Katalog

DOĞA »i .• „*. «, İğne yapraklılardan: Göknarlar "Her iğne yapraklıyı çam sanmayın" dizisinde bugün göknarları tanıyoruz. rik biçimli kozalak birçok puldan oluşmuştur. Kozalağı oluşturan pulların (karpel) sırtında, Soru: Göknar (Ables) clnslnln botanHc dış pul (brahte) adını verdiğiözelliklerlnelerdir? miz bir oluşum görülür, dil gibi Yanıt: Çam ve Sedir'lerin aksıne, Gökuzundur, sivri uçla sonuçlannar'lar kısa sürgün taşımazlar, sadece mıştır, geriye doğru kıvrılmışuzun sürgünleri vardır. Genç yaşlarda pitır. Kozalak pulları, sonbaharramidal bir tepeye sahiptir; uzun sürgünda tohumlar olgunlaşınca dağıler (yan dallar) gövdeye çevrel dizilmişlerlır, yere dökülür; ağaç üzerinde dir, "geometrik ağaç'Mardır (gövde eksenikozalak ekseni kalır; kozalaklane göre dallanma her yönden simetriktir). n, Çam ve Sedirler'ln akslne İğne yapraklar uzun sürgünler üzerinde bir yılda olgunlasır. leker teker, sarmal olarak dizilmişlerdir; ışık etkisiyle de sürgünün iki tarafına yöneÜç köşeli, küt uçlu tohumları lirler (buna tarakvari diziliş de denir).. reçinelidir, zarsı yapıdaki kanat tohumun hemen her iki yüYapraklar çoğunlukla iki yüzlü, yassı zünü de örtmüştür ve tohumla (bir iki türünde ise dört köşelidir), parmakkaynaşmıştır. lar arasında kolayca döndürülemezler; Göknar odunları kokusuz, sapsız veya çok kısa saplıdırlar. Uçları tetürlere göre değişmekle berape sürgünlerinde sivri, yan sürgünlerdekiber çoğunlukla beyaz veya saler ise çoğunlukla küt veya kertiklidir; üst rımtırakbeyaz, renklidir; özoyüzleri hafif olukludur; alt yüzlerinde İki tadunu ile diri odun pek belırgin ne, gümüşlbeyaz stoma banUan vardır. değildir. Odunlannda reçine Bu bantlar yardımıyla Göknarlar, iğne yapkanalı yokiur; yumuşak, kolay rak bakımından kendisine çok benzeyen işlenir, işlendiğinde düzgün ve Porsuk'lardan (Taxus) kolayca ayırt edilir pürüzsüz bir yüzey verir, güzel Enine kesitlerine mikroskop altında veya boya ve cila kabul eder. Selübir buyuteçle bakıldığında, çoğunlukla 2, loz, kâğıt ve kibrit sanayiinde 1. Göknann kozalak taşıyan tepe sürgünü. 3. Göknarlar gösterişli, endamlı ağaçlardır; çevrel diziliş ender olarak da 4 reçine kanalı görülür. İğönem taşır. Inşaatlarda, binala gösteren yan dallar etajlar halinde biri birisinin üzerini örterler. ne yapraklar sürgünler üzerinde uzun sürın iç kısımlarında kullanılması re, 78 sene dökülmeden kalabilirler. Döuygundur; açık hava koşulları küldüğü (kuruyup düştüğü) veya koparıldı1800 m yükseklikler arasında saf veya Kaağaçların başında Göknarlar gelmektedir ğı zaman, sürgün üzerinde yuvarlar, iç içe altında, toprakla temas halinde olursa çok raçam ve Kayınlar ile karışık ormanlar kuYetiştirilmeleri tohumla ve çelikle olmaktaiki daire halinde çukurca bir iz bırakırlar kısa sürede çürür, bozulur Bakır sülfat ve rar; diğer Göknar turlerimızden daha fazla dır. (Tanı için önemli bir özelliktir; parktan aladiğer koruyucular ile iyice emprenye edilartım yapar, hızlı büyür. Latince adına baSoru: Dünyada ve ülkemlzde Göknar cağınız bir kuçuk Göknar dalında bu denediği takdirde telefon ve telgraf direkleri kacak olursanız (Abies equitrojani), bu cinsinin kaç türu vardır, dogal türlerimlz meyi yaparak, çukur izleri görmeye çalışıolarak kullanılmaktadır. göknar türümüz adıpı "Truva Atından" alhangilerkdlr? nız). Soru: Göknarların yetlşme ortamı ve mıştır. Rivayete göre, Truva Atı bu göknaYanıt Göknar cinsi 3540 türle kuzey yetiştirilmeleri nasıldır? Dişi kozalaklar tepenin üst dallarında, nn odunundan yapılmıştır yarımkürenin ılıman ve serin bölgelerinde, Yanıt: Göknarlar kazık kök yaparlar; geçen seneki sürgünler üzerinde oluşur4 Toros Göknarı: Ülkemizde Toros kuzey ve orta Amerika, Avrupa, Asya ve toprak ve rutubet istekleri fazladır. Bağıl lar. Çoğunlukla uca doğru daralan, silindiDağları'nda, 13002000 m yükseltiler arakuzey Afrika'da yayılmış, saf ve karışık ornemı yüksek, sında, saf (64.000 hektar) ve karışık manlar kurmuştur. Ülkemizde ise Doğu rutubetli ve de(274.000 hektar) ormanlar kurar. Göknar Karadeniz Göknarı (Abies nordmanniana), rin topraklarda türlerimiz içinde en büyük kozalaklara saUludağ Göknarı (Abies bornmülleriana), iyi gelişir; yaz hiptir ve dış pulları kısa olduğu için görülKazdağ Göknarı (Abies equitrojani) ve kuraklığı olan, mezler. Toroslarda otlatma, yaylacılık ve Toros Göknarı (Abies cilicica) olmak üzere koltinental ikyemlik dal kullanımı nedeniyle bu ağaç tü4 Göknar türü doğal olarak yetişmektedir; lim şartlarına rümüz çok tahrip edilmektedir İyi yetişme tüm orman alanlarımızın % 6,8'ini kaplar. sahip yerlermuhitlerinde 4042 m boy, 1,5 m çap yapa1 Doğu Karadeniz Göknarı: 4050 m den kaçar; sıbilen birinci sınıf orman ağaçlarındandır. boya ulaşan, çok sık dallanma yapan bir caklık isteği orIstanbul'da ev bahçelerine ve parklara ağaçtır. Genç sürgünler tüylü, tomurcuklata derecededir. dikilen Göknarlar'da, ekzoz gazı ve kalorirı reçinesizdir. Dekoratif bir ağaç türü olgeç ilkbahar fer bacalarından çıkan kirletici ve zehirli duğundan, Avrupa ülkelerinin park ve bahdonlarından gazlar nedeniyle büyük çapta kurumalar çelerinde yetiştirilmektedir. "Noel Ağacı" zarar görür; görülmektedir. Kuzey Amerika'nın bir ağaolarak çok makbüldür. Kafkasya ile kuzeyışık isteği azcı olan Gümüşi Göknar (Abies concolor), doğu Anadolu'nun dağlık yörelerinde budır, tam bir bölkirli hava şartlarına karşı çok dayanıklı ollunur ge ağacıdır. duğundan, endüstri bölgelerine dikilmek2 Uludağ Göknarı: Tamamen TürkiZehirli gazlara, tedir. Göknar olarak bu ağaç türü Istanye'ye özgü (endemik) bir türdür; 3040 m kirli havaya, bul'un kirli havasına uyum sağlayabilir. Bu boya ulaşan, birinci sınıf orman ağacıdır. özellikle asit türün çoğaltılmasına gayret göstermeliyiz. Batı Karadeniz ve Marmara bölgesinde, yağmurlarına Son olarak, "Yılbaşı Çamı" diye satılan Kastamonu, Karabük, llgaz Dağları, Bolukarşı çok duağaçların çam olmadığını, "Göknar" olduDüzce, Hendek, Bursalnegöl dolaylarında yarlıdır. Son ğunu unutmayalım. çok zengin saf ve karışık ormanları vardır. yıllardaki "orSürgünleri parlak ve çıplak, tomurcukları man ölümlerin' Prof Dr. I.U. Orman Fakültesı uğretım Uyesı, 2. Sürgünlere teker teker sarmal dizllen göknar iğne yaprakları (ışığa yönelreçinelidir de" ilk kuruyan Italyan Ormancılık Bılımlerı Akademısı Üyesı me nedeniyle tarakvari dizilirler.) 3 Kazdağı Göknarı: Kazdağında 130031312 Faik Yaltırık*