Katalog

BİLG İSAYARDÜNYASI Sifreleme ve anahtar sözcükler üzerine 1918 ın başlarında 1 Dunya Savaşının dorduncu yılında askerı çevreler de şıfre makınelerıne buyuk bır talep vardı Brıtanya Savaş Bakanlığı nda radyo muhendısi olan St Vlncent Plaits sifreleme yapan bır makıne ıcat ettı Kullanılacak anahtar sozcuk verıldığınde makıne ope ratorunun kodlu metnı harfı harfıne okuyabılmesını sağlıyordu Bu makınenın başarısının testı ıçın en uygun çozumun makıneyı kullanarak bır mesaj kodlayıp onu Bırleşık Devletler dekı Wıllıam Frıedman a yollamak olduğu duşunuldu VVİIIİam Friedman kolejden ayrıldıktan sonra Albay George Fabyan adında garıp bır mılyonerın yanında çalışan bır genetik bllimci ıdı Işı Fabyan ın Chıcago yakınında Fox Rıver'dakı arsasında tıcarı bakımdan yararlı olan bıtkılerın nesıllerının gelıştırılmesı ıdı O zamankı adı ıle Elızabeth Smıth de Albay Fabyan ıçın çalışıyordu Albay Fabyan Shakespeare e aıt atfedılen oyunlar ve şııırlerı Francıs Bacon ın yazdığını duşunuyordu Bacon un orıjınal el yazısında yazarlığı hakkında kodlanmış bır kanıt bıraktığına ınanıyordu Elızabeth Albay Fabyan ın teorısını doğrulayacak bır kanıt bulmak ıçın Shakespear metınlerını okumakla görevlendırılmıştı VVıllıam ona âşık oldu ve araştırması ıle buyulendı Çıft Albay Fabya nın ıstedığı kanıtı bulamamalarına rağmen şilreli yazı konusunda onemlı bılgıler edındıler VVıllıam Friedman kısa bır sure sonra konu hakkında ozellıkle matematık tezler hakkındakı kendı çalışmasını bastı ve boylece modern şıfrelı yazı yazımının babası oldu Sifreleme sanatı ılk olarak tarıh oncesınde ortaya çıktı Var olan en eskl şifreli yazı Yukarı Nıl de bulunan Mısır Kralı II Knumhotep ın mezarında bulundu 4 bın yıl once prensın kullarından bırı sahıbının yaşamı hakkında bılgı veren hıyeroglıflerı bır tasın ustune kazıdı Zarıf kazıcı çok ozel seylerı çızerken kendı ıcadının gızlı kodu olduğuna ınanılan normalın dışında semboller kullandı ıçın z den sonrakı bu anı degışıklıklerın harfın yazılması genasıl yer alacağı konu• İlk fİfre sözcük nasıl sunda olmalı Gerçek rektığı ıçın basa dove ne u m a n kullanıldı? değışıklıkler anlaşılan nuldu ve a yazıldı Bu yollaşıfrelendı bır kod sozcuk tarafın• İlk şİfre makinesİni gınde dıyalog dan yonetıldı sozcuğu gldarı klnt buldu? Sifreleme örneği halınegelıyor Harf Bır ornek sıstemı • Shakespeare'in ler yerıne sembolanlaşılır hale getırır ler kullanıldığında yazılarında kod arayan Code sozcuğunu bıle monoalfabetık kod sozcuk ve dıaloblllmcü... yerıne koymalar gıgıcal sozcuğunu şıfbı Sezar ın şıfre yo• Var elan en eski relenecek sozcuk olalu çok kolay çozulerak alalım Code şllreli yazı ve Mısır bılır Sırrı açıklayan sozcuğunun c harfı şey bır metınde çe kralı... alfabenın 3 o 15 , d sıtlı harflerın gorun4 ve e 5 harflerıdır • Julius Sezar'ın şifre duğu sıklık dereceŞıfrelenecek dıalogı sıdır örnek olarak kltabı cal kelımesınde ılk Ingılızce de her seharf d yı alarak uç ha• Kraliçe Elizabeth'e kız harften bırı e ne oynatıp g ye çevırıheronharften bırı t suikast yazısindaki şifre rız I harfı x e kadar dır, fakat kulanılan 15 hane oynar ve o harflerın yuzde 1 ı • Bilgisayarda harfıne erışene kadar v dır sifreleme ve şifre bilİmi boyle devam eder Hapsedılen Is Kod sozcuktekı butun koçların kralıçesı harfler kulllanılınca yeMary de Ingıltere nı bır devre baslatılır dıalogıcal sozcukralıçesı Ellzabeth'e suikast ıçın duzenleğu gxqrvmgda ya donene kadar o harfı nen planı onayladığmı yazdığı yazısındakı r ye 'g harfı de m ye doner Sifreleme vekelımelerın anlaşılmasını onlemek ıçın şıfya şıfreyı çozmeyı basıt bır ışlem halıne re kullandı Mary şıfre metnıne tamamen getırmek ıçın Albertı donen bır alfabetık anlamsız, şıfre uzmanları tarafından değer tablo ıcat ettı lcadı tutuldu kısa bır sure sız denılen semboller sokmustu Fakat ça sonra tum Avrupa da onsuz yapabılecek baları boşuna ıdı Kralıçe Elızabeth tarafın edman tarafından sadelestırılıp sıstematıze edılen çalışmasının sonucunda kaptan tarıh kıtaplarında şıfre çozumunun matematığe dayandığını keşfeden adam olarak yerını aldı Saltanattan duşuşune rağmen Albertı nın sifreleme metodu 2 Dunya Savaşının sonuna kadar kullanıldı Alman ordu sunun unlu Enıgma (bılmece) makınası VVerhmacht bıle aynı prensıp altında çalısıyordu Enıgma tarafından kullanılan uzun kod kelımelerının avantajı Kasıski metodu ıle analız edılmesının fevkalade uzun zaman almasıdır Bılgısayar Albertı nın sifreleme metodunun kesın olumune yol açarken bılgı şıfrelemenın yenı daha guvencelı yolları konusunda buyuk gereksınım yarattı Bılgısayar sıstemlerıne yetkı dışı gırmeye çalışanların çok duyarlı bılgısayar ağlarıfıı zorlama yeteneğı bu gereksınımı açık hale getırıyor O halde sifreleme bılgı teknolojısının bır bolumu halıne gelmıştır Şımdıye kadar mesajları şıfrelemek ıçın ozel bır kod kullanan herkes kaçınılmaz olarak şıfrelı mesaj ın alıcı tarafından nasıl çozulecegını bılıyordu Boyle bır bılgı kaçınılmaz olarak gızlı bılgı ıle ılgılenen yollayıcı ve alıcı arasında dıkkate değer bır guven yarattı genellıkle kırılan bır guven Genel anahtar yöntemi İlk şifreyi İspartalılar buldu Tarıh bılımcı Thucyides e gore ılgılı alıcı dısında dıger kımselerın anlayama yacağı mosajlar yapan makıneyı ılk ola rak mılattan once 5 yuzyılda İspartalılar buldu Skytale denen bu makıne çevresıne uzun ınce derı bır serıdın sarıldığı sılındır şekllınde bır çubuktu Daha sonra mesaj çubuğun uzunluğu boyunca derı şerıdının uzerıne yazılırdı Çubuktan ayrılan derı şerıdı alıcıya nakledılırdı mesaj aynı boyda bır çubuga dolanıncaya kadar gızlı kalırdı Kod kullanımına aıt ılk yazılı oğretıler Yunan tarıh bılımcı Polybıus tan gelır Polybıos 25 hartlı alfabeyı 5 sıra ve 5 kolondan oluşan bır kareye yazıyordı Her harfe kolon ve sıradakı yerı ıle ılışkılı olarak ıkı rakamlı bır tanıtım numarası verılmıştı Bırkaç yıl sonra Julıus Sezar The Gallıc Wars adlı ıncelemo kıtabında me saj sifreleme yollarını anlattı Romalılar alfabeyı basıtçe sağa doğru uç hane kay dırdılar Boylece a yerıne d yazıldı b yerıne e yazıldı ve boyle devam ettı X dan ulusal bır casusluk sıstemı kurmak uzere gorevlendırılen Sır Francıs Walshıngham Mary ın mektuplarının şıfresını çozdu Sonuç olarak haınlıkten yargılandı ve kafası kesıldı eğer yuzyıl once bulunan bır sifreleme yolunu kullanmasaydı belkı kaçabılırdı Leon Battista Alberti Italyan Ronesansını en parlak kışılıklerınden bırı ıdı lyı bır mımar olan Albertı ayrıca usta bır muzısyen ve ressam ıdı 19 yuzyıla kadar çozulemeyeceğı duşunulen bır sifreleme yonte mı gelıştırdı Ilk sır yaratıcılar bır tek alfabe kullanırken Albertı nın yontemınde bu du rum harften harfe değıştı Şıfrelı metınler ıle anlaşabılenler ıçin anlaşma doğaldır bır saray mensubu entrıkacı ve askerı karargah kalmadı Albertı nın çok alfabelı yerıne koyma yontemı çozulemeyecek bır sifreleme yontemı olarak duşunuluyordu Yenı emeklı olmuş bır memur olan Prusyalı Kasıski şıfrelı metınlerde gorulebılen bır duzenlılık fark ettı Aynı harfler sıklıkla kod sozcuğun uzunluğunun aynı veya katı olan aralıklarla ortaya çıkıyordu Şifrelenmış bır metın kod sozcuğun uzunluğunun bılınmesını sağladı bır mesajı çozmek çocuk oyuncağı halıne geldı Problem bır ıstatıstık ıle harflerın kullanılış sıklıkları çozuluyordu Faktor analızlerı keşıflerı uzerıne Kasıskı tarafından yazılan kıtap 1863'te basıldı Daha sonra Bırleşık Devletler dekı Fri Genel anahtar yontemı daha farklıdır Yontemın kendısı gızlı haber ağındakı butun uyelerın numaralarını lısteleyen kod kıtap gıbı genel bır bılgıdır Bazen ıkı yuz rakam uzunluğunda olan tek uyenın numarası daha sonra şıfre metnı yaratan bılgısayar programına verılır Programlama hakkında bıraz bılgısı olan bır kışı şıfrelemenın nasıl çalıştığı ve son urunun nasıl olacağı hakkında bır şeyler oğrenebılır Fakat bu bılgının kendısı mesaj gonderılen kışının dışında bırının şıfreyı çozmesıne yeterlı değıldır Genel anahtar yontemının anahtarı gırılmesı kolay fakat çıkılması o kadar kolay olmayan bır labırente benzeyen bır matematıksel fonksıyonda yatar Bolenlerıne ayırma denılen boyle bır fonksıyon bır sayının asal çarpanlarına ayrılmasıdır 31723'u 77983 ıle çarpmak zor değılken sonuç olan 2473854709 un asal çarpanlarını bulmak çok fazla zaman alır Bır rakamın ıçınde ıkı yuz sayı olduğu duşunulurse modern bır super bılgısayarın bıle doğru cevabı bulması bırkaç asır alır Sıfır bılgı kanıtı yontemı bılgısayar ağlarına gırışı kontrol etmek ıçın gelıştırılmıştır Burada gırış sozcuklerı çok az kullanılır Onların yerıne arayan denen yanı gırış ısteyen kışı ve doğrulayacı yanı bılgısayar ağına gırış noktasındakı bılgısayar arasında bır konuşma geçer Bu ıkısı arasındakı konuşmanın konusu korunmanın matema tıksel kanıtıdır Doğrulayıcı aldatıcı sorularla talebın geçerlı olup olmadığını kontrol etmeye çalışır sadece cevap evet olduğunda gırış kabul edılır Yuzyıllarca sifreleme bulmaca meraklıları ve boş vakıt geçırmeye çalışanlar ıçın oyun alanı ıdı Bugunun bılgısayar çagında cıddıye alınan bır bılım dalı halıne gelmış tır Nezihe Bahar 3167