Katalog

OKURDAN BİZE HAFTANIN GÜNDE M İ Geminga'ya Türk katkısı 5 hazıran gunlü 324 sayılı BilimTeknık ekınde, arka kapakta J Asımov'un "Geminga Gizemı Çozuldü" başlıklı yazısını ılgıyle okudum Bu konuda Türk astrofızıkçılerının de katkıları olduğunu belirtme fırsatını verdığı ıçın ayrıca memnunum Şöyle ki, Gemınga'nın keşfıni ilan eden makalede 4 ABD'Iİ, 1 Italyan ve 3 Türk astrofizikçisinin imzası vardır (Ref 1) Gozlemler 197273 arasında çalışan, NASA'nın SmallAstronomySatellıte 2 (SAS2) gama ışınları uydusu verılerinın analızı sonucu ortaya çıkarılmıştır. Bu deneyde Marylana'dakı Goddard Space Flıght Center (GSFC) Laboratory for High Energy Astrophysics (LHEA) ve Prof Hakkı ögelman'ın lıderlığınde ODTÜ Fizik Bölümü Astrofizik Grubu olarak çalışmıştır. Türk tarafının katkısı yalnızca veri analiz ve yorumu ıle sınırlı kalmakla birlikte, deneyin planlayıcıları ortakyönetici araştırıcıları arasında Prof Ögelman da vardı. Ben de doktora tezimi aynı uydu verilerı ile hazırladım. TÜBİTAK Temel Bilimler Araştırma Grubu, NASAODTÜ işbirliğini 3 ayrı, mütevazı fakat anlamlı proje ile destekledi (Ref. 2, 3, 4) Söz konusu yazıda geçen Geminga adı, Mrs. Asımov'un soylediği gibi "orada değil" anlamına geldiği için değıl, gökyüzünde o bölgedeki bu en parlak gama ışın kaynağının, Gemini (ikizler) burcunda olmasından dolayı "Gemlni'daki Gama Işın Kaynağı" anlamında Geminga olarak isimlendirilmişti Daha sonra, aynı kelimenın (tesadufen), çalışma grubumuzdaki Italyanlar'ın, "Milano diyaleğimizde Geminga 'orada değil' anlamına gelıyor, bu cismın gerisinde optik veya radyo kaynağı olarakhiçbir şey bulamıyoruz, bu nedenle Geminga tam uygun bır ısım oldu" yolla açıklamalarının giderek kabul görmesı onun da Geminga adı, bu anlamıyla da bilinir oldu (Aslında kaynağın ilk adı CG195 + 4, yani Cosmic Gamma Source at 1 = 195, b = 4 idi.) Bu gama ışın kaynağının nasıl bır gök cismi olduğu sorusuna ilk yanıt arayanlardan birı de ben oldum (Ref. 5, 6). Univ of lllionis (UrbanalllinoisUSA) radyo ve teleskopu ve optik teleskopu ıle sözkonusu uzay bolgesını tarayarak lllinois'li astrofızikçilerle elde ettığımiz sonuçları yayımladık 197879'da yaptığımız ilk radyo ve optik taramalar, o zamanlar gama ışınları verisinde var olduğu sanılan 59 saniyelik dönmeselliğe dayanıyordu Bugün ulaşılan nokta Geminga'nın radyo ışımasının olmadığı, optik bileşeminin de 24 kadırden çok sonuk bır cısım (bir nötron yıldızı olduğu yolunda Bu ilk çabalarımızın sonuçsuz kalmaya mahkum olduğunu şimdı daha lyi göruyoruz Ancak, araştırmalar nelerin olamayacağını belırleye belirleye mutlu sona ulaşarak Mrs Asımov'un bu yazısına zemın hazırlamış oldu (1) Fechlel, C , Hartman R Kunıffen, D. Thompson, D I, Bıgnamı. G Ögelman, Hl, Özel, M E , Tumer, T I, "Hıgh Energy Gamma Ray Results Irom SAS2", Astrophysıcal Journal. cılt 196, s 163 (1975) (2) TUBITAK TBAG projesı Kesın raporu. No 136, 1975, Ankara (3) TUBITAKTBAG pro)esl Kesın raporu. No 227. 1977, Ankara (3) TUBITAKTBAG projesi Kesln raporu, No 351, 1979, Anka ra (5) özel, M £ , Dlchel, R., VVebber. Rl, "Upper lımıt to any perıdıc radıo emıssıon at 18 cm trom CG195 t 4', NaturS. cıll 285, s 695. 1980 (6) Dıckel, R Ozel, M L, Negatıve Vısual Search lor CG195 + 4", Bullotlon o( Amerıcan Physlcal Soçıety. cılt 13. s 550, (1983) İnsan yetiştirmenin değişik koşulları Yabancı üniversitelerde, okullarda okuyan, en bekliyoruz. azııuhııı oralarm eğitim, bilim, öğretim hav.alarını Bir süre sonra baslannda profesörleri. Alman soluyanlar, öğrencilere sunulan eğitim üniversite öğrencileri tek sıra halinde olanaklannın çeşitliliğini ve niteliğini, özellikle bulunduğumuz tepeye tırmanmaya baslıyor. görerek, uygulayarak öğrenime nasıl büyük önem Arkeoloji bölümü öğrencileri, tarilı öıuesi verildiğini bi/irler. Avrupcı ülkelerine turisl olarak derslerinin bir bölümünü, Avrupa'da insanlığın gideııler bile, gittikleri müzelenle, hattu yollarcla, gelisimi açısından çok önemli bir yeri olan Frunsa caüdelerde küme küme öğrencilerle karsılasırlar.. vc Ispanya'diiki mağaralan gezerek öğreniyorlardı. Yerinde ve görerek. Avrupa'ya turist olarak çıkanlar bile, en azından bir miize gezisinde kalabalık bir öğrenci grubuyla Bu iki ülkede saplanan yüzlerce mağaradan karsılusmıslardır. Bakmışsmız, ilkokul veya bazılan, duvarlarındaki lıayvun resimleri vc ortuokul öğrencileri, ünlü bir sanal müzesinin sekiller açısından çok önemliydi. Duvar resimleri Picasso Salonu'na dolusmuş, yerlerde oturmus, ve mağarularda ek' geçirilen Taş Devri insanma ellerinde kalemi, boyası, kağıdı Picasso "etüd ait diğer buluntular, Homo Sapiens'in Avrupa'da ediyor".. Bilim müzesinde bir okıtl dolusu öğrenci hem yayılışma hem yaşam koşutlurına hem de 30 eğleniyor ve yine kağıt ve kalemleriyle not alıyor, bin yıllık tarih öncesinin gelisim çizgisine ısık çiziyor, hoyuyor. tutuyordu. Özelle, Avrupalı Geçenlerde bir kendi kökenlerinin İspanya gezisinde izinde yürüyordu. de hemen her yerde benzer Bu ckrs ancak sahneleri buralarda ve ancak görünce, iilkem canlı olarak adına içim cızz yasamrsa anlamlı etti. Sevinç, olur, diyen üzüntü ve biraz üniversite öğretim du kıskançlık, üyeleri, sını/i üçünü bir arada toplayıp buralara yaşıyor insan. getirmişlerdi. Ünlü mimarları Kimbilir Gaudi nin bitmesi gezdikleri tarih 200 yı/a öncesi değeri olan programlanmıs kaçmcı mağara, Sagrada Ailesi kaçıncı yerlesim Kilisesi ne yeriydi burası. İspanyol Almanya neresi, öğrenciler İspanya nm doluşnmş, ünlü La Pileta mağarasında Taş devri insanlannın duvara çizdiği İspanya Keçisi. Endülüs mimarlarının Bu konuda geniş bir yazı hazırlanıyor. bölgesinde, Runda sanat ve nıimarhk kentine 25 km uzakhktaki bir dağın tepesinde bulunan La Pileta anlayısını öğretmenleriyle tarttşıyorlardı. Başka mağarası neresi, demiyordu Avrupalı ! bir köşede ise Fransız öğrenciler çizim yapıyor ve Hele Almanı, hiç demiyor! foloğraf çekiyordu. Bilim ve eğitim konusu olunca, özellikle Sanınm bütün Avrupa'da eğitim kurumları Almanlan dünyamn her yerinde görebilirsiniz. olanak/arını zorlayarak, yerinde, görerek, gezerek eğitim an'laytsmı uygu/amaya çok özen Bir grup Almanı. ellerinde Türkiye'nin gösteriyorlar. neresinde ne fosili olduğunu gösteren haritalarıyla İstanbul'da Karadcniz kıyısında Bu açıdan brıkıldığlnda Avrupa ülkeleri Karaburun kayalıklarında deniz fosilteri arasında eğitim sınırlarının da kalkmaya çıkarırken görünce ilk zamanlar çok sasırmıstım. basladığını görüyorsıınuz. Bir bakıyorsunuz Fransız öğrenciler İspanya'da, Almanya'da. İspan vollar İngiltere 'de. La Pieta'ya dönersek: Öğrenci grubu mağaranm önünde toplandı. Hocalan bölge ve Veya Almanlan, İspanya'nm Ronda kentine içerisi üzerine gerekli hilgileri verdi. Sonra 2 saat yakııı, ' Jlomo Sapiens insanının Afrika'dan gelip sürecek bir tarih öncesi yolculuğuna çıktılar. Avrupa'ya ilk yayıldığında 25 40 bin yıl boyunca kullandıklan ünlü La Pileta mağarasının öm'mdc Avrupalı bir insan böyle yetişiyor, bu temelle beklesirken görüyorsunuz. hayatu atılıyor. Mağara sabah gezisi için bir Alman grııp tarajından rezerve edilmis ve onların gelmesini Referanslar: Prof. Dr. Mehmet Em'm Özel TUBİTAKMAM Uzay Bilımleri Böl. Bşk PK. 21 Gebze KOCAELİ Cumhuriyet BİLİMTEKNİK • N o 327 26 Hazıran 1993 •Basan ve Yayın Yenı Gun Haber A|ansı Basın ve Yayıncılık A Ş •Genel Yayın Yonetmenı özgenAcar •Genel Yayın Koordınatoru Hlkmet Çeönkaya •Genel Yayın Danışmanı Ortıan Erinç • Yazı Işlerı Mudurü Celal Başlangıç •Yayın Yonetmenı Ortıan Bursalı •Gralık Yonetmenı Tüles Hasdemir •Reklam: Reha Işrtman 3273