurulmuş özel bir merkezdir Merkezın ılk başkanı Prof Mıchael Balls. Nothingham Unıversıtesı Tıp Fakultesı oğretım üyesi ve FRAME (Fund for the Replacement of Anımals in Medical Experiments) (Tıbbı Deneylerden Deney Hayvanlarını Azletme Fonu) onur başkanı olan Prof. Barks Hazıran ayında ECVAM daki gorevıne başladı EEC tüzüğünün 86/609 nolü maddesı şoyle dıyor: "Eğer aynı sonuca ulaşmak için bilimsel olarak başarılı, pratik ve uygun başka*bir yol varsa hayvan deneyi yapılmayacaktır." ECVAM'ın en önemli görevi de hayvan kullanılmadan yapılan deneylerin, işlerliğin! ve güvenillrliğini değerlendirmeye yönelik çalışmalar yapmak ve çeşitli amaçlara yonelik olarak hayvansız deney sıstemlerı gellştirmektlr. Bunun anlamı çalışanların, tüketicinin. hastaların ve genel olarak çevrenın sağlığını tehlikeye atmadan zehırli urün ve kimyasalların araştırılması ıçın kullanılan hayvan deneyleri yerine yenı alternatif yöntemler gellştirmektlr. Ispra'da aynı zamanda yenı bir Avrupa Kimyasallar Ofısı kuruluyor; dolayısıyla hayvan deneyleriyle elde edilmlş her türlü toksikolojik bilgiye ulaşmak mümkün olacaktır. Ayrıca ECVAM'ın bağlı bulunduğu Çevre Enstitüsü de çevrenin kimyasal analizı ve izlenmesi konusunda oldukça deneyim sahibi. (Biologist, Hazl ran 1993) Aslı Silahlaroğlu