Katalog

ARKEOLOJİ Tarihin kalbine otoparklı carsı • •, ••> & . İstanbul'un simgelerinden Çemberlitaş'ın arkasındaki, önemli tarihi anıtlarla çevrili alan yok ediliyor. A. Aksel Tihet, Nezih Başgelen üfusu hızla 10 milyona doğru tırmanan Istanbul metropolü bir kanser hücresi gibi kentin tüm sıhhatli dokularını yok ederek hızla büyümekte. Yeşil alanlar, kıyılar, doğal Vaynaklar, tarihi anıtlar, spekülasyonun azdırdığı gözü dönmüş bu beton yapılaşma devinin eliyle kentin topoğrafyasından birer birer siliniyorlar. Dünyanın en güzel yerlerinden birine kurulmuş, bir zamanların dünya başkenti Istanbul her geçen gün tarihi ve doğal yerlerinden çok şey yitirerek onu görmeye gelenleri karşılıyor. Son olarak da kentin simgelerinden biri olan Çemberlitaş'ın arkasında etrafı en önemli anıtlarla çevrili, altı da çok önemli arkeolojik eserlerle dolu olduğu bilinen bir alana altı otoparküstü çarşı büyük bir inşaat yapılmak isteniyor. Katlı otoparkın yapılması düşünülen yer, hiç kuşkusuz, arkeolojik birikim açısından son derece zengin, kent tarihi ve hatta İstanbul'un Bizans ve Osmanlı imparatorluğu gibi iki büyük devletin yüzyıllar boyunca merkezi olmasından dolayıdünya tarihi bakımından birinci derecede önem taşıyan bir alandır. Kent Doğu Roma Imparatorluğu'nun başkenti olmadan önce, Byzantion adını taşıdığı dönemde en önemli nekropol alanlarından biri bugün Çemberlitaş'ın olduğu bu bölgede bulunmaktaydı. (1) Istanbul Arkeolojı Müzeleri taratından 1963 yılı başında Çemberlitaş'taki bir temel kazısı nedeniyle gerçekleştirilen kurtarma çalışmalarında çok sayıda mezar taşı, ostotek ve lahit ele geçirilmiştir. Ayrıca, Imparator Tiberius'a ait olduğu sanılan bir heykel başı, pek çok heykel, çok sayıda küçük buluntu da gün ışığına çıkartılmıştır. Aynı bölge IS 4 yüzyılda, Büyük Constantinus tarafından Antik nekropol alanı düzeltilecek yeni başkentin forumu olarak düzenlenmiştir Zemini mermer levhalarla kablı olan Constantinus Forumu oval biçimindeydi ve revaklarla çevriliydi; doğu ucunda Marmara adası mermerinden inşa edilmiş karşılıklı iki kemer yer almaktaydı Kemerler Constantinus ile Helene'yi ve elinde modius tutan kent tanrıçasını (Tykhe) betimleyen iki heykel grubuyla bezenmişti. (2) Kentin ana ca caddesi olan Mese, bugünkü Sultanahmet Meydanı'nın yerinde olan Augusteion'dan başlamakta ve bu kemerlerden geçtikten sonra Constantinus Forumu'na ulaşmaktaydı. Forumda Antikçağ'dan ve 3206 • •• t • Şekil 1: Çemberlitaş Constantinius Forumu'nun arkeolojik kesiti.(W. Müller Wiener, Bildlexikon zur Topographie istanbulspec. 288) ÇvmberlHaf ve perkın yapılacağı yerin planı. daha yakın donemlerden kalma bırçok kent ve heykel grubu • bulunmaktaydı. Phoros olarak ta adlandırılan forum imparatorluk seramonılerinde önemli bir rol oynamıştır Alanın etrafında Senato, Praetorium gibi kamu yapıları ve çeşitli tapınak ve kiliseler yükselmekteydi. Şehrin 11 Mayıs 330 tarihinde Roma Imparatorluğu'nun başkenti ılan edilışinin anısına Constantinus tarafından alanın merkezine diktirilen kırmızı porfir sütun halen ayaktadır ve mahalleye adını vermektedir (Çemberlitaş). Yaklaşık 50 m. yüksekliğinde yedi parçadan oluşan sütunun en alttaki parçası bugün kaide şeklinde örülmüş taş bir kaplamayla çevrilmiştir. Beş basamaklı bir platfform üzerinde yükselen özgün altlığı ise toprak altında kalmıstır. 1105 yılında ki şiddetli fırtınada Çemberlitaş'ın üzerindeki Konstantin heykeli ve üç sütun tamburu düşmüştür. Daha sonra J. Komnen (11431180) anıtı onartmış. Osmanlı döneminde 1515'teki büyük yangında çok zarar görmüş ve çemberlerde iyice sağlamlaştırılmıştır Bugünü adını da böylece bu çemberler almıştır. Gerek Vett tarafından Çemberlitaş