Katalog

VE FİZİK fiziği Çarpışma sırasında, çarpışan unsurların "Iç ener|llerl" değışe de bılır O zaman bunlar molekuler yahut atomıstık olarak ayrıca "uyanlmış" olurlar Iç enerjı fazlalıklarını dışarıya "elektromanyetlk radyasyon" olarak atarlar Dedıkoduda da, ınanır mısınız, ışte tam boyle oluyor Dıyelım kı "dedikodu basıncı" ıtıbarıyla fena halde dolmuş bır ozne sıze çarptı Onun sıze yukledığı enerjı ve momentum farklı farklı olabılıyor Sız orneğın duyduklarınızdan hıç etkılenmeyebılıyor, yolunuza devam edıyorsunuz Yahut sız duygularınızdan "duygusal olmayan" bır boyutta etkılenıyor, ona gore davranıyorsunm Ya da sozgelışı, bırısı sızın hakkınızda olumsuz "bır şey demışse ve sız bunu duyuyorsanız bır anda "nevrinlz" donuyor, "dolduruşa" gelıyorsunuz Yanı (tanımlanmayı gerektırmeyep bır deyımle) "aktfftekl iç enerjiniz" artıyor (soz konusu çarpışma surecınde edındığınız yer değıştırme enerjısı yanı sıra fazlalık ıç enerjınızı ayrıca boşaltırcasına) burnunuzdan soluyarak harekete geçı yorsunuz Dedikodu Fızığı, "enerjl ve momentum transferi" ıle, hemen neredeyse tamıtamına "difüzyon" ozelllklerını, sergılıyor' "Dedikodu Difuzyonunu" tıpkı koktekı klasık dıfuzyon fıılınde olduğu gıbı "maddesel taşınmanın" meydana geldığı ya da gelmedığı ıkı hal çerçevesınde ele alabılırız "Maddesel taşınmanın" olmadığı bır halde, "enerjl" yıne de molekuler ya da atomıstık olarak pekala ıletılebılmektedır örneğın, * ınan bır metal ıçınde "ısı", madde taşınması yanı maddesel yer değıştırme olmaksızın, bır noktadan dığer bır noktaya ıletılebılır Buna "kondüksiyon" (ıletım) dıyoruz Örneğın telefonla yapılan dedıkoduda maddesel bır taşınma hıç yoktur ama dedikodu ıletımı yurumektedır Işte sıze yenı bır bahıs "Dedikodu Konduksiyonu"!.. Buna karşılık bır "dedlkoducu" ayaklı gazete gıbı kapı kapı dolaşarak dedikodu yapıyorsa, dedikodu malzemesının transferi surecınde (dedıkoducunun yer değıştırmesı suretıyle), "maddesel taşınma" da yer almaktadır Boyle bır surece genelde "konveksiyon" dıyoruz Alın o halde sıze, yenı bır bahıs daha "Dedikodu Konveksiyonu"!... "Kondüksiyon" ve "Konveksiyon", "Isı ve Madde Transferi" bılım dalının bazıdır Buradan hareketle konumuza donuk olarak (gulmeyın) "Dedikodu Isı Transferi" ve "Dedikodu Madde Transferi" bılımsel opsıyonlarını ayrıca tanımlayabılırız Dedikodu Konduksiyonu ve • Dedikodu Konveksıyonu çerçevesıde, dedıkodunun turune ve çekıcılığıne, keza ortamın ozellıklerıne gore belırlenecek (tıpkı ısı ve madde Itansferınde olduğu gıbı), bır dızı ılgınç katsayı tanımlamamız da mumkun gorunuyor Bunların başında dedikodu özellıklerı de ortamına gore "Dedikodu Kondüksiyon Katsayısı" ıle "Dedikodu Konveksiyon Kateayısını"sayabılınz Soz konusu katsayılar, kokte Dedikodu Fızığı'nın dığer bır bahsını ışaret edıverıyor "Dedikodu Afflnltesi", yanı "Dedlkoduya Ortamın Yatkınlığı"!.. Dedikodu, rahmetlı teyzem'ın yaptığı gıbı bır "rahatlama emisyonu"dur Emısyon, malum "neşriyat", "yayım" demek Yayımlanan her neyse, bunun karşı bir • • tarafça kabul edılıp ışleme alınması uygun bır "resepsiyon", yanı yayımlananı kabule duyarlı olmayı gerektirır Kabul fıılı bır bakıma "yatkın" (aftın) olma fıılı ıle eşanlamhdır Siz memur olarak şube mudurunu arkadaşınıza çekıştırdığınızde, onun sıze kulak vermesı, onun onemlı olçude aynı bır olumsuz etkılenme altında bulunmasına bağlıdır Arkadaşınızın şube muduruyle tıkırı yerındeyse, bu kışıyle ılgılı ortaya getıreceğınız eleştınlerı, sızınle kolaydan paylaşmaz Bu nedenle "Ortamın Dedlkoduya Yatkınlığı", bu ortamda dedıkodunun etkılı olması açısından çok onemlıdır Dedikodu Fızığı nde dığer dnemlı bir konu "Dedikodu Attenüasyonu" yanı "Dediko du Başkalaşmasrdır Herhangı bır ortamda bellı bır ışaret, bellı bir menzılde (erımde) zayıflar, değışır, başkalaşır Dedikodu Fizığı'nde de tam boyledir Belli bır "dedikodu" bır yerden bır yere gıderken bıldığınız gıbı "tanınmaz" hale gelebılır Bır dedıkodunun, bellı bır ortamda nasıl başkalaşacağı Dedikodu Fızığının fevkalade onemlı bır alanını oluşturmaktadır' Dedikodu Pslkolo|lsl Dedikodu "safça" yapıldığında bence olumsuz değıldlr, hatta şirındir Doğal bır rahatlama eğılımıyle dedikodu yapan, tıpkı rahmetlı teyzem gıbı, çekiştırdiği kışi ile Ilgılı soyledıklerını tam kastetmez Konuşarak rahatlıyordur Rahatladıktan sonra unutuyordur Bu nedenle dedıkodunun gıyapta hedef olduğu kışı, kendısı ıle ılgılı, soyutta olumsuz gıbı duran sozlerı ışıtınce hıç kızmamalı, hatta aldırmamalıdır Boylesı bır dedıkodunun "karikatürsel" bır boyutu da vardır Çoğu ınsanımız, bıraz da patlamamak ıçın yaptığı dedıkoduyu, gerçekte "eleştirel", "entelektüel", çoğu zaman "can sıkıntasını geçiştJren" bır etkınlık olarak surdurur Bu çerçevede, ne kadar ınce gorduğunu, gorduğunu nasıl da derınlemesıne çozumledığını, çozumledığını de ne kadar edebı anlatabıldığını sergılemek ıster Bu gayretlerın ınsana onemlı olçude bır boşalma ve haz bahşettığı anlaşılmalıdır O nedenle, hakkımızdakı dedikodu motıflerı ne kadar abartmalı olursa olsun, kokte bır "kötü nlyet" yoksa bunları en lyısı hoşgoruyle algılamalı, hakkımızdakı soylentıierın çok da fazla ustünde durmamalıyız Bu da ışte "Dedikodu Pslkolo|lsl". Şımdı, duşuncemı gelıştırmek uzere, bıraz dedikodu yapayım' diğinı anlamam bayağı bır zamanımı aldı "Karşısındakinln başarısım" kuçuk, hatta mumkunse "başarısızlık" olarak gostermek, "kendl yavanlığını" ıse "dahiyane" bır başarı olarak takdım etmek ustanın profesyonelleştırdığı ve ısrarla ızledığı bir yontemmış meğer Bır yığın karmaşık denklemle uğraşmama rağmen boylesı basıt bır denklemı, itiraf edeyım hemen gorememıştım Olay ne bundan ıbaret ne de bu kadar basıt Hemen neredeyse hayatın tumunu butun "uzlaşmazlık" ve "çıkar kavgalarınTkapsıyor Von Neuman'ın matematıktekı "Oyunlar Teorlsl" anlattıklarımın kuramsal çerçevesını oluşturur, tum harp okullarının, temel felsefesıdır Buna gore, yapılacak' hamle ya da hareketle kendınızın durumunu mümkun mertebe lyıleştıreceksınızdır, karşınızdakının durumunu ıse mumkun mertebe kotuleştıreceksınızdır Yanı "etfcllesme" halındekı ıkı fonksıyondan bırı "makslmlze" edılırken otekı aynı zamanda "mlnimize" edılecektır Işte bu da "profesyonel dedlkodunun", "dlplomasının" ve "pslkolojik savaşın", "matematiğl"... • • * DehşetliBIAlem Yazının başında dıkkate getırdığım Maırotte Yasası benzerı olan "Dedikodu Termodinamlk Yasası"; bellı bır "dedikodu sıcaklığı" ve "zlhinsel hoşgörü hacml" çerçevesınde, bellı bır "dedikodu basıncının" kaldırılabıleceğını ışaret etmektedır Bundan fazlası ıse doğal olarak (tyı kı) patlamaya, yanı "söylenmeye" yol açmaktadır Nıtekım psıkologlar da, zıhınsel basınç bırıkjırmektense, bağırıp çağırarak da olsa, ozellıkle ış adamlarına "stres atma", "gerginlik azaltma" yollarına başvurmayı oğutlemektedırler Başkalarını ıncıtmemeye ozen gostererek "masum dedikodular" gelıştırme konusunda kendınızı fazla sıkmayabılırsınız Aynı çerçevede, başkalarının sızın hakkınızda dıle getırdığı, ozunu pek kastetmeyen ığnelı bırçok sözu hoşgoruyle karşılayıp, hıç dıkkate almayabılırsınız Kendınızı, boylelıkle, "daha genlş yürekli" bır çızgıye yukseltebılırsınız Sız Mozart olmasanız da, etrafınızda savaş baltalarıyla Salıerı taklıdı yapanlar belırdığınde, butun bu anlattıklarımı anımsamanız, ınanın çok yararlı olacaktır Sağlam durabılırsenız, goreceksınız onlar "hasetten"çatlayacaklardır! Dedikodu Fızığı nın, açıklama gerektırmeyen ama çok onemlı bır bahsı unutmayın ki "Mukavemeftır Termodınamığıyle dıfuzyonuyla kondüksiyon, konveksıyon, ısı ve momentum transferıyle, afınıtesıyle, attenuasyonuyla matematik oyunlar kuramıyla psıkolojısı ve mukavemetıyle şu "Dedikodu Fiziği", gorduğunuz gıbı dehşetlı bır alem 1 * Prof. Dr., Anadolu Bllim ve Teknoloji Strate|ileri Arastırma Enstlüsü Nisan 1993 "Amma da geniş adam" "çe\\k gibi sinirlerivar" dediğlmizkişilerin, basınca dayanıklı bir yapılan olduğunu bilmeliyiz. ' Matematik Oyunlar Kuramı Bır zaman once, universıtede bır dedikodu ustası tanıdım Ustanın konusunda sahıden usta olduğunu neden sonra < ' anladım Usta hıçbır zaman, "egrlye eğri" , "doğruya doğru" demezdı, Ustaya gore her şey bıçak sırtında gibıydı Ne tarafa ıtılse, o tarafa ıtılse, o tarafa yatırılabılırdı O nedenle de eğrı "doğru" olarak, doğru da "eğri" olarak pekala gosterılebılırdı Ustaya bır gun postayla bır arkadaşının yazdığı kıtap geldı Şoyle uç parmak kalınlığında bır şey Usta kapağını açmadan, kltabı, yanında bulunanların dehşete duşmuş bakışları arasında şunu dıyerek fırlattı, attı Asistanlarına yazdırmış, ne olacak!.. Ustanın bu sozu sahıden oyle duşunduğu ıçın mı, yoksa maksatlı olarak mı soyle 3209