Katalog

ARAŞTIRMA MERKEZLERİ Norvec tıp eğitimi ve sağlık sistemi Nadiı Paksoy 1) Norveç Tıp Eğttimi ve Sağlık Sistemi Üzerine 2) Norveç Üniversite Sistemi Üzerine a) Tıp Fakülteleri: Norveç'te hekimlik en gözde mesleklerın başında geliyor Ünıversiteye girişte sınav yok Adayın lise bitirme notlarının ortalaması değerlendiriliyor. Not ortalaması dikkate alınan dersler fakültesine göre değişmekte örneğin tıp için biyoloji, mühendislik için matematik, hukuk için sosyal konulu dersler ağırlık kazanıyor. Tıp girişi en zor olan fakülte konumunda hâlâ Tıp Fakültesi'ne kabul edilen son öğrencinin lıse not ortalaması tam not 6 üzerinden 5V5 ıdı. Norveç'te 3 tıp fakültesi var. Oslo (kontenjanı yılda 150), Bergen (150 kişi) ve dunyanın "En Kuzey Tıp Fakültesi " Trornso (50 kişi). Hekime, özellikle kırsal yörelerde ve ülkenin kuzey kesimlerincie, gereksinim olmasına karşın tıp fakültelerınin yapısal olanaklarını zorlayıp, fazla öğrenci alımına ğiderek kontenjanları şişirmiyorlar. Belirli bir sisteme oturtulmuş tıp eğitim ve öğretimini sulandırma yolunu tercih etmiyorlar. Ve ıkıde bir oynayarak, oturmuş sistemin çarklarını gevşetmekten kaçınıyorlar. Başvurduğu yıl, tıp (akultesine giremeyen istekli adayların şöyle bir şansları da var (Bu olanak diğer fakülteler için geçerli). Tıp fakültesine giriş için yetersiz not tutturan öğrenci, söz konusu derslere bir yıl daha hariçten devam edip yıl sonunda ortalama yükseltme sınavına girerek, ortalamasını yükseltme şansına sahıp. Ertesi yılın tıp takultesi başvurularında, adayın yukselttiğı notları değerlendirmede dikkate alınıyor O yıl da olmazsa, oğrencinin bir sonraki yıl aynı işlem ve uygulamaları sürdürme hakkı var. Ayrıca bir kereye mahsus olmak üzere, tıpla ilintili bir yerde (hastane, laboratuvar vs) çalışan ya da tıpla ilgili bir fakulteye (orneğin kimya) devam eden kişiye ek bir puan veriliyor. Tıp fakultesınden mezurı olan (süre 66 5 yıl) kışı 'hekim' unvanını alıyor, 'tıp doktoru' dcgıl 'Tıp doktoru' unvanı ıçın uzmanlık egıtımının dışında, tez ağırlıklı ayrı bir çalışma yapması ve bu tezin akadernık jürı tarafından kabul edilmesı gerekiyor 'Tıp doktoru' unvanı için gerekli tez çalışması, 'doktora' (phD) unvanı için gerekli çalışmalardan farklı, uzmanlık eğitiminden de ayrı bir olgu Kişi 'tıp doktoru' unvanını aldıktan sonradır ki, ısminın önünde Dr1 ekini kullanabiliyor. Aksı takdirde uzmdnlığı yoksa 'hekim', varsa 'uzman hekim' şeklınde anılıyor. Hekim', tıp fakultesinı bıtirdikten sonra 1 yıl 'intern'lük ve 6 ay mecburi hizmetten sonra uzmanlık eğitimi içinde son sınıf öğrencilere verilen bir isim değil. Fakülteyi bitirdikten sonra zorunlu olarak 1 yıl yapılan pratik eğıtımın adı. b) Uzmanlığa giriş: Tıpta uzmanlık için özel bir yarışma sınavı yok. Norveç Hekımler Birliği'nin yayın organında belirtilen açık kadro ilanına başvuran adayların genel pratisyen he320 10 Norveç'te tıp fakültesini bitiren "hekim" uzmanlık yaparsa "uzman hekim" oluyor. Tıp doktoru oiabilmek için, yapacağı tez çalışmasının Akademik jüri tarafından kabul edilmesi gerekiyor ve ancak böyle (Dr) unvanını alıyor. Profesörlük, doçentlik unvanları kadro ile ilgili. Aslolan doktora,(Ph.D) Doktora için en gerekli koşul, dördünde ilk yazar olduğu en az beş uluslararası makalesi olması. Oslo Üniversitesi tarihi merkez anfisinden ders sırası bir görüntü kimlik deneyimi, başvurduğu dalla ilgili daha önce bir çalışması olup olmadığı, araştırma yapıp yapmadığı gıbı ölçütler değerlendırerek adaya puan veriliyor Bu puanlama uzerıne bakanlık adayları sıralıyor Başvurduğu dalın yöneticisi ancak ilk üçe giren aday arasından kişisel tercihini kullanabilme hakkına sahip. Yoksa belirli değerleri içermeyen adayı "Ben bunu uygun görüyorum" şeklinde asistanlığaalamıyor. Uzmanlık dalı için öngörülen süreyi ve belirlenen çalışma programını tamamlayan hekim, 'uzman hekim1 unvanına sahip oluyor. Uzmanlık için ayrı bir tez ve uzmanlık sınavı şimdilik söz konusu değil Ancak konulması düşünülüyormuş. Uzmanlığını tamamladığı kurumda, kadro bulamayan kişi oradan ayrılıp başka bir yerde 'uzman hekim' olarak iş aramak zorunda. c) Uzmanlık eğitimi: Uzmanlık süresi sırasında, asıstan eğitiminde asistandan beklenen günlük ışler içinde bile 'kendi kendine eğitim1 anlayışı daha ağır basıyor. En azından kendi uzmanlık dalım patoloji örneğindeki izlenim ve gözlemlerim bu doğrultuda 'Kolurtdan çeke çeke' ya da 'kafasına vura vura' eğitim yerine, kişiye inisiyatif tanıma, sorumluluk bilinci aşılama, kendi kendine çalışıp öğrenmesine fırsat saglama, bireysel karar verebilme, yeteneğini geliştirme anlayışı daha geçerli. Ancak takıldığı konuda bir ustunun yardımına, bilgisine. katkısına gereksinim duyana, öğrenmeye hevesli olana, herkes elinden geleni yapıyor Bu şekildeki eğitimın, bireyin 'kendi kendine yetmesi'ni amaçlayan Iskandinav eğitim modelinin tıptaki uzantısı olduğu kanısındayım. d) Genel Sağlık Sistemi: Ülkenin sağlık sistemi bölge hekimibolge uzmanıhastane sılsılesıni izlemeyi gerektırdiğinden bölge hekimine muayenehane olmadan hasta, hastaneye doğrudan başvuramıyor. Dolayısıyla hastane kapılarında bizdeki gibi. pratisyen hekimin sağlık ocağı koşullarında çözüm getirebileceği rahatsızlar nedeniyJe yığılmalar görülmüyor Oslo'da gözlemlediğim üniversite ve devlet hastanesi poliklinikleri bu nedenden dolayıdır ki turistik otel günlerini andıracak denli sessiz, aydınlık, çiçekli ve ferah görünümler yansıtıyordu. Bölge hekimi pratisyen ya da genel tıp uzmanı. 'Genel tıp uzmanlığı' Batı tıp dünyasında giderek önemi artan bir uygulama Ancak kanımca bu uygulamanın amacına yönelik yürümesi genel sağlık sigortası ve sağlık silsilesi ile yakından ilgili. Genel tıp uzmanlığı gibi dört ana klinik dalda birer yıl asistanlık eğitimi görmek koşuluyla kazanılan bir uzmanlık dalı. Pratisyen hekimin daha bilgilisi ve işlevlisi. e) Muayenehane hekimliğl: Muayenehane hekimliği pek yaygın değil. Caddelerde öyle sıra sıra hekim tabelalarına rastlanmıyor. özel hekimliKJe, en azından başkent Oslo örneğinde, değişik dalda birkaç hekimin bir araya gelmesinden oluşan 'grup muayenehane' daha gözde. Özel muayenehane açabilmek sıkı kurallara bsRjlı. Her tsteyen hekim öyle her istediği yerde muayenehane açamıyor Sağlık Bakanlığı, Norveç Hekimler Birliği ve Yerel Yönetim üçlüsü tarafından ihtiyaç belirlenen kent ve bölgelerde özel çalışabiliyor. Örneğin, bir başkasından devralınmadığı takdirde Oslo merkezi için hemen butun dallarda özel muayenehane kontenjanlarının dolu olduğu bildirilmekte. öte yandan, kontenjanın dolu olduğu yerlerde yukarıda sözünü ettiğim izne bağlı kalmaksızın hekimin, yine de özel muayenehane açma hakkı var. Sorun Norveç'teki şu uygulamayla ilgili aslında: Ülkede tüm halkı kapsayan genel bir sağlık sigortası sistemi geçerli. Ancak resmi bir sağlık kurumuna değil (bir ameliyat için aylar sonrasına gün verildiği gerçeği ve buna benzer nedenle) özel hekime muayene olan hastanın muayene, tanı ve tedavi giderlerinin % 60'ını devlet ödüyor (özel hekim, bu % 60'lık payn doğrudan devletten alıyor, hastadan değil) Ayrıcai serbest çalışan hekimim özel muayenehanesi aracılığıyla da olsa, genel sağlık sigortası sistemi içinde yer aldığından dolayı, bir kamu görevi yaptığı kabul edıldiğinden, gereksinim duyulan yörelerde serbest çalışan hekime, o yörenin yerel yönetimi (belediye) kira ve personel giderlerını karşılayıcı maddi destekte bulunuyor Bu nedenlerden dolayı, özel muayenehanesi olan hekim, bir yandan genel sağlık sigortası geliri ile devlete, öte yandan da maddi destek açısından yerel yönetime bağlı. Tzin ve kontenjan dışı özel muayenehane açan hekim, yerel yönetımnın söz konusu desteğinden yararlanamadığı gibi, asıl önemlisi hastasına verdiği hizmetın maddi karşılığının devletten alması gereken % 60'lık payını, genel sağlık sigortası durumdaki bir özel hekim ücretinin sadece % 40'ını değil tamamını hastasından almak zorunda. Sonuçta böylesi bir konumda çalışmaya yeltenen hekimin gerçekten 'özel', hastasının da varsıl olması gerekiyor. Norveç üniversite sistemine ilişklndeğinmeler a) Kuruluş ve işleylş: Norveç üniversitelerinin işleyişiyle ilgili ana çatı, tüm üniversiteleri kapsayan ortak bir 'üniversite yasası'dır. Ancak her üniversitenin iç işleyişi bu çatının altında kendi içinde gerçekleşir. Oslo Üniversitesi örneğinde, üniversitenin yürütme organı Senato'dur Seçimle işbaşına gelen rektör Senato'ya başkanlık eder ve Senato'nun sözcülüğünü yapar. Ve, tıpkı diğer senato üyeleri gibi tek bir oy hakkı ve kararlar üzerimde bir oyluk kişisel yetkisi vardır. Üniversitenin işleyişinde Senato'dan çıkan kararlar belirleyicidir ve bu kararlar senatonun çoğunluk kararlarıdır.