Katalog

TARTIŞMA YAYIN kaderi ler ultrason gibi rutin uygulamaya girecektir. Gündemde yaygın hastalıklar var. Genetlk alanındaki hızlı ilerlemeler nedeniyle bu testlerin sayıları gıderek artacaktır. Bugüne dek genetik tetkikler tek bir gende bozukluk olan hastalıkların tanısı ile sınırlıydı. Ancak giderek bazı ölümcül hastalıklar da (kanser, enfarfctüs, felç gibi) ilgi alanına sokuluyor. Belki bu hastalıkları ortadan kaldırmak olanaksız, amayakalanma riski azaltılabilir Amerikalı araştırmacılar 10. kromozomda belirli bir genin akclğer kanserll hastalarda daha sık gorulduğunu buldular. Norveçli araştırmacı Kare Berg'e göre 6. kromozomdaki bir gen, damarlarda klreçlenme (arterıoskleroz) riskini arttırıyor. Yalnız hastahğa eğilim değil, hastalığın ağırlığı da önceden söylenebilir. Bazı kalıtımsal hastalıkların kuşaktan kuşağa aktarıldıkça kötüleştikleri eskiden beri bilinmektedir Yakın zamanda zeka geriliklerinin dereceslni önceden bilmek mümkün olacaktır. Sağlıklı insan kavramı da tarihe karışacaktır bu gidişle. Hastalara, hastahğa eğilimi olanlar eklenecektir. Yaklaşık 20 hastalık çekinik (resessif) genlerle diğer kuşaklara aktırılır. Bu geni taşıyan kişilerde hastalık oluşturmaz. Peki kendi hasta genlerini bilmenin anlamı var mıdır? Akciğer kanseri riskini taşıyan bir kişinin sigara içmemesi tehlikeyi azaltabilir. Diğer taraftan her öksürükte panik içinde hastaneye koşmasına da neden olabilir. Ayrıca gen testleri farklı amaçlar için kullanılabilir. urneğin işveren işyerinde kullanılan maddelere karşı hastalık riski taşımayan kişilerin işe alınmasını talep edebilir. Sigorta şirketleri de kanser riski yüksek olan birini sigortalamak ister mi? ABD'de genetik testler nedeniyle zor duruma düşen vakalar görülmeye başlandı bile. ilk çocuğunda kistik fibroz hastalığı olan bir aileye ikinci çocuğunda sigorta şirketi zorunlu olarak doğum öncesı genetik test uyguladı Almanya'da sigortacıların uygulamaları henüz kısıtlı. Ancak sigorta yaptıranların, hastalıkları ile ilgili bilgilerini sigortacısına aktarması gerekiyor. Doğacak çocuğunun genetik bir hastalığı olduğunu öğrenen annebaba ya çocuğu aldırmaya veya özürlü bir çocuğu yaşatmaya karar verecek. Sonuç ne olursa olsun belki suçluluk duygusundan kurtulamayacaklar Mandyside yakın zamanda iki yaşında bir kız çocuğu ziyaretine geldiğinde ürktüğünü soyluyor. Onu son gördüğünde mikroskopun altında bir hücreymlş Genetik kontrolden geçerek ana rahmine yerleştirilmesine izin verilmiş. Dcrleyen: özlen Tünter Akademi yasa tasarısı üzerine Ramazan Demir (*) ı l l a r d a n beri üzerınden konuşulup bir ^B^r türlü hayata geçirilemeyen Türk bilim I politikası ile ilgili olarak son günlerde çok olumlu gellşmeler olmaya başladı. Bilim ve reknoloji Yuksek Kurulu'nun 3 Şubat 1993 günü yaptığı toplantıda, çok önemli bir karar aldı. Türk bilim politikasını yakından ilgilendiren bu kararları, Cumhuriyet Bilim Teknik'te geniş bir şekilde yeraldı Yasa tasarısı, ilgı duyan herkesi konuyla bütünleştirdi Bu hizmetinden dolayı Bilim Teknik Dergisi yöneticilerine teşekkür ederiz. Çünkü bu yayınları olmasaydı konu ile ilgili hiçbir bilgimiz olmayacaktı. Bu yazımızda, kurulması düşünülen Türkiye Bılimlerı Akademısi (TBA) ile ilgili yasa tasarısı hakkında bazı görüşlerimizi aktarmak istiyorum. öncelikle şunu belirtmekte yarar vardırş Türk bilim politikasına yön verecek olan bir kuruluşun yasa tasarısı, Unıversıteler çevresinde geniş bir katılımla lartışılmalıdır Bu tartışına yapılıp değerlendirilmediği takdirde, başlangıçta yapılacak bir yanlış, ileride birçok yanlışı da beraberide getirecektir Bu bakımdan konunun kapsamlı olarak tartışılmasında yarar vardır. Yasa taslağının amaç bölümünde TBA, Başbakana bağlı olarak kurulmakta ve Başbakan istediği zaman, TBA yonetımı ile ilgili yetkılerini bir bakana verebilmektedir TBA'nın siyasi olorıteye bağlı olarak kurulması yanlıştır. Çnükü, siyasi otorite geçicidir; ulkenın bilim politikası kalıcı olmalıdır. Bilim politikaları her gelen iktidar kadrolarıyla değişmemelidir Kalıcı olmayan, siyasi kadrolarla birlikte değişen bilim politikası olmaz Eger TBA ülkenin ihtiyaçlarına göre objektif bilim politikaları oluşturacaksa, bu, bazen siyasi oto ritenin program hedeflerıne ters duşebılır ve mudahale gündeme gelebilir Hele Türkiye gibi birçok kavram kargaşasının olduğu bir ülkede, ileriye yönelık program ve planlar yerine günlük yaşamayı yeğleyen bir iktidar anlayışının egemen olduğu bir ülkede, bu mudahale çok daha sık ve kolay olabilmektedır O takdirde de ülkenin hiçbir zaman bilim politikası oluşmaz ve kargaşa da devam eder. Peki, nasıl olmalıdır? Kanımca TBA, kuruluş yasasıyla bir anayasal kuruluş statüsünde olmalıdır. TBA siyasi ıradeden etkılenmeyecek bir statüye sah/p olmalıdır TBA'nan gorevlerı arasında sayılan hususları gerçekleştirebilmesi için kuruluşun, bağımsız olması gereklidir. Bilim politikalarının oluşması için, temel verıler ve parametrelerin mudahalesız gerçekleştirilmesi gerekir Nedir bu parametreler? ' lleri teknolojinin ulusal bünyeye uygunluğunun belirlenmesi ve uygulanması, bilim "bypass" etme yanılgısından uzak, öz teknolojinin oluşturulması, ülkenin önceliklerinin saptanması ve uygulanması için baskı grubunun oluşturulması; ' Oluşturulan bilim politikalarının sürekliliğinin sağlanması, kontrol edilmesi, sonuçlandırılması; * Bilim polıtıkalarında akılclık yaratıcılık, verimlilik, katılımcılık, planlamacılık, evrensellik niteliklerinin tümünü kavramış insan faktörünün aksiyon öncelikli olarak yetiştirilmesi için tavizsız politikaların üretilmesi, • uygulanması;* Toplumda temel bilgılerce donatılmış, öze dayalı düşünce ürünlerinin oluşturulduğu bir bilim kültürünün gelişmesini sağlamak; ' Bilimde, Atatürk'ün 1933de ünıversite reformu ile ilgili raporda belirttiğı gıbı; "Dıyorum kı diyebilen..." bilim kafalarının yetişmesi için planlar yapmak ve uygulatmak; ' Istihdamda llyakatın, ehliyetin, ihtisasın arka planda değil ön planda tutulduğu bir devlet politikasının oluşması için çalışmak; * Sorunları bilen sorumluların yanılgılara tepkisiz kalmamaları için, yanılgılarda ısrarcı olmamaları için, sorumlulukların ağır olduğu ilan edılmelı ve baskı unsuru olunmalıdır. " Ve ta ki tüm bu hedeflere, değerlere inanmış, medeni likirlerln ve çağdaş düşüncenin gelişmesi için sorumlu. özverılı bilim adamlarının bu akademide soz sahibı olmaları ile mumkun olabilir Bu temel ilkeler, ülkesi için, ülkenin geleceği için bilim adamının namus borcu olmalıdır. Sonuç olarak yukarıda belırtılen ilke ve amaçlar doğrultusunda çalışması gereken TBA, siyasi otoriteye bağımlı ıse başarılı olabilir mi? Üyelerin seçiminde esas alınan kıstasların her biri ayrı ayrı mı geçerli olacak, yoksa hepsi bir arada mı aranacak? Konu açık değildir. örneğin, bir öğretım üyesinin hasbelkader uluslararası bir dergide bir yayını varsa ve bu konu günümüzün popüler konusu ise (biyoteknoloji, hücre yaşlanması gibi), konuyu çalışan çok kışi olduğu için bu yayına, çok kez atıfta oulunma şansı vardır. Diğer yandan çok sayı da uluslararası yayını olmasına karşın, konusunda çalışan insan az olduğu için atıf sayısı az olan bir araştırıcının seçilme şansı olmayabilir. Asil üyelik için önerilen şartların tamamı bir paket halinde tavizsiz uygulanırsa problem kalmaz. Ancak, bunlardan blri veya birkaç yeterli bulunursa işte o zaman yanlışlar serısi başlar Endışem, "dostahbap" işi yapılması ihtımalidir Buna izin verilmeyecek katı kurallar taslakta görulmemektedır. Asil ve asosye üyeliğin akçell olma konusu başlı başına bir handikaptır. Bilimi teşvik etmek çok güzel Fakat yüksek maaşla bir elitimtiyazlı grup yaratmak yanlıştır. Bilimsel ürünü teşvik etmenin birçok yolları olabilir. Nitekim uluslararası yayına verilen parasal teşvik son derece isabetlidir. Bu konuda çok geç kalınmıştır Bu teşvik on sene once başlasaydı, bugün yayın sırasında Türkiye'nin dünyadaki yeri, 40lı sıralar olmazdı. Çünkü yapılan her yayın araştırıcının cebinden çok büyük rakamları götürüyor. urnek: Uluslararası bir makalenin aynı baskı parası 510 mılyon arasında değişmektedir Bunlarm, istenen adreslere gönderilmesi için verilen posta parası cabası... Burada hiç unatamayacağım bir anımı aktarmak istiyorum, çok sayıda istenen bir çalışmamın ayrı baskıları için bir maaşımı vermiştim; posta masralları için fakülte yetkilisinden destek isteğime karşılık ' ceketımın satılarak" karşılanması öneren idareciyi hiç unutamıyorum. Bu bakımdan yapılan yayınlara verilecek destek yerinde değildir Yasa taslağında yer alan diğer bir husus, TBA için öngörülen mali hükümlerin, sekreteryanın TUBITAKın gölgesine sokulmasıdır. Adeta içıçe bir organizasyonun sergilenme taslağıdır Tüm bu işler TÜBİTAK aracılığı ile yurutülecekse boyle bir kuruluşa neden ihtiyaç duyuluyor? TÜBİTAK kuruluş kanununda ve yönetmeliklerinde gerekli değişiklikler yaparak aynı tasarruflarda bulunmak zaten mümkündür. Bilim adamı ek maaş ödenmeden de özendirilebilir Nasıl mı? Yasa taslağında üyelik için aranan şartlardan en az üçünü taşıyan bilim adamı. kabul edileceği bir yurtdışı bir araştırma merkezinde, yeni çalışmalar yapmak veya yapılıp da eksık kalanları tamarr.lamak üzere, makul bir süre için tüm masrafları karşılanarak teşvik edilebılir. odüllendirilebilir. O takdirde "akçell bilim adamı" ya ad "devlet bilim adamı" statüsü de olmaz ve konu, gerçekten olması gereken ağırlığı ve onuru taşır Akçe ile bu değeri düşürmemek gerekir. Prof. Dr., Akdenlz Üniversltosl Türk Fizik Vaktı'nın çıkardığı dergı üç ayda bsir yayınlanıyor. Yenı çıkan 2. sayısında Rauf Nasuhoğlu Galile'nin yaşamını ve bilime katkılarını; Gülsen Önengüt ve Amirullah Mamedov, elektromanyetik alanın Galilei dönüşümlerini, elektrık alanla manyetik alanın eşdeğerliliğini gösteren çalışmayı anlatıyorlar. Güneş enerjisinin dünyamız için taşıdığı önemi Ali Fuat Cesur, 1991 Nobel Fizik Odülü alan Pierre de Gennes'in bilimsel çalışmalarının niteliğini Tekin Dereli anlatıyor. Kontrol edilebılir nükleer füzyon ilk kez 9 Kasım 1991 de Ingılterede JET laboratuvarlarında gerçekleştırıldi Olayın ayrıntılarını Sinan Bilikman ve Melih Yalçıneli yazdılar. Meral Serdaroğlu lise eğitimindeki yönlendirmenin üniversitede yarattığı sorunları, Haluk Mutlu iseultrasonunu tıbbi uygulamalarını yazmış Dergide yarışma problemleri de yeralıyor Fizik dergisine abone olmak iste/enler birincl sayı dahil yıllık 40 bin ilira ücreti 525865 nolu posta çeki hesabına yatırarak Türk Fizik Vakfı p.k. 7B Küçükesat/ANKARA adresine başvurabilirler. Fizik Dergisi Astronomi Magazin Ege Üniversitesi Astoronomi Topluluğu'nun yayın organı olan Astoronomi Magazin'in son sayısı baskı kalitesini daha da lyileştırmış bir biçimde yayınlandı. Geniş bir kitleye astronomiyi sevdirmek amacıyla yayınlanan dergi, yenı okurları dergiyi saetın almaya ve dier üniversitelerde okuyan astronomi bölümü öğrenci ve öğretim üyelerini de katkı yapmaya çağırıyor. Son sayısı yine llginç konularla dolu Yazışma adresi: Ege Unıversitesi Astronomi Topluluğu, Ege Üniversitesi Fen Fakültesi Astronomi ve Uzay Bilimleri Bölümü, Bornova Izmir. JEOLOJI MÜHENDİSLİĞİ Jeoloji Mühendisliği Derginin 41., sayısı yayınlandı. 5 bin üyesi bulunan Jeoloji Mühendisleri Odası |eoloji mühendisliğinın mesleki ve bilimsel konumunu iyileştirmek ve daha nitelikli hale getirmek ve dayanışmayı arttırmak amacıyla jeoloji mühendislerini aktif katılıma çağırıyor 3735